مقاومت یمن

به گزارش مجاهدت از مشرق، جنگنده‌های رژیم آپارتاید اسرائیل مناطقی از یمن را هدف حملات سنگین خود قرار دادند و بلافاصله انصارالله یمن نیز با ‌هایپرسونیک‌های خود به ۲ هدف حیاتی در قلب اراضی اشغالی حمله کرد؛ خبرهایی نیز از حمله موشکی به ناو هواپیمابر آمریکایی مخابره شده است. حالا این پرسش مطرح می‌شود که «آیا این آغاز همان جنگ سرنوشت‌ساز بین یمن و رژیم اسرائیل است؟»

۴۰ روز پس از آغاز نسل‌کُشی رژیم آپارتاید اسرائیل علیه باریکه غزه، یمن در تاریخ ۱۹ نوامبر (۲۸ آذر) با حمله به کشتی‌های مرتبط با رژیم صهیونیستی وارد جنگ غزه شد. اقدام یمن تنها اقدام عملی برای حمایت از مردم غزه در مقابل جنایت‌های رژیم صهیونیستی بود. اما با ورود ناوهای آمریکایی و همپیمانانش (که البته پیمان دیرپایی نبود و خیلی زود پایان یافت) به جنگ، کشتی‌های آمریکایی نیز به اهداف جدیدی برای نیروهای انصارالله تبدیل شدند و عملیات آمریکا برای شکستن حصر اراضی اشغالی شکست خورد. مرحله بعد آغاز حملات مستقیم هوائی آمریکا و انگلیس به یمن برای توقف مقاومت در این کشور بود که آن‌ هم جواب نداد و به اعتراف خود آمریکایی‌ها آورده‌ای نداشته است. حالا هم نوبت ورود مستقیم و حملات سنگین رژیم آپارتاید به یمن رسیده است تا این پرسش مطرح شود که آیا زمان آن جنگ سرنوشت‌ساز بین یمن و دشمنانش فرارسیده است؟

ارتش رژیم آپارتاید اسرائیل تأیید کرد که هواپیماهای جنگی این رژیم پنجشنبه ۱۹ دسامبر (۲۹ آذر) مناطقی از یمن که در اختیار حوثی‌ها بوده است را هدف حملات خود قرار داده‌اند. پیش از صدور اطلاعیه ارتش رژیم، رسانه‌های یمن خبر داده بودند که چند منطقه یمن از جمله شهرهای صنعا و حدیده هدف حملات هوائی گسترده قرار گرفته‌اند. شهر بندری حدیده مبدا ورود محموله‌های غذا و کمک‌های بشردوستانه به کشور جنگ‌زده یمن است. شبکه تلویزیونی المسیره در گزارشی اعلام کرد که دو کارخانه مرکزی برق در صنعا بمباران شده‌اند. این شبکه تلویزیونی همچنین از هدف حمله قرار گرفتن تأسیسات نفتی در رأس عیسی خبر داد. ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد که با بیش از ۶۰ بمب، اهدافی را در یمن و به صورت مشخص در ساحل غربی و عمق یمن هدف قرار داده است. طبق آمارها ۹ غیرنظامی در نتیجه این حملات به شهادت رسیده‌اند. گفتنی است، این سومین حمله رژیم صهیونیستی به یمن از زمان آغاز جنگ غزه محسوب می‌شود، اولین حمله ماه ژوئیه (تیر) و دومین حمله در سپتامبر (شهریور) علیه بندر حدیده و تأسیسات سوخت موجود در نیروگاه برق این شهر انجام شدند. البته حجم حملات اخیر این عملیات رژیم را از حملات قبلی متمایز می‌کند.

نتانیاهو: آمریکا دلیل حمله به یمن را درک می‌کند!

رسانه صهیونیستیِ «جروزالم‌پست» به نقل از منبع آگاه گزارش داد که «اسرائیل پیش از حمله اخیر خود به یمن، آمریکا را مطلع کرده بود.» همزمان نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در توجیه اقدام این رژیم برای حمله به زیرساخت‌های انرژی و بنادر یمن مدعی شد: «حوثی‌ها (انصارالله) در حال حمله به سراسر جهان هستند و آمریکا و دیگران این را به‌خوبی درک می‌کنند.» نتانیاهو همچنین ادعا کرد: «حوثی‌ها در حال یادگیری هستند و به سختی یاد خواهند گرفت که هر کسی که به اسرائیل حمله کند بهای بسیار سنگینی می‌پردازد.»

یدیعوت آحارونوت: بازدارندگی در قاموس یمن جایی ندارد

این ادعاهای نتانیاهو در شرایطی مطرح می‌شود که رسانه‌ اسرائیلی با اشاره به اینکه مفهوم «بازدارندگی» در قاموس یمن جایی ندارد، از عدم آمادگی ارتش این رژیم برای جنگ در منطقه‌ای دورتر خبر می‌دهد. «یوسی بهوشع»، تحلیلگر مسائل نظامی در روزنامه «یدیعوت آحارونوت»، می‌گوید: روشن است که وضعیت با یمن از آرامش بسیار دور است. شرکای جنگ علیه یمنی‌ها به اسرائیل هشدار دادند که واژه بازدارندگی در قاموس یمن جایی ندارد. او ادامه داد: «مشکل این است که ارتش اسرائیل بعد از ماه‌ها جنگ در شمال، در موقعیت مناسبی برای جنگیدن گسترده در منطقه‌ای بسیار دورتر از لبنان قرار ندارد.»

