نهاجا

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از سرویس دفاع و امنیت مشرق، از جمله طرح هایی که برخی از مهمترین طراحان و سازندگان محصولات نظامی در جهان، به دنبال آن هستند، استفاده از پرندگان بدون سرنشین یا همان پهپاد برای ایفای چند نقش متفاوت اما در قالب یک پلتفرم و محصول نسبتا یک شکل هستند تا علاوه بر کاهش هزینه های طراحی و ساخت، امکان تغییر کاربری پرنده در زمان کوتاه و بسته به نیاز مشتری یا واحد عملیاتی فراهم شود. اما به نظر می رسد پهپاد چند منظوره کرار که از جمله محصولات دفاعی شناخته شده و در عین حال پر استفاده در نیروهای مسلح ما محسوب می شود، در این حوزه یک رکورد دار در جهان و پرنده ای کم نظیر است که به لطف دور اندیشی و آینده نگری متخصصان ایرانی، می تواند نقش های مهم و متنوعی را بر عهده داشته باشد …

بیشتر بخوانید:

تاکتیک ویژه پهپادهای بمب‌افکن سپاه برای غافلگیری دشمن/ همه جاده‌ها فرودگاه RQ-۱۷۰ ایرانی شد +عکس

چه پرنده‌هایی در آشیانه عقاب‌های بدون سرنشین حضور داشتند/ اولین پهپاد پدافندی ایران با ۴ موشک و موتور جت +عکس

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در جریان سلطنت پهلوی کوچک، برای آزمایش سیستم‌های ضد هوایی و موشک‌های هوا به هوای جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش، ایران اقدام به خرید تعدادی از پهپادهای هدف مدل MQM-۱۰۷ از آمریکا کرد. این پهپاد آمریکایی از یک موتور میکرو توربوجت بهره برده و می‌توانست به سرعت ۹۲۵ کیلومتر در ساعت رسیده و ارتفاع پروازی آن نیز در حدود ۱۲ کیلومتر برسد. این محصول در دهه ۱۹۷۰ میلادی توسط آمریکا به بازار جهانی معرفی شده و فروش خوبی هم داشته و کشورهایی مثل ایران، کره جنوبی، استرالیا، مصر، ترکیه، امارات متحده عربی، تایوان، سوئد و سنگاپور از کاربران آن هستند.

پهپاد مدل MQM-۱۰۷ ساخت آمریکا

اما در مرداد ماه سال ۸۹ پرنده ای متفاوت و جدید توسط صنایع دفاعی کشورمان معرفی شد که این پهپاد در کنار نقش آفرینی به عنوان پرنده هدف برای واحدهای پدافند هوایی و هوایی، توان بدل شدن به یک پرنده بدون سرنشین رزمی را نیز داشت. در عین حال با توجه با مجهز بودن به یک دوربین که در درون پهپاد نصب شده این پهپاد توانایی انجام ماموریت های شناسایی را نیز دارد. از همان زمان به علت ویژگی‌های خاص پرنده مذکور، تحلیل‌ها و بحث‌های مختلفی در خصوص دستیابی ایران به یک پهپاد با موتور جت مطرح و حتی برخی آنرا صرفا یک پلتفرم برای تست موشک کروز ایرانی معرفی کردند.

یکی از نمونه های اولیه پهپاد کرار مجهز به بمب در نمایشگاه هوایی کیش

مشخصات اعلام شده این پرنده شامل برد هزار کیلومتر، سرعت حدود ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت، محموله قابل حمل حدود ۵۰۰ کیلوگرم و سقف پرواز حدود ۲۵ هزار تا ۴۰ هزار پا(۷۵۰۰ تا ۱۲۰۰۰ متر) در نمونه‌های مختلف بود. روش بکارگیری این نمونه از «کرار» به صورت پرتاب از روی پرتابگر با یک پیشران راکتی است که پس از اتمام انرژی آن، رها شده و موتور جت خود پرنده روشن می‌شود. این پهپاد از موتورهای جت سری طلوع ساخت ایران بهره می‌برد. اما هرچه گذشت، ماموریت‌ها و تخصص‌های این پهپاد بیشتر شد و  علاوه بر بمب‌های ۲۵۰ و ۵۰۰ پوندی نصب شده روی این پهپاد رزمی، «کرار» به موشک کروز دریایی «کوثر» نیز مجهز شد که این موشک می‌تواند اهداف سطحی متخاصم را در پهنه دریاها مورد هدف قرار دهد. این در حقیقت نمونه اولیه پهپاد کرار است که در نقش هدف هوایی، بمباران اهداف زمینی و حملات ضد کشتی وارد خدمت شده است.

