موج سواری لیزری

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از سرویس دفاع و امنیت مشرق، ایده پردازی، طراحی و ساخت سامانه های پدافند هوایی ارتفاع پایین خصوصا در برابر تهدیداتی مثل ریز پرنده های بدون سرنشین، موشک های کروز و بالگردها، امروزه به یک چالش مهم و ویژه برای بسیاری از کشورهای جهان بدل شده و این مسئله خصوصا در بحث اهداف کم سرعت تر مثل پرنده های بدون سرنشین که ترکیبی از اندازه و سطح مقطع کم راداری ، سرعت پایین و میزان حرارتی خروج بسیار ناچیز را دارند، یک دغدغه بسیار مهم و قابل توجه برای فرماندهان و متخصصان فعال در صنایع نظامی است.

بیشتر بخوانید:

اعلام ویژگی‌های مهم «اولین توپ لیزری ایران» / انحصار قدرت‌های مشهور نظامی در تولید یک «سامانه پدافندی استراتژیک» شکست +فیلم

سپاه و ارتش از استرلا و استینگر وارداتی به «میثاق ۳» کاملا بومی رسیدند/ تست موفق شکارچی بدون سرنشین و متحرک موشک‌های کروز +عکس

در کشور ما و بخصوص در سالهای اخیر نحوه مقابله با این تهدید وارد فاز جدی تر و عملیاتی شده و انواع سامانه ها؛ از پرتابگرهای تور روی تفنگ های ژ-۳ تا اخلالگرهای امواج و سلاح های لیزری و موشک های دوش پرتاب با حساسیت بالا و فیوزهای انفجاری خاص وارد خدمت شده اند. اما در رژه روز 29 فروردین ماه امسال ارتش  جمهوری اسلامی ایران، دو سامانه دفاع هوایی جدید برای مقابله با اهداف در ارتفاع پایین به نمایش درآمد که حداقل یکی از آنها به نظر سامانه های متفاوت از آنچه تا به امروز در کشور ما دیده شده است، بود.

سامانه اول به نمایش درآمده برای ارتقاء توان نیروهای مسلح کشورمان در دفاع ارتفاع پایین، “ذوالفقار” نام دارد که بر پایه یک سیستم حامل ۴ موشک دوش پرتاب ( احتمالا از سری میثاق ۳ ) توسعه پیدا کرده است. چندین سال پیش سامانه سهیل ۲ در نیروی زمینی توسعه پیدا کرده بود که در آن سامانه، یک نیروی انسانی مجرب وظیفه کنترل و پرتاب موشک ها را بر عهده داشت در حالی که در سامانه ذوالفقار این وظیفه به صورت کنترل از راه دور انجام شده و عامل انسانی از کنار موشک حذف شده است.

سامانه دفاع هوایی کوتاه برد ذوالفقار

موشک میثاق ۳ یک موشک دوش پرتاب ضد هوایی ارتفاع پست است که بدست متخصصان صنایع دفاعی کشور طراحی و تولید شده و قادر است اهداف در برد ۵۰ تا ۵۰۰۰ متر و ارتفاع ۳۰ تا ۴۰۰۰ متر را با کلاهک ۱.۴۲ کیلوگرمی خود منهدم کند.

موشک میثاق ۳ – حسگرهای فیوز لیزری با دایره قرمز مشخص شده است

این موشک که مجهز به یک حسگر فروسرخ است، با دنبال کردن منبع انتشار گرما ( موتور هواگردها) به آن حمله کرده و موجب انهدام هدف می شود. علاوه بر این، موشک میثاق ۳ به فناوری فیوز مجاورتی با حسگر لیزری نیز مجهز شده است. این فیوز با انتشار ۳۶۰ درجه ای پرتوهای لیزر به محض دریافت انعکاس این پرتوها با بدنه هواگرد موجب انفجار سرجنگی موشک و انهدام هدف می شود. این فناوری از آن جهت حائز اهمیت است که امروزه بالگردها و هواپیماها به سامانه های اخلالگر حرارتی مانند فلر مجهز هستند و تجهیز موشک میثاق ۳ به فیوز مجاورتی شانس آن در اصابت به اهداف را افزایش می دهد.

سامانه مجید؛ آشنایی با متفاوت ترین موشک پدافند ایران

سامانه دیگر مشاهده شده در رژه روز ارتش به عنوان مجید نام دارد که سامانه بر پشت یک خودروی سبک نصب شده و شامل یک سیستم جستجو و شناسایی اپتیکی و دو پرتابگر موشکی است . در نگاه اول به پرتابگرهای موشکی متوجه می شویم قطر و طول این موشک ها با آنچه تا به امروز در کشور ما مشاهده شده شبیه نیست و با یک طراحی جدید رو به رو هستیم. در حوزه شناسایی و هدف یابی اولیه با توجه به استفاده از سامانه اپتیکی مشخصا طراحان ایرانی به دنبال جستجو و کشف هدف به صورت کاملا غیر فعال بوده اند تا هدف مورد نظر را بدون آگاه کردن از حضور یک سیستم دفاع هوایی در منطقه غافلگیر کنند.