حملات همزمان مقاومت یمن به قلب اراضی اشغالی

همزمان، سرتیپ «یحیی سریع»، سخنگوی نیروهای مسلح یمن، روز پنجشنبه اعلام کرد که ارتش این کشور با موشک بالستیک ‌هایپرسونیک ۲ هدف نظامی مهم و حساس متعلق به رژیم صهیونیستی در تل‌آویو را هدف قرار داده است و این عملیات موفقیت‌آمیز بوده است. یحیی سریع اعلام کرد: «یگان موشکی یمن عملیات نظامی ویژه‌ای را اجرا کرده و ۲ هدف نظامی حساس و مهم دشمن صهیونیستی در منطقه اشغالی یافا (تل‌آویو) را هدف قرار داد.» او گفت که این عملیات با استفاده از ۲ موشک بالستیک‌ هایپرسونیک از نوع «فلسطین ۲» انجام شد که به لطف خداوند با موفقیت به اهداف خود اصابت کردند. سخنگوی نیروهای مسلح یمن افزود: «این عملیات همزمان با حمله اسرائیل به تاسیسات غیرنظامی شهرهای صنعاء و الحدیده انجام شد.» سخنگوی نیروهای مسلح یمن در سخنرانی دیگری اعلام کرد که «این کشور آماده جنگ طولانی مدت با دشمن صهیونیستی است.»

نبرد با ناوهای آمریکایی

برخی رسانه‌ها از درگیری شدید نظامیان یمنی با ناوهای آمریکایی در دریای سرخ خبر می‌دهند. منابع محلی در یمن اعلام کردند که هم اکنون درگیری شدیدی میان نیروهای ارتش یمن با کشتی‌های جنگی آمریکا در دریای سرخ در جریان است. کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز اعلام کردند که یک ناو هواپیمابر آمریکا برای حمله به یمن وارد منطقه شده بود که مورد حمله پیشدستانه نیروهای یمنی قرار گرفت. این اخبار تاکنون از سوی منابع و رسانه‌های رسمی تأئید یا تکذیب نشده است.

واکنش‌ها

مسئولان یمنی تأکید کردند حملات اخیر رژیم صهیونیستی به زیرساخت‌های شهری در صنعاء و الحدیده هرگز این کشور را از استمرار عملیات‌ ارتش این کشور در حمایت از غزه منصرف نخواهد کرد. سخنگوی گردان‌های شهید «عزالدین قسام» ضمن تبریک عملیات موشکی ارتش یمن به تل‌آویو، از صنعاء خواست تا حملات خود را تشدید کند. جنبش حماس از اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی خواست اقداماتی را برای متوقف کردن نفوذ رژیم صهیونیستی در منطقه در پیش بگیرد. حزب‌الله لبنان در بیانیه‌ای حمله اخیر رژیم صهیونیستی به یمن را محکوم کرد و آن را نقض منشورها و قوانین بین‌المللی دانست. شاخه مقاومتِ «گردان‌های حزب‌الله عراق» عملیات هدف قرار دادن دشمن صهیونیستی در یافای اشغالی (تل‌آویو) را به نیروهای مسلح یمن تبریک گفت.

رهبر انصارالله از عملیات‌های برق آسای یمن گفت

همچنین «عبدالملک الحوثی»، رهبر جنبش انصارالله یمن، در سخنرانی پنجشنبه خود گفت: «دشمن صهیونیستی بنادر الحدیده و نیروگاه برق صنعا را هدف قرار داد که در جریان آن ۹ غیرنظامی به شهادت رسیدند. همزمان با این تجاوزات، یک موشک مافوق صوت به سمت اراضی اشغالی شلیک شد و همزمانی این ۲ واقعه باعث ترس و وحشت اشغالگران شد. از زمان آغاز عملیات نیروهای یمنی تاکنون با هزار و ۱۴۷ موشک بالستیک، هدایت شونده و پهپاد و همچنین قایق‌های جنگی علیه دشمن صهیونیستی وارد عمل شده‌ایم. ۲۱۱ کشتی مرتبط با اشغالگران هدف قرار گرفتند و بندر ‌ام‌الرشراش که از مهم‌ترین بنادر اراضی اشغالی به شمار می‌رود فلج شده است.»

آرزوی صهیونیست‌ها رسیدن به رود فرات

وی درخصوص سوریه نیز گفت: «سیاست رژیم صهیونیستی در قبال سوریه تجاوز در خاک این کشور و پیشروی به سمت سویدا و متصل کردن آن به مناطق تحت کنترل اشغالگران آمریکایی است. تل‌آویو نقشه‌ای به نام گذرگاه داوود دارد که از طریق آن تلاش می‌کند به رود فرات در مناطق تحت کنترل کردها و آمریکا برسد. صهیونیست‌ها آرزوی رسیدن به رود فرات را دارند و فرصت را برای تحقق این نقشه مهیا دیده‌اند.»