نقش دیگری که برای پهپاد کرار تعریف و تصاویری از آن نیز پخش شده مسئله رهگیری و نبرد هوایی است که در این نقش، پهپاد مور نظر، حداقل به موشک‌های سری شهاب ثاقب مجهز شده است. موشک شهاب ثاقب نمایش داده شده با پهپاد کرار شباهت‌هایی نیز به موشک شفق دارد. شفق، موشکی هوشمند است که با استفاده از جستجوگر IIR روی هدف خود قفل می‌کند و با برد ۸ تا ۱۰ کیلومتر، سرعت آن ۲ تا ۲.۷ ماخ است. بنا بر اطلاعات منتشر شده، این موشک ۶۰ کیلوگرمی‌ توانایی نفوذ ۱ تا ۱.۵ متر در انواع زره تانک و شناور را داشته و دقت اصابت آن ۳۰ سانتیمتر مربع در فاصله ۱۰ کیلومتر است.

پهپاد کرار مجهز به موشک هوابه‌هوای شهاب ثاقب

شفق یکی از اولین موشک‌های بومی است که از جستجوگر تصویری فروسرخ (IIR) استفاده می‌نماید. این نوع جستجوگر، قابلیت ردگیری اهداف زرهی و شناوری را از تمام زوایا دارد، از مقاومت نسبتاً بالایی نسبت به اخلال (جمینگ) و فریب برخوردار بوده و حساسیت بسیار بهتری در تشخیص اهداف دارد. موشک شهاب ثاقب پهپاد کرار با توجه به اصل و ریشه خود و نیز نمونه هم خانواده‌اش یعنی شفق احتمالاً جرمی در حدود ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم دارد. در این موشک نیز مانند شفق از عملگرهای آیرودینامیکی برای کنترل موشک اثری دیده نمی‌شود. همچنین نوع سامانه هدفگیری و هدایت آن نیز نامشخص است.

در بحث عملیات‌های رهگیری معمولا پهپادهای کرار به صورت تعدادی در پشت یک کشنده سنگین نصب شده و در زمان لازم به وسیله یک شتاب‌دهنده مرحله اول به ارتفاع مورد نظر رسیده و سپس پرواز با پیشران اصلی به سمت هدف را آغاز می‌کنند. در این شرایط نیازی به فرودگاه خاصی برای این پرنده نبوده و هر جایی که بتوان آن را نصب کرده و پیشران کمکی مرحله اول را فعال کرد، می‌توان این پرنده را از آنجا به پرواز در آورد. در صورت نیاز به بازیابی این پرنده نیز سیستم چتر در آن تعبیه شده و پهپاد کرار مورد نظر بعد از عملیات با چتر به روی زمین فرود می‌آید.

پهپاد های مسلح به موشک هوا به هوا روی سکوی متحرک پرتاب

اما در رزمایش مدافعان آسمان ولایت نیروی پدافند هوایی ارتش در سال ۹۸، نمونه دیگری از پهپاد «کرار رهگیر» مورد استفاده و بهره‌برداری عملیاتی قرار گرفت که به صورت انتحاری، هدف خود را مورد اصابت قرار می‌داد. تصاویر منتشرشده از نمونه رهگیر انتحاری پهپاد کرار، نشان می‌دهد که برای افزایش دقت اصابت به هواگرد متخاصم، در قسمت دماغه آن سنسورهای اپتیکی و یا حرارتی به استفاده شده تا با تعقیب هدف به صورت قفل اپتیکی و یا قفل حرارتی، به آن اصابت کند.

پهپاد کرار در مدل انتحاری

مهمات ویژه هدایت شونده و دقت بالای هدف گیری در کرار

اما در سال ۱۳۹۹ و در جریان رونمایی های مربوط به صنعت دفاعی، تصاویر جدیدی از پهپاد کرار و در عین حال عملیات بمباران توسط این پرنده بدون سرنشین منتشر شد. در مراسم مورد نظر موشک هوا به هوای آذرخش، بمب هدایت لیزری ۵۰۰ پوندی، نمونه‌ای جدید از بمب بالابان و بمب خوشه‌ای سیمرغ به عنوان تسلیحات جدید پهپاد کرار معرفی شدند. بحث اضافه شدن توان حمل بمب‌های دورایستا مثل سری بالابان و همچنین بمب‌های هدایت لیزری نشان‌دهنده یک تغییر مهم در سیستم های داخلی این هدف برای پذیرش این نسل از مهمات جدید است.

