منطقه غرب آسیا

سرویس سیاست مشرق- در دولت قبل مباحثی از جمله برجام و FATF به دفعات از سوی برخی دولتمردان و فعالین و رسانه های اصلاح طلب تکرار می شد. فصل مشترک این اظهارات و موضعگیری ها این بود که هیچ اقدام مثبتی در کشور رخ نخواهد داد مگر اینکه برجام احیا شده و ایران به عضویت FATF درآید.

این ادعا در بزنگاه های حساس از جمله واکسیناسیون کرونا به صورت گسترده مطرح شده و به آن ضریب داده می شد. اما با روی کارآمدن دولت سیزدهم و تغییر ریل گذاری دولت در سیاست خارجی، سیاست داخلی و اقتصاد شاهد هستیم که این ادعا روز به روز بیشتر بی اعتبار می شود. در ادامه به ۱۰ دستاورد دولت رئیسی بدون برجام و FATF اشاره می کنیم:

۱: یکی از مهمترین مصادیق اقدامات مثبت دولت سیزدهم بدون برجام و FATF، مربوط به واکسیناسیون سراسری کرونا و کارنامه مثبت دولت در این خصوص است. در دولت قبل رئیس جمهور گفته بود «واکسن کرونا سوهان قم نیست که فراوان باشد»!؛ «علی ربیعی» سخنگوی دولت روحانی نیز در اظهارنظری گفته بود: «نپیوستن ایران به FATF علت ناتوانی در خرید واکسن کرونا است.»

بنابر گزارش های منتشر شده، تا ۱۵ مرداد ۱۴۰۰- پایان دولت روحانی- در حدود ۱۹ میلیون دز واکسن کرونا وارد کشور شده بود. با روی کارآمدن دولت سیزدهم تا پایان اسفند ۱۴۰۰ مجموع واکسن‌های وارد شده به کشور به حدود ۱۵۸ میلیون دز رسید. به عبارتی در حدود ۸ ماه تقریبا واردات واکسن کرونا به کشور ۸ برابر افزایش یافت. در این مدت واکسن‌های تولید داخل نیز به پیشرفت‌های قابل توجهی رسید و در سطح انبوه تولید شده و به چندین کشور نیز صادر شد.

در تابستان ۱۴۰۰ میزان فوتی‌های روزانه کرونا به بیش از ۷۰۰ نفر افزایش یافت.اما با اقدامات بسیار مهم دولت سیزدهم در این خصوص، آمار فوتی و مبتلایان به شدت کاهش یافته و چندین نوبت روزهای بدون فوتی کرونا ثبت شد. این در حالی است که در این مدت نه برجام احیا شد و نه ایران به عضویت FATF درامد.

۲: در دولت قبل برخی دولتمردان همصدا با فعالین و رسانه های اصلاح طلب تاکید داشتند که تا مسئله FATF حل نشود، رویدادهایی از جمله پیوستن ایران به شانگهای محقق نخواهد شد. اما در دولت سیزدهم و با تغییر ریل سیاست خارجی دولت، ایران به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری‌های‌ اقتصادی شانگهای پذیرفته شد.

۳:  روحانی، رئیس‌جمهور سابق- فروردین ۱۳۹۵- گفت: «اگر برجام نبود، قدم به قدم حتی یک بشکه نفت را هم نمی‌توانستیم صادر کنیم.» «محمدباقر نوبخت» معاون رئیس‌جمهور و رئیس‌سازمان برنامه و بودجه در دولت سابق نیز در اظهارنظری مشابه گفت: «شدیدترین مرحله تحریم، نفت در برابر غذا بود، اما الان در شرایطی هستیم که این بی‌انصاف‌ها و دژخیمان حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یک قطره نفت را نمی‌دهند و اگر هم به‌فروش می‌رسد، امکان تبادل مالی نباشد.»