رژیم صهیونیستی توان نظامی سوریه را نابود کرد

وی بیان کرد: «دشمن صهیونیستی به دست گرفتن کنترل بلندی‌های راهبردی جبل الشیخ را یک غنیمت بزرگ برای خود می‌داند. رژیم صهیونیستی توان نظامی سوریه را نابود کرده است و باید این نکته درک می‌شد که این توان نظامی به ملت سوریه تعلق دارد و آن‌ها امروز در برابر تجاوزات صهیونیست‌ها به قدرت نظامی نیاز دارند. کسانی که کنترل امور را در سوریه به دست گرفته‌اند سلاح‌های مهم و راهبردی این کشور را رها کردند.»

تبانی برخی رژیم‌های عربی با تل‌آویو

وی گفت: «چگونه رژیم صهیونیستی به سوریه تجاوز کرده و توان نظامی این کشور را نابود می‌کند در حالی که حاکمان جدید سوریه حتی به فکر جنگ با این رژیم نیستند؟ مسلمانان نیز در این خصوص کم کاری کرده و شاهد تبانی برخی رژیم‌های عربی با دشمن صهیونیستی هستیم. مسلمانان و در رأس آن‌ها کشورهای عربی شاهد فجیع‌ترین جنایات رژیم صهیونیستی هستند اما بیش از همگان ذلت را می‌پذیرند. اگر این جنایات در یک کشور اروپایی رخ می‌داد اروپایی‌ها چه می‌کردند؟ ببینید در قبال اوکراین چه کردند؟»

آمریکا نفت سوریه را غارت می‌کند

وی اضافه کرد: «آمریکا نفت سوریه را به یغما می‌برد و رژیم صهیونیستی تمام ذخایر فلسطین را. آن‌ها چشم به منابع آبی سوریه دوخته‌اند. به دست گرفتن کنترل مقدسات اسلامی یکی دیگر از پروژه‌های صهیونیستی آمریکایی است. آن‌ها قصد دارند بر قدس، مکه و مدینه تسلط پیدا کنند.»

حمایت همه‌جانبه جمهوری اسلامی ایران از فلسطین

وی همچنین بیان کرد: «جمهوری اسلامی ایران وظیفه خود را در قبال آرمان فلسطین را بهتر از هر کشور دیگری انجام داده و اساسا نمی‌توان این عملکرد را با ذلت و خواری برخی رژیم‌های عربی مقایسه کرد. طی روزهای گذشته نیروهای یمنی چندین عملیات علیه رژیم صهیونیستی انجام دادند. در جریان این عملیات‌ها حرکت در فرودگاه بن گوریون برای چند ساعت متوقف شد و این یک پیام خطاب به شرکت‌های هواپیمایی است.»

راهپیمایی گسترده یمنی‌ها

خبر دیگر آنکه میلیون‌ها یمنی بار دیگر در حمایت از مردم فلسطین و مقاومت آن در میادین اصلی استان‌های صعده، ریمه، مأرب و دیگر مناطق تجمع کردند. طبق روال جمعه‌های گذشته بار دیگر راهپیمایی‌های گسترده‌ای در استان‌های مختلف یمن در حمایت از مردم فلسطین و مقاومت آن‌ها با شعار «با غزه، جهاد و بسیج… آماده برای جلوگیری از هرگونه تجاوز هستیم» برگزار شد. استان‌های صعده، ریمه و مأرب و تعدادی دیگر از مناطق استانی یمن شاهد برگزاری ده‌ها تظاهرات گسترده در حمایت از مردم فلسطین و مقاومت آن‌ها بود.

سرویس جهان مشرق – آشتی اخیر میان ایران و عربستان، با میانجیگری دور از تصور چین، برای بسیاری از بازیگران بین‌المللی غافلگیرکننده، یا دست‌کم ناخوشایند، بود؛ از آمریکا در آن سوی جهان گرفته تا رژیم صهیونیستی در خاورمیانه. با این حال، زمینه‌های این آشتی از سال‌ها قبل با نگاه به سال‌های آینده چیده شده بود. سعودی‌ها پس از ناامیدی از پیروزی در یمن و همچنین قطعی شدن شکست شورشیان در سوریه، به معادلات جدید در منطقه پی بردند و دست آشتی به سوی ایران دراز کردند. اگرچه واشینگتن تلاش کرد با ترور شهید سلیمانی جلوی این آشتی را بگیرد، اما فصل جدید در تاریخ خاورمیانه بالأخره نوشته شد. برقراری مجدد روابط میان ایران و عربستان، نه‌تنها توطئه‌ی موسوم به «پیمان‌های ابراهیم» را، حداقل در آینده‌ی نزدیک، ناکام گذاشت، بلکه پای جدی‌ترین رقیب آمریکا، یعنی چین، را نیز به میدان دیپلماسی خاورمیانه باز کرد. پایگاه اینترنتی مجله‌ی «زی» آمریکا اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «چین و محور تحریم‌شدگان[۱]» به همین مسئله پرداخته است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید گزیده‌ای از گزارش «زی» است.

