نیروی هوافضای سپاه پاسداران

به گزارش مجاهدت از سرویس دفاع و امنیت مشرق، صبح روز ۱۶ خردادماه، اولین موشک هایپرسونیک ایرانی با نام «فتاح» با حضور رییس جمهوری کشورمان، توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران رونمایی شد. این موشک که نام آن از سوی رهبر انقلاب انتخاب شده، فعلا بردی در حدود هزار و ۴۰۰ کیلومتر دارد و قرار است در نمونه های بعدی، برد آن تا محدوده تعیین شده برای نیروهای مسلح افزایش یابد. سرعت موشک پیش از اصابت به هدف، عدد شگفت انگیر و ویرانگر ۱۳ تا ۱۵ ماخ است.

البته چند ماه قبل و در پاییز سال گذشته بود که سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران در حاشیه مراسم یازدهمین سالگرد شهادت سردار طهرانی‌مقدم، از ساخت موشک بالستیک هایپرسونیک توسط متخصصان این نیرو خبر داد و اعلام کرد که “این موشک جدید از همه سامانه‌های سپر موشکی عبور می‌کند و تا دهها سال بعد هم فناوری پیدا نمی شود که بتواند با آن مقابله کند. “

باید توجه داشت که موشک های بالستیک، هنوز هم به عنوان اصلی ترین ارکان توان بازدارندگی نظامی جمهوری اسلامی ایران، از دوره پس از جنگ تحمیلی تا به امروز معرفی شده و مشخصا تا سال‌ها بعد نیز این سلاح به عنوان ستون اصلی دکترین دفاعی کشور به حساب خواهد آمد. اگرچه تنوع و کیفیت موشک‌های کشورمان، موضوع جدیدی محسوب نمی شود اما هر از چند گاهی، یک دستاورد جدید در این حوزه معرفی می‌شود که نشان می‌دهد متخصصان صنعت دفاعی کشورمان، روی ارتقاء موشک‌ها، برنامه‌ای مستمر و فناورانه دارند.

تعریف و انواع موشک هایپرسونیک

تعریف این موشک‌های نسل جدید، بر مقایسه سرعت آنها استوار است. براساس تقسیم‌بندی‌ها موشک‌هایی با سرعت حدودا ۱.۵ تا ۵ ماخ در محدوده سوپرسونیک یا زبرصوت قرار می‌گیرند. موشک‌هایی با سرعت ۵ تا ۱۰ ماخ در محدوده هایپرسونیک قرار دارند و موشک‌هایی که سرعت‌هایی بین ۱۰ تا ۲۵ ماخ دارند نیز در محدوده High-hypersonic قرار می‌گیرند. موج صوتی، با سرعتی بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند؛ به طور مرسوم، به سرعت‌های بالاتر از یک ماخ مافوق صوت می‌گویند و در صورتی که موشک، سرعتی بیش از ۶ هزار کیلومتر در ساعت داشته باشد در دسته‌بندی هایپرسونیک قرار می‌گیرد.

در حال حاضر کلاهک برخی از موشک‌های بالستیک نیز سرعتی در حد هایپرسونیک دارند اما این سرعت را باید مربوط به کلاهک جدا شده از موشک دانست و نه خود آن. از سوی دیگر این سرعت مربوط به زمان ورود به جو است و در حین برخورد به دلیل اصطکاک با لایه‌های جو که در نزدیکی زمین غلیظ‌تر می‌شوند، کاهش می‌یابد. اما موشک‌های هایپرسونیک نه فقط در بخش کلاهک، بلکه خود دارای سرعتی در محدوده ۵ تا ۱۰ ماخ هستند.

شبیه سازی امکان حرکت موشک‌های هایپرسونیک پس از خروج از جو

این موشک‌ها نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته موشک‌های کروز هایپرسونیک هستند که در نزدیکی سطح زمین پرواز می‌کنند و فاصله‌شان از سطح زمین بین چند صد متر تا چند ده متر نوسان می‌کند. دسته دوم اما حرکتی گلایدری دارند. در این حالت، معمولا موشک هایپرسونیک به وسیله یک موشک بالستیک، تا ارتفاع چند ده کیلومتری زمین صعود کرده و سپس از آن جدا می‌ شوند. در طول مسیر تا هدف، موشک حرکتی گلایدری و خزنده دارد و میان ارتفاع‌ها و جهات متفاوتی نوسان می‌ کند تا به نقطه شیرجه نهایی برسد.