همچنین «بیژن زنگنه» وزیر نفت دولت روحانی که جریان اصلاح طلب از او با لقب «ژنرال» نام می برد در اظهارنظری گفته بود: «امروز، هیچ نفتی نمی‌توانیم بفروشیم، حتی اگر بفروشیم پولش را نمی‌توانیم بیاوریم.»

با اینحال در دولت سیزدهم نه تنها فروش نفت افزایش یافت بلکه درآمدهای حاصل از آن نیز دریافت شد. در روزهای گذشته «سید احسان خاندوزی» وزیر اقتصاد گفت: «در ۴ ماه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته شاهد افزایش ۵۸۰ درصدی وصول درآمد حاصل از صادرات نفت خام و میعانات بودیم.»

«علی صالح آبادی» رئیس بانک مرکزی- اردیبهشت ۱۴۰۱- گفت: «ما در زمینه فروش نفت به رقم های بسیار خوبی رسیده ایم و تمامی درآمدهای فروش نفت را وصول می کنیم. بنابراین حتی اگر برجام هم نباشد، تأمین ارز کشور به نحو مناسبی انجام خواهد شد.»

چندی پیش وال استریت ژورنال در گزارشی نوشت: «فروش نفت ایران به بالاترین میزان پس از تحریم های دولت ترامپ رسیده است.» گفتنی است تنها در ۷ ماه ابتدایی دولت سیزدهم و تنها در حوزه نفت و انرژی بیش از ۵۵ قرارداد و تفاهم‌نامه به ارزش ۳۳ میلیارد دلار از جمله با شرکت‌های بزرگ خارجی به امضا رسید. این در حالی است که ارزش قرارداد توتال در دولت قبل، که جریان اصلاح طلب از آن با عنوان «گلابی برجام» نام می برد حدود ۴،۸ میلیارد دلار بوده است.

۴: افزایش صادرات غیرنفتی، از دیگر دستاوردهای دولت سیزدهم بدون برجام و بدون FATF است. در هفته های گذشته «محمدرضا پورابراهیمی» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: «در دولت قبل و طی سالهای ۹۲ تا ۹۹ شاهد کاهش ۷ میلیارد دلاری صادرات غیرنفتی بوده ایم.»

در اوایل تیرماه سالجاری، رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران از افزایش ۴۰ درصدی صادرات غیرنفتی در بهار امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته خبر داد. وی افزود: افزایش ۴۰ درصدی صادرات غیرنفتی، مثبت شدن ۶۰۰ میلیون دلاری تراز تجاری کشور را در پی داشته است.

۵: یکی از اقدامات بسیار مهم دیگر در دولت سیزدهم، احیای کارخانه ها و واحدهای تولیدی تعطیل و نیمه تعطیل بوده است. این اقدام نیز در حالی رخ داد که در دولت سیزدهم نه برجام احیا شد و نه تغییری در وضعیت ایران در FATF به وقوع پیوست. احیای کارخانه های ارج، آزمایش، فولاد ازنا، ذوب آهن اردبیل و…تحول در کارخانه هایی از جمله هفت تپه و هپکو و آذرآب تنها بخش کوچکی از تغییرات مثبت در این خصوص در طول فعالیت دولت سیزدهم است.

۶: در دولت روحانی مردم در استان های شمالی در فصل سرما با قطعی گاز و برق دست و پنجه نرم کرده و با مشکلات عدیده ای مواجه می شدند. اما در دولت رئیسی شاهد توقف این روند تأسف برانگیز بودیم. یکی از علل این تغییر، امضا و اجرای قرارداد سوآپ گازی میان ایران، ترکمنستان و آذربایجان بود.

همچنین در یک نمونه دیگر در جریان سفر اخیر رئیس جمهور روسیه به ایران، تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری با شرکت گازپروم روسیه به امضا رسید.