سامانه دفاع هوایی کوتاه برد مجید

اما سوالی که در اینجا پیش می آید این است که با توجه به اندازه پرتابگر موشک و محدودیت برد جستجوگر با توجه به اندازه سامانه اپتیکی و همچنین ارتفاع قرارگیری آن در پشت یک وانت، اصولا سیستم هدایتی برای رسیدن به هدف به چه صورت خواهد بود؟ حداقل دو گزینه را می توان برای سیستم های هدایتی این موشک تعریف کرد. سامانه پدافند هوایی RBS-۷۰ ساخت کشور سوئد از جمله جالب ترین سامانه های دفاع هوایی کوتاه برد جهان است که چیزی در حدود بیش از ۴ دهه است که از طراحی آن می گذرد و در عین حال هنوز یکی از سامانه های محبوب و پر طرفدار در جهان در حوزه دفاع هوایی کوتاه برد است.

این سامانه برای کشف هدف اولیه می تواند از سیستم های اپتیکی یا وصل شدن به رادار بهره بگیرد اما برای هدایت موشک خود از یک روش جالب به اسم ( Laser beam riding  یا همان موج سواری لیزری بهره می برد.

شلیک موشک RBS-۷۰ ساخت سوئد

در این روش یک مسیر بر اساس اشعه لیزر تا هدف ترسیم شده و موشک درون این مسیر به سمت هدف ادامه حرکت می دهد. در عین حال اطلاعات لازم برای کنترل این پرتاب نیز از طریق اشعه لیزر که به دریافت کننده ای در انتهای موشک منتقل می شود انجام می پذیرد. فراموش نکنید که در موشک های دوش پرتاب حرارتی مثل سری میثاق یا استینگر یا ایگلا ، سرعت موشک ها عمدتا بالا تر بوده و قابلیت شلیک کن – فراموش کن وجود دارد ، ولی در سالهای اخیر جنگنده های پیشرفته و حتی بالگرد به لطف سیستم های هشدار دهنده قفل حرارتی هم زمانی کافی برای مانور را داشته و هم می توانند از پرتاب شراره برای گول زدن موشک های با سیستم هدایت حرارتی بهره ببرند.

شمایه کلی هدایت موشک RBS-۷۰ ساخت سوئد

اما در هدایت موج سوار لیزری عمل امکان فهمیدن و اخطار به هدف بسیار پایین بوده و در عین حال در صورت فهمیدن هم احتمال اخلال بر روی سیستم هدایت موشک تقریبا ممکن نیست چرا که هدایت از پایین و به وسیله یک کاربر با امواج لیزری که پشت موشک منتقل می شود انجام می گیرد. اما این که احتمالا ایران از کجا به این فناوری رسیده است نیز خود مسئله ای قابل توجه است.

مسئله اول این که سالهاست در فضای مجازی ادعا شده که ایران از کاربران نسل اولیه موشک RBS-۷۰ بوده و در زمان جنگ تحمیلی از آن نیز استفاده شده است که البته تا به امروز هیچ سند تصویری از وجود این سامانه سوئدی در ایران وجود ندارد. اما دو سامانه موجود در کشور ما که از این سیستم هدایت بهره می برند که البته در حوزه پدافندی نیستند. یکی از سیستم های مورد نظر موشک ضد زره دهلاویه و دیگر موشک ضد زره سری تندر است که برای پرتاب از لوله توپ تانک های تی ۷۲ توسعه پیدا کرده است. این دو محصول ضد زره نیز از همین سیستم هدایتی موج سواری لیزری بهره می برند و اگر سیستم دفاع هوایی مجید از این سامانه بهره ببرد احتمالا توسعه فناوری برای دو سامانه ضد زره باعث رسیدن کشور به این فناوری و استفاده از آن در این طرح جدید شده است.

تیوب حامل موشک ضد زره دهلاویه

نمایه برش خورده از موشک تندر برای مصارف آموزشی

یک گزینه دیگر که می تواند برای این موشک ها در نظر گرفت، نوعی سر جنگی اپتیکی یا تصویر ساز است. به این صورت که با هدفگیری اولیه به صورت اپتیکی اطلاعات پروازی هدف به درون یک سیستم هدایتی در درون موشک منتقل شده و موشک بر اساس آن اطلاعات شلیک شود و در زمان نزدیک شدن به هدف سیستم هدف گیری نصب شده در سر موشک فعال شده و بر روی هدف قفل کند. البته این گزینه هزینه های تولید این سلاح را شدیدا به نسبت نمونه قبلی افزایش خواهد داد.

با بررسی ظاهر طرح سامانه “مجید” مشخصا می توان به این نتیجه رسید که با یک طراحی ساده، کاربردی به همراه قابلیت تحرک بالا رو به رو هستیم که با داشتن یک موشک ارزان، کوتاه برد و مشخصا با سرعت کم تر، برای مقابله با اهداف کم سرعت مثل ریز پرنده ها گزینه ای مطلوب به حساب خواهد آمد. آنچه در نهایت باید به آن اشاره کرد این مسئله است که از سال ۱۳۹۵ به این سو، حجم سامانه های توسعه یافته ارتفاع پایین ایرانی خصوصا برای مقابله با ریز پرنده ها رشد بسیار قابل توجهی داشته و این مسئله به خوبی نشان دهنده آن است که فرماندهان ایرانی به درستی یکی از اصلی ترین تهدیدات آینده در حوزه هوایی را شناسایی کرده و از هم اکنون، سرمایه گذاری مناسبی را برای مقابله با آن انجام داده اند.