بمب یاسین (کادر مشکی)، موشک آذرخش (کادر زرد) و بمب هدایت لیزری (کادر قرمز)

تسلیحات مختلف پهپاد کرار؛ بمب سیمرغ (کادر مشکی و سفید)، انواع قدیم و جدید بمب بالابان (کادر زرد)، بمب هدایت لیزری ۵۰۰ پوندی (کادر قرمز)

موشک آذرخش نیز در حقیقت یک تلاش ایرانی برای توسعه یک سلاح هوا به هوا و هوا به زمین بر اساس موشک هوا به هوای آمریکایی AIM-۹ است که چند سال پیش توسط سپاه پاسداران رونمایی شد. مسئله مهم دیگر، نمایش دقت بالای این پرنده بدون سرنشین در حوزه بمباران حتی با بمب‌های غیر هوشمند است. بر اساس تصاویر منتشر شده توسط وزارت دفاع این پهپاد با پرتاب یک تیر بمب مارک ۸۲ از ارتفاع ۶۴۰ متر و با سرعت ۵۹۳ کیلومتر در ساعت موفق شده است خیلی نزدیک به مرکز هدف را با موفقیت مورد اصابت قرار دهد.

ذکر این نکته بسیار مهم است که بمب مورد نظر در این تمرین از نوع هدایت شونده نبوده و در زیر پهپاد آزمایشگر نیز سیستم‌های هدف‌گیری بیرونی مشاهده نمی‌شود. می‌توان این طور گمانه‌زنی کرد که پهپاد مورد نظر در حقیقت به نوعی از سیستم‌های هدف‌گیری جدید مجهز شده  که در درون این پهپاد نصب می‌شوند. می‌توان بر اساس این تصویر این گونه اعلام کرد که پهپاد مورد نظر حداقل در بحث حمله به اهداف ثابت به دقت بسیار خوب و قابل تحسینی رسیده است.

تست اخیر پهپاد کرار در نقش بمب افکن و دقت بالای اصابت

پهپاد کرار در نقش حمله الکترونیک

از سوی دیگر در جریان رزمایش اخیر نهاجا به نام مدافعان آسمان ولایت ۹۹ با یک ماموریت جدید از کرار رو به رو شدیم که آنهم بحث جنگ الکترونیکی توسط این پهپاد است. در حال حاضر تصویری از این پهپاد منتشر نشده ولی می توان این گونه در نظر گرفت که این پرنده می تواند به غلاف های جنگ الکترونیکی به صورت درونی یا نصب شده زیر بدنه مجهز شده و عملیات اخلال بر علیه رادارها یا سیستم های مخابراتی دشمن را به انجام برساند.

کرار بمب افکن در حال آماده شدن برای پرتاب در رزمایش اخیر نهاجا

بر این اساس، با نگاهی به پهپادهای مختلف نظامی در جهان می‌توان مطمئن شد که این پرنده بدون سرنشین ایرانی در حقیقت به نوعی همه‌کاره‌ترین پهپاد جهان روی یک پلتفرم مشخص و تقریبا ثابت است. بحث‌های شناسایی، هدف برای تمرین هوایی، حمله علیه اهداف زمینی و دریایی، رهگیری هوایی، حمله انتحاری و در نهایت جنگ الکترونیک از جمله موضوعاتی است که تا به امروز برای این پرنده بدون سرنشین تعریف شده و اگر بحث ماموریت ضد اهداف زمینی و دریایی را از یکدیگر جدا کنیم، مشخصا می‌توانیم اعلام کنیم پرنده بدون سرنشین کرار در حال حاضر برای ۷ ماموریت تخصصی نظامی توسعه پیدا کرده و می‌تواند در هفت نقش گوناگون به ایفای نقش بپردازد؛ اتفاقی که تا به امروز در هیچ کدام از پرنده‌های بدون سرنشین در جهان دیده نشده است حالا این سلاح موثر که همچون خانواده موشک‌های فاتح، در رسته‌های تخصصی متعددی خوش درخشیده تا سال‌ها می‌تواند بخش مهمی از نیازهای نیروهای مسلح را تامین کند.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از سرویس دفاع و امنیت مشرق، بحث حملات دورایستا مدتهاست که بدل به یک مسئله مهم و حیاتی برای نیروهای هوایی جهان شده و داشتن این توانایی خصوصا با پیشرفت سیستم های پدافند هوایی و موشک های هوا به هوای دور برد برای هر نیروی هوایی و هواپیمای تهاجمی یک برگ برنده بزرگ محسوب می شود. به همین خاطر انواع موشک های سطح و البته بمب های هدایت شونده که معمولا مجهز به بالک یا سیستم پیشران هستند در سالهای اخیر در کشورهای مختلف توسعه پیدا کرده و جزو سازمان رزم و تسلیحات استاندارد جنگنده مختلف قرار گرفتند.