در همین‌باره بخوانید:

›› گزارش نشریه آمریکایی از کودتای دیپلماتیک چین در خاورمیانه

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

---

عکسی که پکن در تاریخ ۶ مارس [۲۰۲۳، ۱۵ اسفند ۱۴۰۱] از شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، منتشر کرد، زلزله‌ای در واشینگتن به راه انداخت. عکس، مدیر کمیسیون روابط خارجی کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست چین را نشان می‌داد که میان علی شمخانی، دبیر [وقت] شورای عالی امنیت ملی ایران، و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی عربستان، ایستاده بود. شمخانی و العیبان داشتند به مناسبت توافقی که برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان کشورهایشان کرده بودند، به شکلی ناخوشایند با هم دست می‌دادند. سپس پس‌لرزه‌ی این زلزله، اوایل ماه می رخ داد: زمانی که نگرانی‌ها در کنگره‌ی آمریکا درباره‌ی اقدام چین به ساخت مخفیانه‌ی یک پایگاه دریایی در امارات، یکی از متحدان آمریکا که میزبان هزاران نیروی آمریکایی است، شدت گرفت[۲]. پایگاه چین در ابوظبی به پایگاه کوچک این کشور در جیبوتی، در سواحل شرقی آفریقا، اضافه خواهد شد که نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق [ارتش چین] پیشاپیش برای مبارزه با دزدی دریایی، تخلیه‌ی غیرنظامیان از مناطق جنگی، و احتمالاً جاسوسی منطقه‌ای از آن استفاده می‌کند.

(از راست) «علی شمخانی» دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران، «وانگ یی» عالی‌رتبه‌ترین دیپلمات چین، و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی، وزیر کشور، و عضو شورای وزرای عربستان، طی نشستی در ماه مارس سال ۲۰۲۳ در پکن با یک‌دیگر دیدار می‌کنند. وانگ که از سال ۲۰۱۳ تا انتهای سال ۲۰۲۲ وزیر خارجه‌ی چین بود، در حال حاضر، از ابتدای سال ۲۰۲۳، مدیر کمیسیون روابط خارجی کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست چین است؛ سمتی که بالاتر از وزارت خارجه‌ی چین محسوب می‌شود. میانجیگری چین برای آشتی میان ایران و عربستان را می‌توان جدی‌ترین دخالت دیپلماتیک پکن در خاورمیانه طی سال‌ها و بلکه چند دهه‌ی گذشته دانست. علاوه بر ایران، عربستان نیز (به عنوان یکی از متحدان سنتی آمریکا در جهان عرب) با پذیرش میانجیگری چین عملاً به نقش مخرب کاخ سفید در روابط میان کشورهای منطقه اذعان کرد. (+)

سندی که روزنامه‌ی آمریکایی «واشینگتن‌پست» ادعا می‌کند از وزارت دفاع آمریکا به بیرون نشت کرده، موقعیت پایگاه‌های نظامی‌ای را نشان می‌دهد که گفته می‌شود چین در خاورمیانه احداث کرده یا قصد احداث آن‌ها را دارد. یکی از این پایگاه‌ها که در حال ساخت است، در خاک امارات قرار دارد که یکی از متحدان آمریکا محسوب می‌شود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› راشاتودی: خاورمیانه با کوچ آمریکا دارد رنگ صلح را می‌بیند

با این حال، علاقه‌ی چین به کاهش تنش میان آیت‌الله‌های ایران و پادشاهی سعودی، ریشه در هیچ جاه‌طلبی نظامی‌ای در منطقه ندارد، بلکه به این دلیل است که پکن مقادیر قابل‌توجهی نفت از هر دو کشور وارد می‌کند. انگیزه‌ی دیگر چین، بدون شک ابتکار بلندپروازانه‌ی «کمربند و جاده» ی رئیس‌جمهور شی است که هدفش گسترش زیرساخت‌های اقتصادی زمینی و دریایی اوراسیا برای رشد گسترده‌ی تجارت منطقه‌ای است؛ و صدالبته چین در قلب این تجارت قرار خواهد داشت. پکن با هدف تسهیل انتقال نفت خلیج فارس به استان‌های شمال غربی‌اش، تا کنون میلیاردها دلار روی «کوریدور اقتصادی چین-پاکستان[۳]» و توسعه‌ی بندر «گوادر» پاکستان[۴]، در ساحل «دریای عرب» [دریای عمان] سرمایه‌گذاری کرده است.

دیدگاه چین درباره‌ی ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین، طبق گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل». در این دیدگاه، یکی از کوریدورهای زمینی اصلی (خطوط سفید) از ایران می‌گذرد. (+)

دیدگاه ایران درباره‌ی ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین، طبق گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل». این اندیشکده می‌نویسد: «ایران پس از سال‌ها انزوا دارد جایگاه خود را به عنوان پلی میان شرق و غرب مستحکم می‌کند و می‌خواهد از طریق موقعیت محوری‌اش در «کوریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب» که از روسیه تا هند کشیده شده، تبدیل به یک مرکز ترابری شود. همچنین به دنبال یک مسیر شرق-غرب جدید با همکاری همسایگانش، یعنی عراق و افغانستان، است.» (+)

تصویر ماهواره‌ای از بندر «جاسک» ایران در دهانه‌ی خلیج فارس. جایگاه منحصربه‌فرد راهبردی ایران، این کشور را به یکی از شاهراه‌های اصلی در ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین تبدیل می‌کند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نقش ایران در ابَرپروژه «کمربند و جاده»