کدام موشک‌های ایرانی کلاهک هایپرسونیک دارند؟

همانطور که اشاره شد، پیش از اعلام این دستاورد مهم نیز، برخی موشک‌های ایرانی مجهز به کلاهک های هایپرسونیک بوده و قطعا، بررسی ویژگی ها و نحوه عملکردشان، تاثیر زیادی روی دستیابی به این محصول جدید داشته است. به عنوان مثال، در یکی از آخرین ارتقاء های صورت گرفته روی موشک‌های بالستیک ایرانی که دی ماه سال ۱۴۰۰، خبر آن منتشر شد، معلوم شد که یکی از ویژگی های مهم نسل جدید موشک قیام، سرعت بالای این موشک است. سرعت اعلام شده برای این موشک، مربوط به مرحله نهایی و برای سر جنگی جدا شده آن بوده و عدد اعلام شده، ۲۹۳۵ متر بر ثانیه یعنی حدود ۸.۵ ماخ می باشد.

با این سرعت، سر جنگی موشک مورد نظر در زمان شیرجه نهایی در وضعیت پرواز با سرعت هایپرسونیک قرار می گیرد که دفاع در برابر آن را اگر نگوییم غیر ممکن ولی برای هر مدافعی بسیار سخت و تقریبا محال است.

اطلاعات مربوط به موشک بهینه شده قیام

در عین حال، در بخشی از توضیحاتی که پیرامون موشک “زهیر” یا همان نسل جدید موشک “رعد ۵۰۰ ” در سال گذشته بیان شده، با احتساب مقدار تحمل دما اعلام شده برای کلاهک موشک یعنی قابلیت تحمل ۱۰۰ بار فشار و دمای سه هزار درجه سانتیگراد، می توان اینگونه تخمین زد که این موشک بالستیک و نقطه زن سپاه نیز توان تحمل حرکت تا سرعت ۱۰ ماخ را در فاز ورود مجدد و شیرجه نهایی روی هدف را دارد که دستیابی ایران به کلاهک‌های هایپرسونیک، در سال‌های گذشته را اثبات می کند.

نکته مهم قابل توجه دیگر این است که معمولا از پوشش‌های کامپوزیتی برای حفاظت از سرهای جنگی موشک های قاره پیما بهره گرفته می شود که در فاز نهایی از خارج از جو زمین به سمت هدف روانه شده و با سرعت های بسیار بالا به سمت هدف حرکت می کنند. این سرعت بیشتر در عین حال باعث می شود که در زمان برخورد انرژی وارد شده به هدف بسیار بیشتر شده و در نتیجه تخریب حاصل از انرژی جنبشی، جدای از میزان سر جنگی بسیار بیشتر باشد که در موشک های جدید سپاه هم از این موضوع مهم بهره گرفته شده است و با چنین توانمندی صنعتی، گلوگاهی از نظر فنی و عملیاتی برای ساخت موشک هایپرسونیک توسط سپاه پاسداران وجود نداشته است

موشک‌های فاتح -۱۱۰ (بالا)، ذوالفقار (که شباهت هایی با موشک فتاح دارد) و دزفول

گزینه‌های بعدی، دزفول و ذوالفقار هستند که در سالهای قبل تر رونمایی شدد. یکی از مصادیق دستیابی کشورمان به دانش طراحی و تولید کلاهک های هایپرسونیک، تغییر شکل دماغه موشک‌های ذوالفقار و دزفول است. با مراجعه به منابع معتبر علمی در اینترنت در زمینه دانش موشک ها می توان دید این شکل زمانی استفاده می شود که سرعت موشک، هایپرسونیک (بالای ۵ برابر سرعت صوت) بوده و برای کاهش حرارت تولیدی در این سرعت ها، راهکار افزایش انحنای نوک دماغه به کار گرفته می شود که سبب انتقال حرارت کمتری به موشک می شود.

