گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس‌ـ رحیم محمدی؛ سال گذشته حوادثی در سطح دانشگاه‌ها و موسسات عالی کشور رخ داد که بعضاً صحنه‌های ناخوشایندی را رقم زد؛ اکنون که گذشت زمان باعث فروکش کردن آن حوادث شده است، فرصت را مغتنم شمردیم تا با «محمدرضا ابن الدین حمیدی» جانشین رئیس سازمان بسیج اساتید کشور درباره جهاد تبیین، آنچه در دانشگاه‌ها رخ داده و نیز رویکرد‌های این سازمان در کمک به حل نظام مسایل کشور به گفت‌وگو بنشینیم؛ لذا آنچه در ادامه آمده ماحصل این گفت‌وگو است.
دفاع‌پرس: رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها با ایشان تأکید کردند که لازمه پیشرفت علم و فناوری داشتن مراکز فعال تحقیقاتی است؛ آیا بسیج اساتید در جهت تحقق این فرمایش معظم‌له برنامه‌ای دارد؟
ایشان داشتن یک مجموعه تحقیقاتی به‌منظور شناسایی مسائل و مشکلات کشور و ارائه راهکار‌های عبور از این مشکلات را برای پیشرفت کشور ضروری عنوان می‌کنند؛ یعنی ما باید بتوانیم همیشه شرایط خود را در هر مقطعی که قرار داریم، رصد کنیم و فاصله خود تا هدف را بسنجیم؛ همچنین در حوزه بصیرتی بدانیم که اهداف دشمن ما چیست و به چه می‌اندیشد، برای مقابله با ما چه سناریویی دارد، در این راه چه مقدار موفق بوده و عوامل موفقیت آن چه بوده و لذا در این رابطه نقش ما برای مقابله چیست.
البته بررسی این موضوع نیازمند یک مجموعه مطالعاتی در حوزه راهبردی است؛ اما در حوزه‌های کاربردی نیازمند پژوهش‌های عملیاتی هستیم که بدانیم در هر زمینه‌ای چه مشکلاتی وجود دارد و برای نیل به تمدن نوین اسلامی و آرمان‌های توسعه‌ای که مد نظر داریم، در کجا قرار داریم؛ سازمان بسیج اساتید در هر دو زمینه یادشده نقش‌آفرین بوده است.
ابتدا برای اینکه از ظرفیت علمی و تخصصی اساتید بسیجی به نفع حکمرانی دینی استفاده شود، یک مدل از سازماندهی مبتنی بر تشکیل گروه‌های مسئله‌محور تدوین شده است؛ گروه‌هایی که متشکل از حداقل سه استاد بسیجی با رشته مرتبط بوده و قادر هستند که مسئله‌ای را متناسب با مسئله و مشکلات زیست‌بوم خود شناسایی و برای حل آن نسبت علمی بین خود و مشکل موجود تعریف کنند؛ آن نسبت علمی شامل تعریف مسئله، پیدا کردن راه حل و در نهایت ارائه بسته سیاستی است.
ساختار این گروه‌های مسئله‌محور این‌گونه است که هر حداقل سه گروه علمی از آنها که دارای رابطه تخصصی باشند، می‌توانند اندیشکده مطالعات راهبردی را با همان نام تشکیل بدهند؛ بدین ترتیب باید اعلام کنم که خوشبختانه در بیش از هزار مجموعه آموزش عالی و پژوهشی که بسیج اساتید در آنها فعالیت دارد، در اغلب آنها با دارا بودن کانون‌های بسیج اساتید، گروه‌های مسئله‌محور نیز وجود دارد؛ همچنین در بیش از ۱۰۰ کانون (دفتر) بسیج اساتید اندیشکده مطالعات راهبردی داریم که مأموریت آنها بررسی مشکلات زیست‌بوم خودشان در سطح ملی، استانی و محلی و در ادامه مطالبه‌گری است.
بنابر این آنها به تناسب، مسئله‌ای را شناسایی کرده و به کمک دانشجویان تحصیلات تکمیلی بسیجی، آن را بررسی می‌کنند و در این بین چنانچه نیاز به مطالعه و ترجمه مقالات، کتب یا یافته‌های علمی باشد، آنها را جمع‌آوری خواهند کرد، اطلاعات تجربی و زیستی خود را به میدان می‌آوردند و در یک اتاق فکر اندیشه‌ورزی به یافته‌ها سامان می‌دهند و آن را به یک بسته سیاستی تبدیل می‌کنند؛ سپس آن بسته سیاستی را از طریق نماینده مجلس یا نماینده دستگاه حکمرانی موجود در آن منطقه و یا از طریق سازمان بسیج اساتید مطالبه‌گری می‌کنند.