۷: در دولت قبل برخی دولتمردان مدعی بودند که تا تحریم ها لغو نشود و ایران به عضویت FATF درنیاید، سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین به مرحله اجرا نخواهد رسید. اما در دولت سیزدهم این مسئله محقق شد. «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت خارجه- ۱۰ مرداد ۱۴۰۱- در نشست خبری گفت: «خوشبختانه اراده مشارکت در عالی‌ترین سطح برای گسترش روابط میان دو کشور ایران و چین مبتنی بر منافع و مصالح مشترک وجود دارد…ما وارد فاز اجرایی سند همکاری ۲۵ ساله شده‌ایم.»

۸: چندی پیش سید ابراهیم رئیسی به دعوت رسمی رئیس‌جمهور چین در چهاردهمین اجلاس سران بریکس و جمع دیگری از کشورها موسوم به «بریکس پلاس» که به صورت مجازی برگزار شد، سخنرانی کرد. بریکس شامل کشورهایی از جمله چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی است. بریکس نمایانگر نیمی از جمعیت جهان است و بخش قابل توجهی از قدرت اقتصادی دنیا را در اختیار دارد. نکته قابل توجه اینجاست که در اجلاس اخیر بریکس ‌پلاس صرفا ایران از منطقه غرب آسیا دعوت شده بود. در حال حاضر ایران به صورت رسمی برای عضویت در بریکس پلاس درخواست داده است و این درخواست با استقبال اعضای بریکس روبه‌رو شده است.  

۹: در دولت قبل از یکسو برخی دولتمردان مدعی بودند که خودکفایی در کشاورزی مزخرف است. همین طیف وقتی سخن از تعاملات اقتصادی بین المللی مطرح می شد، مدعی می شد که تا برجام و FATF به سرانجام نرسد، شاهد این روند نخواهیم بود.

اما در دولت سیزدهم در راستای دیپلماسی فعال اقتصادی شاهد وقوع تحولات مثبت و قابل توجهی هستیم. در همین راستا ونزوئلا با هدف کشت فراسرزمینی، یک میلیون هکتار زمین کشاورزی در اختیار ایران قرار داده است. به عقیده کارشناسان، زمین‌های کشاورزی ونزوئلا از شرایط مناسبی برای کشت محصولات استراتژیکی چون ذرت و سویا برخوردار است. در یک نمونه دیگر روسیه نیز اعلام کرده که ۱۰۰ هزار هکتار زمین کشت فراسرزمینی در اختیار ایران قرار می‌دهد.  

۱۰: آنطور که در خبرها اعلام شده، تا سه ماه آینده موافقت‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به مرحله امضا می‌رسد که زیرساخت مهمی در مبادلات تجاری محسوب می‌شود. براساس این موافقت‌نامه ۸۰ درصد تعرفه‌های گمرکی بین ایران با ۵ کشور عضو این اتحادیه(ارمنستان، روسیه، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان) صفر خواهد شد.

در روزهای گذشته «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه گفت: «جمهوری اسلامی ایران از اعضای فعال گروه‌بندی‌های بین المللی و منطقه‌ای و اقتصادی از جمله سازمان دی ۸ است. در حوزه همگرایی اقتصادی و تبادل تجاری نیز در حال ایجاد بنیان‌های تجارت آزاد هستیم و بزودی موافقتنامه منطقه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اورآسیا را  نهایی خواهیم کرد.»

موارد مذکور تنها بخشی از نتایج عملکرد دولت سیزدهم بدون برجام و بدون FATF است. این نتایج هم خوشحال کننده است و هم ناراحت کننده. خوشحال کننده از حیث بهره مندی از فرصت های مغفول مانده و ناراحت کننده از این جهت که در هشت سال روی کار بودن «دولتِ اصلاح طلبان» این ظرفیت های عظیم مورد غفلت قرار گرفت و خسارت های هنگفتی به کشور تحمیل کرد.

سوالی که اکنون مطرح است اینکه، چرا جریان اصلاح طلب و طیف غربگرا با توهین به فهم و شعور مردم و بی اعتنا به منافع ملی، حتی از یک عذرخواهی ساده هم امتناع می کند!؟