مقایسه ظاهری سرجنگی موشک‌های فتاح (بالا)، حاج قاسم (وسط) و ذوالفقار (پایین)

مزیت مهمی به نام پیشران سوخت جامد نازل متحرک

یکی از مهمترین نکاتی که منجر به تولید محصولی مهم و تاثیرگذار در حوزه بازدارندگی و عملیاتی در کشورمان شده، “پیشران سوخت جامد با نازل متحرک” است. دی‌ سال ۱۴۰۰ بود که سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در خلال یک سخنرانی، از تست جدیدترین موتور فضایی کشور با قابلیت ایجاد ۶۸ تن نیروی رانش (تراست) خبر داد. کمی پس از صحبت‌های سردار حاجی‌زاده، تصاویر مربوط به تست این موتور منتشر شد، موتوری که نامش «رافع» بود. از جمله ویژگی‌های بارز موتور رافع این بود که مانند موتور فضایی سلمان، از بدنه کامپوزیتی بسیار سبک و سامانه کنترل بردار رانش (از نوع نازل متحرک) برخوردار بوده و می‌توانست به‌عنوان مرحله نخست ماهواره‌برهای در دست توسعه نیروی هوافضای سپاه استفاده شود.

نماش جداگانه موتور مجهز به نازل متحرک در کنار کلاهک و موشک فتاح

این مسیر نشان داد تسلط و اشراف نیروی هوافضای سپاه بر تکنولوژی ساخت موتورهای سوخت جامد مجهز به نازل متحرک، کامل و اکنون این محصول، در یکی از مهمترین موشکهای آفندی کشورمان، به کار گرفته شده است. در حقیقت با دستیابی سپاه به موتور سوخت جامد و نازل متحرک، می‌توان با قاطعیت ادعا کرد که گلوگاه پرتابگر فضایی، موشک‌های پدافندی نسل جدید و موشک‌های آفندی با سرعت چند برابر نسل قبل، در کشورمان رفع شده است و این مسأله خود فتح بابی برای بیشتر شدن تعداد پرتاب‌های فضایی ایران در سال، توسعه صنعت ساخت سامانه های پدافندی صادراتی و مورد نیاز کشور و همچنین بالابردن قابلیت اطمینان و سرعت موشک‌های آفندی کشورمان برای انجام شلیک های موثر و تغییر دهنده بازی دشمنان خواهد شد.

لذا به نظر می رسد مانور خارج جو این موشک بوسیله پیشرانه TVC مرحله دوم، نسبت به اکثر موشک‌های موجود در نیروهای مسلح کشورهای مختلف که فقط قابلیت مانور در داخل جو را دارند، خط سیر آن را غیرقابل‌پیش‌بینی‌تر و کار را برای هر پدافندی عملا غیرممکن می‌سازد.

باید گفت که الیاف کربن به عنوان یکی از اصلی ترین مواد در ساخت بدنه های جاذب امواج رادار و همچنین تیغه های جاذب حرارت که برای کاهش تشعشع فروسرخ حاصل از فعالیت موتور به کار می روند استفاده می شود. در حقیقت بدون داشتن این ماده رسیدن به بحث فناوری پنهان کاری میسر نمی باشد. بر اساس اعلام صنایع دفاعی کشور ایران از سال ۱۳۹۳ به این فناوری دست پیدا کرده است. البته در اینجا ذکر این نکته نیز بسیار مهم است که الیاف کربن در صنعت هسته ای و بحث ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته نیز بسیار مهم است و حتی مورد اشاره رهبر انقلاب نیز قرار گرفتند. ایشان در ملاقات مسئولین کشوری در خرداد ماه سال ۱۳۹۵ اینگونه فرمودند: توقعات طرف مقابل را در زمینه «الیاف کربنِ دارای کاربرد در ساخت سانتریفیوژها» و در خصوص «اندازه‌گیری ۳۰۰ کیلو مواد هسته‌ای» مطلقاً قبول نکنید و زیر بار آنها نروید.