همان طور که از این توضیحات مشخص است هدف اصلی از توسعه این تسلیحات، دور نگاه داشتن هواپیماهای رزمی و خلبانان از گزند سیستم های دفاع هوایی یا پرنده های رهگیر دشمن است. در سالهای اخیر با توجه به پیشرفته در بحث الکترونیک و ارائه ارتقاء های مختلف برای جنگنده ها در نسل های گوناگون شاهد این هستیم که بمب های هدایت شونده و موشک های دورایستا حتی برای جنگنده های نسل سوم نیز قابل بهره برداری شده اند.

بیشتر بخوانید:

ایران انحصار اسراییل در شلیک موشک بالستیک از آسمان را شکست/ تجهیز جنگنده‌های سپاه به اولین «موشک مافوق صوت» +عکس

۸ ویژگی بسته شگفت‌انگیز سپاه برای تحول در «سوخو ۲۲»/ از غلاف پهپادی و سیمرغ تا گلاید ۱۰۰ کیلومتری بمب جدید +عکس

چشمان تیزبین‌تر و مدرن‌تر برای اشباح ارتش ایران/ فانتوم‌های نهاجا آماده حمل نسل جدید تسلیحات می‌شوند +عکس

فیترهای سپاه؛ مشتری اول بمب های دورایستا در ایران

در مرداد ماه سال ۹۵ یک دستاورد بزرگ برای نیروی هوافضای سپاه رخ داد و آن هم عملیاتی شدن مجدد هواپیماهای تهاجمی سوخو ۲۲ برای این نیرو بود؛ هواپیماهایی برای سالها در ایران در وضعیت غیر عملیاتی قرار گرفته بودند. با عملیاتی‌شدن مجدد این پرنده‌های بال متغیر و مافوق صوت، سری جدیدی از سلاح‌ها نیز برای آنها تعریف شد که یکی از این سلاح‌ها، بمب‌های هدایت‌شونده سری یاسین بودند. در زمان رونمایی از این بمب‌ها مشخص نبود که در حقیقت ما با یاسین رو به رو هستیم چراکه در مراسم رونمایی از هواپیماهای اورهال شده با دو بمب بالدار در مقابل این هواپیما رو به رو بودیم اما در همان زمان نیز بسیاری از کارشناسان اعلام کردند که ایران به بمب‌های هدایت ماهواره‌ای دورایستا دست پیدا کرده است.

مجموعه تسلیحات جدید برای سوخو ۲۲ از جمله بمب خوشه ای (شماره ۱)، موشک بینا (شماره ۲) و بمب های یاسین(شماره ۳)

این بمب از سر جنگی ۵۰۰ پوندی یا ۲۲۵ کیلوگرمی استفاده می‌کند و وزن کلی آن با کیت افزایش برد و افزایش دقت شامل بالها و بالک‌ها و سامانه‌های ناوبری و هدایت، به حدود ۳۰۰ کیلوگرم می‌رسد. یاسین با برخورداری از سامانه‌های ناوبری و هدایت ماهواره‌ای به دقت اصابتی بسیار بالا می‌رسد که در حد خطای کمتر از ۱۰ متر در آزمایش‌های قبلی دیده شده است.

بمب هدایت شونده و دورایستای یاسین

در عین حال، در جریان رزمایش نیروی هوایی ارتش در دی ماه سال ۹۵ نیز برای اولین بار تصاویری از یک بمب جدید منتشر شد که زیر جنگنده های اف ۷ نهاجا نصب شده بود. این بمب همان یاسین بود که مدتی قبل در خدمت فیترهای سپاه دیده شده بود. در اخبار مربوط به رزمایش ارتش مشخص شد که این بمب یاسین نام داشته و حدود ۶۰ کیلومتر برد دارد.

جنگنده‌های اف ۷ در حقیقت کپی چینی از روی جنگنده میگ ۲۱ ساخت شوروی سابق که در تعداد بسیار بالا توسط این کشور تولید شده و هم در نیروی هوایی چین وارد خدمت و هم در حجم بالایی به متحدین این کشور صادر شده است. اف ۷ در سالهای پس از پایان جنگ تحمیلی و به عنوان یک هواپیمای جت آموزشی و دفاع هوایی نقطه‌ای وارد سازمان رزم نیروی هوایی ارتش شد. این هواپیما در خدمت نیروهای ارتش ایران، قبلا به غیر از توپ، موشک‌های هوا به هوای هدایت فروسرخ و البته بمب‌های سقوط آزاد و راکت‌های غیر هدایت شونده، توان رزمی دیگری نداشت.