›› چابهار قلب ترانزیت خاورمیانه است/ رقابت هند و چین بر سر بندر ایرانی

›› تجارت پاکستان و زیرآبی امارات مقابل چشم ایران در دریای عمان +نقشه و تصاویر ماهواره‌ای

بنابراین قرار گرفتن ایران و عربستان در وضعیت جنگی، منافع اقتصادی چین را به خطر می‌انداخت. پکن در حال حاضر روزانه ۱/۷ میلیون بشکه نفت از عربستان وارد می‌کند[۵]. همچنین گمان می‌رود چین روزانه ۱/۲ میلیون بشکه نفت نیز از ایران[۶] بخرد[۷]؛ هرچند به خاطر تحریم‌های آمریکا این کار را مخفیانه انجام می‌دهد. ماه دسامبر سال ۲۰۲۲، وقتی اعتراضات سراسری در چین موجب شد تا شی تصمیم بگیرد سیاست قرنطینه تا صفر شدن آمار کووید را کنار بگذارد، اشتهای این کشور برای نفت بار دیگر بالا گرفت و تقاضا در حال حاضر ۲۲ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. این یعنی، بی‌ثباتی بیش‌تر در خلیج فارس در وضعیت کنونی به هیچ عنوان به نفع حزب کمونیست چین نیست.

نفتکشی در حال تخلیه‌ی نفت واردشده از ایران در بندر «جوشان» چین در سال ۲۰۱۸. چین با تداوم واردات نفت از ایران اثبات کرد که اهمیتی به تحریم‌های ضدایرانی آمریکا نمی‌دهد. طی گزارش‌های جدید، فروش نفت ایران در بازارهای بین‌المللی اخیراً، به‌رغم تداوم تحریم‌های واشینگتن، رکورد جدیدی را ثبت کرده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› به جای نفت ایران، فروش نفت آمریکا به چین است که به صفر می‌رسد

›› هزینه‌های پکن برای همکاری با تهران/ کدام شرکت‌های بزرگ چینی به خاطر رابطه با ایران نقره‌داغ شدند؟

›› یک تیر و چند نشان آمریکا با تحریم «هواوی» / چین تاوان دور زدن کدام تحریم‌های ایران را می‌دهد؟

›› گزارش اندیشکده آمریکایی از تفاوت ماهیتی سند همکاری تهران-پکن با برجام

همه‌چیز می‌توانست متفاوت باشد

انگیزه‌ی چین برای پایان دادن به جنگ سرد ایران و عربستان (که مدام تهدید می‌کرد داغ‌تر شود) کاملاً روشن است، اما چرا خودِ این دو کشور چنین کانال دیپلماتیکی را [به جای میانجی‌های احتمالی دیگر] انتخاب کردند؟ هرچه باشد آمریکا هنوز خودش را «کشور اجتناب‌ناپذیر» [کشوری که تمام جهان ناگزیر به انجام کارها از طریق آن است] معرفی می‌کند. با این حال، اجتناب‌ناپذیری آمریکا، اگر اصالتاً زمانی هم معنی می‌داد، به لطف اشتباهاتی مانند تهاجم غیرقانونی به عراق در سال ۲۰۰۳ و جنگ [و اشغالگری] در این کشور، و سوءمدیریت هولناکِ ترامپی در مورد ایران، اکنون آشکارا رو به زوال گذاشته است. تهران هر قدر هم که از اروپا دور بود، ممکن بود وارد دایره‌ی نفوذ ناتو شود؛ دستاوردی که رئیس‌جمهور باراک اوباما، سرمایه‌ی سیاسی هنگفتی را صرف تلاش برای دستیابی به آن کرد. اما در عوض، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ایران را مستقیماً به آغوش روسیه‌ی ولادیمیر پوتین و چینِ شی جین‌پینگ هل داد.

(از راست) «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین، «سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران، و «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه. چنان‌که پیش‌بینی می‌شد دولت ایران در دوران ریاست‌جمهوری رئیسی، بیش‌ازپیش روی برقراری روابط با شرق، و به‌ویژه همسایگان نزدیک، تمرکز کرده، و پیشاپیش برخی از نتایج این تغییر رویه نسبت به دولت قبل را نیز دیده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا روسیه و چین، ایران را تقویت می‌کنند؟

›› توافق محرمانه ایران با روسیه برای صادرات نفت؟ / نقش چین و هند در دور زدن تحریم‌های آمریکا

واقعیت این است که همه‌چیز می‌توانست متفاوت باشد. «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک» (برجام) که سال ۲۰۱۵ با میانجیگری دولت اوباما امضا شد، تمام مسیرهای عملی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای را بست. ضمن این‌که آیت‌الله‌های ایران از مدت‌ها قبل اصرار داشته‌اند که به دنبال سلاح کشتار جمعی نیستند[۸]، چون این سلاح‌ها، در صورت استفاده، ممکن است کورکورانه تعداد زیادی غیرنظامی را بکشند، که با اخلاقیات شریعت اسلامی در تضاد است. چه حرف رهبران روحانی این کشور را باور کنید، چه نکنید، به هر حال، برجام، صورت مسئله را پاک می‌کرد. به علاوه، به گفته‌ی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تا سال ۲۰۱۸ صادقانه داشت تعهداتش را اجرا می‌کرد[۹]، اما (در اتفاقی که نمونه‌ای از طنز تلخ دوران ترامپی معاصر ماست) واشینگتن به خاطر همین تبعیت، این کشور را مجازات کرد.