چرا دستیابی به موشک هایپرسونیک، اهمیت فوق العاده ای دارد؟

اواخر آذرماه سال ۱۴۰۰، زمان برگزاری هفدهمین رزمایش پیامبر اعظم (ص) سپاه پاسداران بود. فرمانده نیروی هوافضای سپاه در جریان برگزاری این تمرین مهم عملیاتی، به تمرکز ایران برای عبور از سامانه‌های ضدموشکی، از طریق مانورپذیر ساختن موشک‌ها اشاره کرد و گفت که ایران موفق شده تا با مانورپذیر کردن موشک‌های بالستیک و قابلیت تغییر جهت آنها پس از شلیک، سامانه‌های پدافند موشکی دشمن را بی‌اثر سازد. با این‌حال منظور از شیوه‌ای که ایران در رزمایش پیامبر اعظم(ص) ۱۷ به کار گرفته بود به‌طور دقیق مشخص نبود؛ تا اینکه اطلاعات جدید از محصول مدرن موشکی سپاه، توسط سردار حاجی زاده طی روزهای اخیر اعلام شد. هرچند که در رزمایش سال گذشته، عمده مباحث به مانورپذیری موشکها در داخل جو می‌پرداخت و امروز، سخن از موشک های نسل جدیدی است که در خارج از جو، قابلیت مانوردهی پیدا کرده اند.

به گفته وی، “این موشک جدید از همه سامانه های سپر موشکی عبور می‌کند و فکر نمی‌کنم تا دهها سال بعد هم فناوری پیدا شود که بتوان با آن مقابله کند. در یکی از فروض عملیاتی، این موشک سامانه های ضد موشکی دشمن را هدف قرار می دهد و یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی است. ” همانطور که در بالا نیز توضیح داده شد، استفاده از کلاهک پروازی در موشکهای هایپرسونیک به جای کلاهک پرتابی مورد استفاده در موشکهای بالستیک مرسوم، سلاح را قادر می‌سازد در مسیر میانی و نهایی، با دست زدن به مانور، دشواری بزرگ و ناکامی برای سامانه پدافند هوایی را موجب شود. این برتری مطلق برای موشک ایرانی، علاوه بر آنکه انهدام هر هدفی را در بردهای مرسوم تضمین می کند، بلکه با نابودی سامانه های مهم پدافندی دشمن، راه را برای شلیک انبوه پهپادها و سایر موشک های بالستیک و کروز کشورمان نیز باز خواهد کرد.

اشاره فرمانده نیروی هوافضای سپاه به قابلیت مانور موشک هایپرسونیک ایرانی در خارج از جو، ارتقاء و جهش مهمی بود که نشان داد احتمالا این نسل جدید، از فناوری مشابه با موشک های دارای “کلاهک هایپرسونیک گلاید کننده” خارج از جو، بهره می برد که جزو خاص ترین و مدرن ترین نسل های موشکی در تمام دنیا محسوب می شود. ضمن آنکه تصاویر گرافیکی مربوط به زمان رونمایی موشک ذوالفقار، نشان دهنده این مسئله بود که بخش سر جنگی این موشک مجهز به یک سیستم پیشران مستقل است.

نمایش گرافیکی جدایش سرجنگی موشک ذوالفقار که دستیابی ایران به این فناوری مهم را تایید می‌کرد

چرا انهدام فتاح برای سامانه‌های پدافندی غیرممکن است؟

باید توجه داشت موشک پاتریوت ۳ به عنوان اصلی ترین سلاح ضد بالستیک مستقر در اطراف ایران، توان نهایی درگیری با موشک‌هایی با سرعت ۵ ماخ را دارد. این که این موشک بتواند آیا موشک های با سرعت کمتر یا ۵ ماخ را رهگیری کند خود یک بحث است ولی زمانی که صحبت از سرعتی بیش از ۵ ماخ می شود عملا بر اساس اعلام خود طرف سازنده نیز موشک پاتریوت از دور خارج شده و عملا توان رهگیری خود را از دست خواهد داد. از سوی دیگر، سایر سامانه های مشهور غربی همچون تاد نیز توان رهگیری و انهدام موشکهای هایپرسونیک که خارج از جو حرکت می کنند را ندارند و فعلا طرح‌های مفهومی یا اصطلاحا کانسپت برای مهار این موشک‌ها با سرعت بالا در حد ایده هایی چون دفاع لیزری فضاپایه هستند.