جنگنده اف ۷ نهاجا مجهز به بمب دورایستای یاسین

توان پرتاب بمب از فاصله حدود ۶۰ کیلومتری هدف به این معنا است که این پرنده می‌تواند به دور از تیررس تقریبا تمامی سیستم‌های پدافند هوایی کوتاه برد و بخشی از سیستم‌های پدافندی میان برد، به راحتی عمل کرده و به هدف خود حمله کند. این توانایی خصوصا در حمله به اهداف گروهک‌های تروریستی مجهز به سیستم‌های دفاع هوایی کوتاه برد دوش پرتاب بسیار مؤثر بوده و امنیت پرنده‌های خودی را تضمین می‌کند. البته در طول زمان با اضافه کردن سیستم‌های جستجو گر لیزری، اپتیکی یا اضافه کردن سیستم‌های پیشران به این بمب‌ها، می‌توان برد و دقت آنها را نیز افزایش داد و حتی از آنها برای درگیر شدن با اهدافی متحرک در فاصله بالای ۱۰۰ کیلومتر نیز بهره برد.

اشباح نهاجا؛ سومین کاربر بمب های یاسین

نمی توان در ایران حرفی از بحث حملات هوایی سنگین زد و نامی از بمب افکن افسانه ای نهاجا یعنی اف ۴ فانتوم نبرد. این پرنده نیرومند ستون فقرات نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده و در ۸ سال دفاع مقدس بخش زیادی از بار نبرد خصوصا در بحث حملات هوا به سطح را بر عهده داشت. در سالهای پس از جنگ صنایع دفاعی کشور پروژه های زیادی را برای ارتقاء توان رزمی فانتوم ها به انجام رساند که بیشتر شامل حمل موشک های کروز بود. در سالهای اخیر شاهد بحث نصب سیستم رادار کنترل آتش جدید بر روی فانتوم ها نیز بودیم که قدمی مهم برای ارتقاء این پرنده های ارزشمند به حساب می آید.

اما در جریان رزمایش اخیر نهاجا به نام مدافعان آسمان ولایت ۹۹ که به میزبانی پایگاه هوایی شهید بابایی اصفهان برگزار شد شاهد بودیم که فانتوم های نهاجا نیز به بمب های سری یاسین مجهز شده اند.

نصب بمب یاسین در زیر جنگنده فانتوم در جریان رزمایش مدافعان آسمان ولایت ۹۹

نکته مهم در خصوص این دستاورد این است که فانتوم اولین جنگنده غربی موجود در ایران است که به این کلاس از تسلیحات مجهز می شود چراکه پرنده های پیشین در این رده که در داخل کشور ما به این بمب مجهز شده بودند ساخت بلوک شرق هستند. این مسئله نشان می دهد که کارشناسان ایرانی به یک نرم افزار و سیستم پذیرش جامع بر روی هم پرنده‌های شرقی و هم غربی موجود در داخل کشور رسیده و می‌توانند بمب‌های مورد نظر را بر روی تمام پلتفرم‌های موجود در کشور نصب کنند. می‌توان این طور گمانه زنی کرد که احتمالا کاندید بعدی نصب بمب‌های هدایت شونده سری یاسین، پرنده‌های ضربتی سوخو ۲۴ نیروی هوایی ارتش باشند. در هر صورت این توان تهاجم دورایستا یک گام بسیار مهم در افزایش توان رزمی کشور و خصوصا جنگنده های اف ۴ فانتوم است.

تا به امروز مشخص نیست که فرآیند دستیابی نیروهای مسلح کشورمان به بمب‌های هدایت ماهواره‌ای به چه صورت بوده، اما هرچه است این مسئله در یک سکوت رسانه‌ای و با تلاش و برنامه‌ریزی فراوان در اوج شرایط تحریم و بدون نیاز به مشاوره‌ها و تجهیزات خارجی به انجام رسیده و حالا امروز نشانه‌هایی از آن آشکار شده؛ اقدامی که می‌تواند یک انقلاب در توان رزمی نیروی هوایی سپاه و ارتش ایجاد کند و جوابی غافلگیرانه به آنهایی باشد که دستیابی نیروهای مسلح کشورمان به نسل جدید سلاح‌های هواپرتاب را غیرممکن می‌دانستند.