کار‌های علمی دیگری نیز در این سازمان انجام می‌شود که این کار‌های علمی نوع دیگری از فعالیت‌های پژوهشی برای حل مشکلات جاری است؛ به‌عنوان مثال می‌توان به استارتاپ‌های علمی اشاره کرد که در هر استانی خطوط تولیدی راهبردی وجود دارد و این خطوط در مسیر خط تولید خود با گره‌های بحرانی یا به اصطلاح گره‌های کور مواجه است؛ بدین‌صورت که خط تولید یا از نظر فناوری، مواد اولیه و یا روش تولید وابسته به بیرون کشور است؛ لذا هرگاه این گلوگاه‌ها از طرف صادرکننده مواد اولیه و فناوری بسته شود، خط تولید به اصطلاح می‌خوابد و مختل می‌شود که این اختلال می‌تواند آثار اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته باشد.
اساتید بسیجی برای حل این گره‌های کور، آزمون علمی رقابتی برگزار می‌کنند و برنده این آزمون را هم در سود آن شرکت وارد و هم برای آنها افراد سرمایه‌گذار پیدا می‌کنند. پس برای کمک به چرخه اقتصاد کشور، اساتید بسیجی استارتاپ علمی برگزار می‌کنند.
یکی دیگر از کار‌هایی که در حوزه تحقیقاتی و مطالعاتی انجام می‌دهند، نوآوری در علم است. ما گرفتار علم وارداتی و نهضت ترجمه به‌ویژه در علوم انسانی هستیم؛ برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره توسط اساتید بسیجی راهی برای عبور از این مشکل است؛ زیرا حوزه‌های مربوط به علوم انسانی مانند علوم روان‌شناختی و تربیتی، علوم اجتماعی، جمعیت‌شناسی، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی و حوزه‌هایی از این قبیل، گرفتار نظریه‌های غربی و سکولار هستند و این در حالی است که ما بعد از انقلاب متأسفانه کماکان از نظریه‌های تولیدشده در دوران سکولار شدن علم در زمان بعد از رنسانس در حوزه علوم انسانی استفاده می‌کنیم.
لذا برگزاری کرسی‌های یادشده، راهی برای نقد یا بسط یک نظریه یا نوآوری در نطریه‌های جدید متناسب با ارزش‌های دینی است؛ این کار به‌صورت گسترده در دانشگاه‌ها توسط بسیج اساتید صورت می‌گیرد و برای تحول در علوم انسانی، گام‌های مثبتی برداشته شده است.
دفاع‌پرس: سازمان بسیج مستضعفین در رویکرد جدید خود در پرداختن به مسائل مختلف نگاه مسئله‌محوری را انتخاب کرده است؛ بر این اساس بفرمایید که بسیج اساتید به‌عنوان یک قشر تخصصی در بدنه بسیج، برای حل نظام مسائل چه برنامه‌ای دارد؟
برای تبیین مسئله‌محور بودن اساتید ابتدا باید دقیقاً بدانیم مسئله چیست تا استاد ما مسئله محور شود؛ در حوزه علم هر انحرافی خود یک مسئله است حال این انحراف گاهی از قانون صورت می‌گیرد، گاهی انحراف از عرف است و گاهی این انحراف از شرع انجام می‌شود و البته گاهی هم انحراف از نیاز‌ها و خواسته‌های طبیعی مردم است؛ هرچند که انحراف از علم هم در نوع خود «انحراف» به حساب می‌آید.
اساتید بسیجی باید بین تخصص و مشکلات زیست‌بوم خود مبتنی بر حل مسئله نسبت برقرار کنند؛ به‌عنوان مثال در بسیاری از شهر‌ها مشکل جدی‌ای که وجود دارد، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، خشک شدن قنات‌ها و چاه‌های آب است که این موضوع مشکلاتی را برای کشاورزان و دامداران به‌وجود آورده است؛ از این رو، برای حل این مشکل، اساتید بسیجی حوزه محیط زیست، زمین‌شناسی، جنگل‌ها، مراتع، کشاورزی، دام‌داری و سایر حوزه‌های مرتبط در صحنه حضور دارند.