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، صرفاً در ازای تحقق وعده‌ی تخفیف تحریم‌ها از سوی واشینگتن (وعده‌ای که هرگز محقق نشد) به «حسن روحانی» رئیس‌جمهور وقت ایران، اجازه داد آن معاهده‌ی خجالت‌آور را با اعضای دائم شورای امنیت امضا کند. اگرچه شورای امنیت، اوایل سال ۲۰۱۶، تحریم‌های سال ۲۰۰۶ خود علیه ایران را برداشت، اما این اقدام، یک ژست بی‌معنا بود، چون کنگره پیشاپیش، با استفاده از «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی» وزارت خزانه‌داری، تحریم‌های یک‌جانبه‌ای از سوی آمریکا علیه ایران وضع کرده بود و حتی پس از توافق هسته‌ای هم، جمهوری‌خواهان کنگره حاضر به لغو این تحریم‌ها نشدند؛ بلکه اتفاقاً یک قرارداد ۲۵ میلیارد دلاری را هم، که به ایران اجازه می‌داد از «بوئینگ» هواپیمای مسافربری غیرنظامی بخرد، به هم زدند.

کاریکاتوری درباره‌ی «امتیازات اعطایی ایران» (چپ) در مقابل «امتیازات اعطایی ۱+۵» در برجام (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا با آمریکا مذاکره کردیم و چرا دیگر نمی‌کنیم؟

›› روحانی اگر «میراث دیپلماسی» می‌خواهد به شرق رو کند

›› چرا ترامپ از مذاکره مستقیم با مقامات ایران سخن می‌گوید؟

جمهوری‌خواهان کنگره و دولت ترامپ، در حالی ایران را تحت این تحریم‌های شدید نگه داشتند که این کشور به تعهدات خود عمل کرده بود و کارآفرینان ایرانی مشتاقانه منتظر تجارت با اروپا و آمریکا بودند[۱۰]. به عبارت دیگر، می‌شد تهران را از طریق وابستگی فزاینده به تعاملات تجاری با کشورهای شمال اقیانوس اطلس، ناگزیر به مدار غرب کشید، اما چنین اتفاقی هرگز نیفتاد. ترامپ در ادامه، تحریم‌های مالی و تجاری بیش‌تری علیه ایران وضع کرد[۱۱]. با این وجود، رهبران آن کشور تا اواسط سال ۲۰۱۹ به تبعیت از الزامات برجام ادامه دادند و سپس دست به نقض مفاد آن زدند. ایران اکنون اورانیوم با غنای بسیار بالا تولید کرده و از هر زمان دیگری به ظرفیت ساخت تسلیحات هسته‌ای نزدیک‌تر شده است؛ هرچند این کشور هنوز هم برنامه‌ی هسته‌ای نظامی ندارد[۱۲] و آیت‌الله‌ها همچنان تکذیب می‌کنند که به دنبال چنین تسلیحاتی هستند. در واقع کارزار «فشار حداکثری» ترامپ نه‌تنها نفوذ تهران در منطقه را از بین نبرد، بلکه اتفاقاً قدرت آیت‌الله‌ها در لبنان، سوریه، و عراق را تقویت کرد.

در همین‌باره بخوانید:

›› از سفر پوتین به تهران تا ارسال پهپاد به روسیه/ ایران در کانون توجه «انجمن امنیتی اسپن»

›› چگونه آمریکا ایران را وادار به ساخت بمب اتمی می‌کند؟

›› خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای؛ ابتکاری که می‌تواند جایگزین برجام شود

چرخش عربستان

پس از حمله‌ی روسیه به اوکراین، دولت بایدن همان نوع تحریم‌های «فشار حداکثری» ای که ترامپ علیه ایران وضع کرده بود، علیه روسیه اعمال کرد. چنان‌که پیش‌بینی می‌شد، اکنون یک «محور تحریم‌شدگان» تشکیل شده است: ایران و روسیه در حال بررسی معاملات تجاری و تسلیحاتی دوجانبه هستند[۱۳] و ظاهراً ایران به مسکو پهپاد می‌فروشد[۱۴]. از سوی دیگر، در عربستان، به نظر می‌رسد محمد بن‌سلمان، ولی‌عهد و پادشاه بالفعل این کشور، ظاهراً اخیراً مشاوران بهتری استخدام کرده است. بن‌سلمان ماه مارس ۲۰۱۵، پس از تسلط «انصارالله» بر مناطق پرجمعیت شمال یمن، جنگ ویرانگری را علیه این کشور همسایه‌اش به راه انداخت. با این حال، از آن‌جایی که سعودی‌ها عمدتاً از نیروی هوایی علیه یک نیروی چریکی استفاده می‌کردند، محکوم به شکست بودند.

