مراسم عزاداری

به گزارش مجاهدت از مشرق، «یاعباس، یاعباس» شیوه سنتی سوگواری برای علمدار دشت کربلا در شاهرود است که به گفته پیرغلامان اباعبدالله(ع) این آیین از زمان قاجار در این شهر اجرا می‌شده است.

رسمی کهن که سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل شده و اکنون به یکی از محوری‌ترین برنامه‌های عزاداری در شاهرود تبدیل شده است.

عزاداران و سوگواران حسینی در نیمه دهه اول ماه محرم همزمان با پنجمین روز از این ماه با ندای «یاعباس، یاعباس» خود آسمان و زمین را به لرزه در می‌آورند.

آیین سنتی که به ندرت می‌توان نظیر آن را در دیگر شهرهای کشور یافت. این مراسم عزاداری با آیین سنتی «طوق بندان» در محله‌های مختلف شاهرود همراه است.

آغاز آیین «یاعباس یاعباس» از صبح روز پنجم محرم

خانواده‌های شاهرودی از صبح روز پنجم محرم، طوق‌هایی را که از اجداد خود به ارث برده‌اند، برای مراسم آماده می‌کنند. زنان با بستن پارچه‌ و روسری‌ها به طوق‌ها این شعر را زیر لب زمزمه می‌کنند: «ای داد از این عزا، فریاد از این عزا/ فریاد وامصیبتا و دوصد داد از این عزا».

هنگام اذان ظهر و پیش از آنکه ندای موذن به گوش رسد، مردان از هر محله طوق‌ها را بر دست گرفته و با زمزمه «باز این چه شورش است که در خلق عالم است … » محتشم کاشانی به مسجد یا تکیه محل می‌روند.

آیین اصلی پس از اقامه نماز و صرف نهار در تکایا و حسینیه‌ها با حضور بی‌شماری از مردم آغاز می‌شود. آن زمان که دسته‌های عزاداری معروف به «یاعباس، یاعباس» به سمت محله تکیه زنجیری به راه افتاده و طوق‌ها پیشاپیش آن‌ها حرکت می‌کنند.

حرکت هر طوق نیاز به همراهی چندین نفر دارد. به دلیل وزن زیاد و احتمال برخورد نوک طوق با سیم‌های برق یا شاخه‌های درختان، باید فرد حمل‌کننده را راهنمایی کنند و زمانی که خسته شد، به یاریش بشتابند. آنگاه نفر بعد آماده می‌شود و طوق با ندای «یا حسین» و «یا عباسِ» جمع همراه، از روی زمین بلند می‌شود.

دسته‌روی در کنار حرکت طوق

دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی هر کدام با روش‌های مخصوص به خود در مسیر خیابان شهید صدوقی(مزار) شاهرود به راه می‌افتند. در این مسیر، مردم از عزاداران سالار شهیدان با انواع نذری و دودکردن اسفند پذیرایی می‌کنند.

سینه‌زنان، دست به کمر یکدیگر زده و با دست دیگر محکم برسینه می‌کوبند و در پاسخ به هر مصرع بیتی که توسط مداح خوانده می‌شود، می‌گویند: «یاعباس، یا عباس» و سینه‌زنانی که نتوانند حرکت پاهای خود را با جمع هماهنگ کنند، از دایره سینه‌زنی خارج می‌شوند.

مقصد نهایی عزاداران و گروه‌های سینه‌زن، تکیه زنجیری بازار است. دسته‌های مختلف از نقاط گوناگون شهر در این تکیه گرد هم‌آمدند و ساعتی را همراه با نوحه‌خوان سینه‌زده و یا بر سر کوبیند.

دسته‌های عزاداری با ورود به تکیه دایره‌وار در صحن، به سینه زنی پرداختنو و دیگران هم از قسمت‌های شاه‌نشین دور تکیه، نظارگر بودند.

مداحان تکیه زنجیری در میان جمعیت ایستادند و نوحه‌های رشادت و ایثار عباس بن علی(ع) را مخوانند و مردم با فریاد «یا عباس، یا عباس» جواب دادند.

همراهی مردم با نوحه‌خوانی

نوحه‌خوانان گفتند: «ای ماه بی‌قرینه، آب‌آور سکینه، دست از تنش جدا شد» و مردم عزادار جواب دادند «یا عباس، یا عباس». پس از مدتی عزاداران سینه و سر زنان، این تکیه را برای ورود سایر دسته‌های سوگوار ترک کردند.

ارداتمندان و عاشقان ابوالفضل‌ العباس‌(ع) سپس در قالب هیات‌های سینه‌زنی به سوی مساجد و تکایای دیگر به راه افتادند و در طول مسیر به چاوشی و خواندن مصیبت پرداختند.

در خاتمه این آیین به هنگام غروب آفتاب، سه قسمت طوق به ترتیب (زبانه، بدنه و چوب طوق‌ها) را روی دو دست گرفت و به راه افتادند و به این ترتیب، تمامی طوق‌ها را از محل‌های خود و منبرخانه‌ها جمع‌آوری ‌شد و به نزدیکترین تکیه و یا مسجد محل منتفل شد.