این اساتید برای حل مسئله کمبود آب در این شهر‌ها باید به راه حل ممکن برسند و در مسیر کشف راه حل و نقطه بهینه در حل این مشکل، به گونه‌ای عمل کنند که رشد و توسعه شهر متوقف نشود؛ لذا کشف این‌گونه راه حل‌ها یعنی رویکرد مسئله‌محور مبتنی با نظام مسائل زیست‌بوم اساتید.
دفاع‌پرس: سازمان بسیج اساتید پژوهشکده‌هایی را در موضوعات مختلف تشکیل داده است؛ حال سوال اینجاست که آیا این پژوهشکده‌ها می‌دانند مسائل کشور در چه حوزه‌هایی است و اینکه برای رفع مسائل موجود نیازمند تولید دانش هستیم؟
در اینکه آیا ظرفیت‌های دانشی موجود می‌تواند نیاز‌های کشور را برطرف کند، باید گفت قطعاً می‌تواند؛ چون امروز علم محدوده ندارد؛ به‌عنوان مثال همان درسی که یک متخصص در حوزه زمین‌شناسی در دانشگاه کالیفرنیا خوانده، همان درس هم در دانشگاه‌های کشورمان ارائه می‌شود؛ برای اینکه منابع و سرفصل‌های درسی استاندارد و یکسان هستند؛ بنابر این در داشتن علم محدودیت نداریم و حتی محدودیت‌های تحریمی هم نتوانسته جلوی توسعه علم را بگیرد؛ همچنان‌که تولید و شلیک موشک هایپرسونیک توسط متخصصان کشورمان اثبات کرد که در دسترسی به علم محدودیتی نداریم؛ فقط نیروی انسانی متعهد و متخصص با انگیزه می‌خواهیم که این هم در بسیج اساتید پیدا می‌شود.
پس برای حل هیچ مسئله‌ای محدودیت نداریم؛ تنها نکته مهم، برخورداری از نیروی انسانی پای کار و با انگیزه است. برای انجام کار علمی یا باید با پول انگیزه ایجاد کرد و یا با تعهد و تعلق به انقلاب و نظام جمهوری اسلامی که این تعلق در اساتید بسیجی وجود دارد. بدیهی است که ما به‌عنوان بسیجی چندان پولدار نیستیم، اما با انگیزه هستیم؛ لذا استاد بسیجی برای حل مسایل انگیزه لازم را دارد؛ بنابراین بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، لیست مشکلات وجود دارد و برای حل آنها فقط باید به لیست مورد اشاره مراجعه شود.
اما شخصاً به موضوع نظام مسایل اعتقادی ندارم؛ زیرا مسایل از نظام برخوردار نیستند و علت آن هم این است که نظام ـ به معنای سیستم ـ الگوی خاصی ندارد؛ مشکلات ما چرخه سیستمی ندارد؛ بلکه چون دشمنی علیه انقلاب اسلامی روز به روز رنگ جدید به خود می‌گیرد، مشکلات ما از یک سیستم برخوردار نیست؛ یک روز در معرض هجوم عملیات نظامی و روز دیگر در برابر هجوم اقتصادی و فرهنگی هستیم؛ پس هر روز برای حل مشکلات باید حرف جدیدی بزنیم.
بر این اساس، صحبت از نظام مسایل برای شرایط آرام و سامان‌یافته است؛ در حالی که ما هنوز در شرایط انقلاب قرار داریم و تا زمانی که به یک سازمان تبدیل شویم، فاصله داریم؛ البته اکنون نهایتاً ما به نهاد تبدیل شدیم؛ فرق نهاد و سازمان را هم در این می‌دانم که سازمان یک جریان منظم تثبیت شده با ورودی و خروجی مشخص است، ولی نهاد جریان شناوری است که هر روز می‌تواند تغییر کند و به سوی رشد متحول شود. بر این اساس، انقلاب ما اکنون به نهاد تبدیل شده است.
دفاع‌پرس: آیا صرفاً پرداختن به نظریه کافی است؟
قطعاً خیر؛ چون در هر کار علمی باید نظریه را مبنا قرار داده و سپس بر اساس آن، کار عملی انجام داد؛ به این معنی که تحول نیازمند مبنای علمی است و تا زمانی که این مبنی شناخته نشود، اقدام زیربنایی نخواهد بود.
پایانِ بخش اول
انتهای پیام/ 231