یکی از رزمنده‌های انصارالله یمن، اواسط ماه جولای سال ۲۰۲۲، در خیابان مسدودشده‌ی «الخمسین» منتهی به مرکز شهر «تعز» (مرکز استانی به همین نام در یمن)، نگهبانی می‌دهد. آن زمان، طرف‌های جنگ داخلی یمن در حال مذاکره بر سر بازگشایی خیابان‌هایی مانند الخمسین بودند که بسته شدنشان هزاران خانواده را به رنج انداخته بود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› رادارگریز و مرگ‌بار؛ تأثیر پهپادهای ایرانی بر جنگ اوکراین

›› پهپاد در ازای سوخو-۳۵/ گمانه‌زنی‌ها درباره معامله تسلیحاتی میان ایران و روسیه

›› تغییر یارکشی‌ها در خلیج فارس/ اعراب دارند ایران را جایگزین آمریکا می‌کنند

›› هزینه‌های کوچ از خاورمیانه/ متحدان آمریکا در بحران اوکراین طرف روسیه هستند

عربستان تلاش کرده بود با نفوذ ایران در سایر نقاط جهان عرب نیز مقابله کند. به همین منظور، در جنگ داخلی سوریه از شورشیان سلفی بنیادگرا علیه دولت بشار اسد حمایت کرد. با این وجود، در آن‌جا هم سال ۲۰۱۳، شبه‌نظامیان شیعه‌ی حزب‌الله لبنان در حمایت از اسد وارد جنگ شدند و سال ۲۰۱۵، روسیه نیروی هوایی‌اش را به سوریه اعزام کرد تا شکست شورشیان قطعی شود. چین نیز به نوبه‌ی خود از اسد حمایت کرده بود[۱۵] (البته نه از طریق نظامی) و نقش بی‌سروصدایی در بازسازی این کشور پس از جنگ ایفا کرد[۱۶]. در نتیجه، سعودی‌ها در قالب توافق اخیر با میانجیگری چین با هدف کاهش تنش‌ها با ایران و متحدان منطقه‌ایش، اخیراً رهبری کارزاری را به عهده گرفتند که منجر به بازگشت دولت اسد به «اتحادیه‌ی عرب» شد[۱۷]؛ سازمانی که دمشق سال ۲۰۱۱، در اوج جنگ داخلی سوریه، از آن اخراج شده بود.

هیأت‌ها و وزرای خارجه‌ی کشورهای عضو «اتحادیه‌ی عرب» اوایل ماه می سال ۲۰۲۳ در مقر این سازمان در قاهره، پایتخت مصر، مشغول رأی‌گیری درباره‌ی اعطای مجدد عضویت به سوریه پس از ۱۲ سال هستند. دمشق که سال ۲۰۱۱ در بحبوحه‌ی جنگ داخلی از این اتحادیه اخراج شده بود، طی ماه‌های گذشته با حمایت عربستان، مجدداً به این سازمان ملحق شد. (+)

ناوچه‌ی موشک‌انداز روسی «ولیکی اوستیوگ» (چپ) از بندری در شهر «طرطوس» در سوریه عازم مأموریت گشت‌زنی در دریای مدیترانه می‌شود. دو زیردریایی دیزلی-برقی روسی پروژه‌ی ۶۳۶/۳ کلاس «وارشاویانکا» (نسخه‌ای از کلاس «کیلو») نیز در سمت راست تصویر دیده می‌شوند. پایگاه دریایی روسیه در طرطوس، تنها پایگاه دریایی این کشور در خارج از کشورهای شوروی سابق است. تصمیمات اشتباه آمریکا در خاورمیانه، این منطقه را از چنگ واشینگتن درآورده و قدرت‌های دیگری را وارد معادلات منطقه‌ای کرده است. (+)

اواخر سال ۲۰۱۹، پس از حمله‌ی پهپادی به پالایشگاه‌های شرکت «آرامکو» ی سعودی[۱۸]، دیگر معلوم بود بن‌سلمان در رقابت منطقه‌ایش با ایران شکست خورده است؛ و عربستان شروع به جست‌وجو به دنبال راه فرار کرد. از جمله به سراغ «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر وقت عراق، رفتند و از او خواستند میان آن‌ها و ایرانی‌ها میانجیگری کند. عبدالمهدی نیز برای بررسی احیای روابط با آل‌سعود از ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده‌ی نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، دعوت کرد به بغداد سفر کند. همان‌طور که کم‌تر کسی فراموش خواهد کرد، ۳ ژانویه‌ی ۲۰۲۰، سلیمانی با یک هواپیمای مسافربری غیرنظامی به عراق رفت، اما یک پهپاد آمریکایی به دستور رئیس‌جمهور ترامپ[۱۹]، که ادعا می‌کرد سلیمانی برای کشتن آمریکایی‌ها به عراق آمده، او را در فرودگاه بین‌المللی بغداد ترور کرد. این سؤال پیش می‌آید که آیا ترامپ می‌خواست جلوی آشتی ایرانی‌ها و سعودی‌ها را بگیرد؟ هرچه باشد، گرد آوردن عربستان و سایر کشورهای خلیج [فارس] در یک اتحاد ضدایرانی با اسرائیل، در بطن سیاست «جرد کوشنر» داماد ترامپ، موسوم به «پیمان‌های ابراهیم»، قرار داشت.

این تصویر هوایی نشان می‌دهد موشک‌ها و پهپادهای «انصارالله» یمن در حمله‌ی سال ۲۰۱۹، حدود ۱۷ نقطه از تأسیسات شرکت «آرامکو» غول نفتی سعودی، را هدف قرار داده‌اند. این حمله‌ی شگفت‌آور و غافلگیرکننده‌ی انصارالله، یکی از عواملی بود که ورق جنگ را به سود مقاومت یمن برگرداند و نهایتاً آل‌سعود را به پذیرش شکست در این کشور وادار کرد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نه عراق، نه سوریه، نه لبنان؛ انگیزه کم‌ترشناخته‌شده آمریکا برای ترور حاج قاسم

›› نقش شهید سلیمانی در وحدت ایران و عراق

›› دیپلمات آمریکایی: سلیمانی برای مردم خاورمیانه مقدس بود

›› مهمان یمنی کنفرانس افق نو: نمی‌گذاریم عربستان یک اسرائیل عربی شود

›› نتیجه «معامله قرن» ترامپ: اهانت بولدوزر صهیونیست‌ها به پیکر شهید فلسطینی

›› ماه‌عسل امارات و اسرائیل با طعم کودک‌کشی و جاسوسی/ پشت پرده پروژه «میوه‌های صلح» چیست؟

ظهور چین و افول آمریکا

واشینگتن اکنون در مهمانی دیپلمات‌ها تبدیل به مهمانی‌خراب‌کن شده است. ایرانی‌ها خودبه‌خود هرگز به آمریکایی‌ها به عنوان میانجی اعتماد نمی‌کردند. سعودی‌ها هم حتماً می‌ترسیده‌اند درباره‌ی مذاکرات با ایران به آمریکایی‌ها چیزی بگویند. رئیس‌جمهور شی، در پایان سال ۲۰۲۲، به ریاض، پایتخت عربستان، سفر کرد و آن‌جا ظاهراً روابط با ایران یکی از موضوعات گفت‌وگو بوده است. ماه فوریه‌ی امسال [سال ۲۰۲۳]، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، به پکن سفر کرد. چنان‌که وزارت خارجه‌ی چین می‌گوید، آن موقع، شی شخصاً متعهد شده بود میان دو کشور رقیب در خاورمیانه میانجیگری کند[۲۰]. اکنون، چین که [به عنوان یک قدرت دیپلماتیک] در حال ظهور است، پیشنهاد می‌دهد در مسائل دیگر خاورمیانه نیز نقش میانجی را بازی کند؛ و همزمان شکایت می‌کند که «برخی از کشورهای بزرگ از خارج از منطقه» به دلیل «خودخواهی» باعث «بی‌ثباتی درازمدت در خاورمیانه» می‌شوند.

تصویر خوش‌وبشِ «مُشتی» «جو بایدن» (چپ)، رئیس‌جمهور آمریکا، و «محمد بن‌سلمان» (راست)، ولی‌عهد سعودی، طی سفر سال ۲۰۲۲ بایدن به خاورمیانه، در رسانه‌های آمریکایی بسیار جنجال‌برانگیز شد و رئیس‌جمهور آمریکا که وعده داده بود بن‌سلمان را منزوی و منفور خواهد کرد، به خاطر دیدارش با ولی‌عهد سعودی که شواهد نشان می‌دهند دستور قتل وحشیانه‌ی «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی، را صادر کرده، در داخل آمریکا به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت. (جزئیات بیش‌تر) (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› وال‌استریت‌ژورنال: سفر خاورمیانه‌ای بایدن بدتر از آبروریزی بود

اهمیت جدید چین به عنوان برقرارکننده‌ی صلح ممکن است به‌زودی به درگیری‌هایی مانند یمن[۲۱] و سودان[۲۲] نیز تعمیم پیدا کند. پکن به عنوان قدرت روبه‌رشد دنیا که روی اوراسیا، خاورمیانه، و آفریقا متمرکز است، مشخصاً می‌خواهد هرگونه درگیری‌ای که احتمال داشته باشد در طرح کمربند و جاده‌اش تداخل ایجاد کند، به مسالمت‌آمیزترین شکل ممکن حل‌وفصل شود. پکن به‌وضوح آماده است، هرجا که دو طرف از درگیری خسته شده باشند، چنان‌که در مورد عربستان و ایران صدق می‌کرد، نقش یک میانجیگر صادق را بازی کند. با این حال، شاهکار دیپلماتیک چشم‌گیر این کشور در احیای روابط میان ریاض و تهران، بیش از آن‌که نشان‌دهنده‌ی جایگاه پکن به عنوان یک قدرت روبه‌رشد در خاورمیانه باشد، نشانی از کاهش حیرت‌انگیز اعتبار منطقه‌ای آمریکا پس از سه دهه وعده‌ی دروغ، شکست، و سیاست‌گذاری دمدمی‌مزاجانه است. اکنون که به گذشته نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد این اقدامات بر هیچ اساسی استوار نبوده‌اند، جز نقشه‌های شرورانه‌ی امپریالیستی از جنس «تفرقه بینداز و حکومت کن»؛ نقشه‌هایی که حالا دیگر همگی نقش بر آب شده‌اند.

شهروندان سودانی، اوایل ماه می سال ۲۰۲۳، در کرانه‌های رود «نیل سفید» در خارطوم، پایتخت سودان، گودال‌های کوچک حفر می‌کنند تا آب آشامیدنی جمع‌آوری کنند. چین ممکن است بتواند از نقش دیپلماتیک جدید خود در خاورمیانه برای پایان دادن به جنگ داخلی در سودان استفاده کند. (+)