طراحی و جزییات درونی کلاهک موشک فتاح به خوبی مشهود است

همچنین باید گفت که انهدام این موشک برای آمریکایی‌ها روی مسیر بالستیک معمولی نیز صرفا با چند مانور کوتاه و تغییر مسیر، بسیار چالشی خواهد بود، چراکه کلاهک موشک نیز از سطح مقطع بسیار کمی هم برخوردار است و با وجود پرواز در ارتفاع بالا (چند صد کیلومتری از سطح زمین)، کشف آن دیرهنگام رخ می دهد و ترکیب این مانور بالا، همراه با سرعت خارق العاده، ممکن نخواهد بود. با توجه به مدل طراحی موشک که پیشران سر جنگی دارای بردار رانش برای هدایت در خارج جو در نظر گرفته شده و بالک ها برای هدایت موشک در داخل جو، قدرت مانور بالای موشک به گونه ای خواهد بود که حتی بدون رسیدن به سرعت بالای ۱۰ ماخ نیز می تواند با چند مانور، هر موشک پدافندی – از تاد و پاتریوت نسل جدید تا ارو- را به راحتی پشت سر گذارد و اولین هدف نیز، لانچر همین سامانه ها باشد.

با چنین اتفاق مهم و سرنوشت سازی که ایران را در میان ۳-۴ کشور دارنده موشک‌های هایپرسونیک در جهان قرار داد، می توان با اطمینان بیشتری گفت که قدرت موشکی جمهوری اسلامی، فراتر و عظیم تر از چیزی است که تاکنون به نمایش گذاشته شده و در حقیقت، فشارها و تحریم ها برای تضعیف قدرت نظامی کشورمان، با رونمایی از چنین دستاوردهایی تبدیل به مزیتی برای شکوفایی هرچه بیشتر این بخش از نیروهای مسلح و ضنعت دفاعی شده است.

ضمن آنکه با دستیابی به چنین محصولی، حتی نیاز به تولید تعداد بالا از این موشک نیز وجود ندارد چراکه طبق یک سناریو مرسوم، نیازی نیست برای انهدام اهداف نظامی یا حتی استراتژیک اقتصادی از موشک فتاح استفاده کرد و صرفا چند تیر از این موشک هایپرسونیک، برای خنثی سازی و انهدام سامانه های دفاع موشکی و نقاط خاص پایگاه های دریایی و هوایی مستقر در منطقه مورد نیاز کافی است و انهدام ماباقی اهداف، با کمک موشکهای نقطه زن دیگر که قبل از فتاح تولید شده اند، انجام خواهد شد.

به گزارش مجاهدت از سرویس دفاع و امنیت مشرق، در ادامه طرح بزرگ و مهم نیروهای مسلح برای استفاده بهینه از پایگاه های زیرزمینی یا اصطلاحا شهرهای زیرزمینی مجهز به سلاح‌های آفندی، پایگاه هوایی «عقاب ۴۴» نیروهای هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که قابلیت پذیرش و عملیاتی کردن انواع جنگنده‌های شکاری و بمب‌افکن و همچنین پرنده‌های بدون سرنشین نیروی هوایی ارتش را دارد، با حضور سردار سرلشکر باقری رییس ستادکل نیروهای مسلح کشورمان رونمایی و به همگان معرفی شد.

این پایگاه هوایی با در اختیار داشتن اماکنی چون آلرت، پست فرماندهی، آشیانه‌های نگهداری جنگنده، مراکز تعمیر و نگهداری هواپیما، تجهیزات ناوبری و فرودگاهی، مخازن سوخت و … این قابلیت را دارد تا انواع جنگنده‌های نیروی هوایی را برای انجام ماموریت‌های محوله پذیرا باشد. این پایگاه‌ با نگهداری جنگنده‌ها در مکان‌های امن و تجهیز آن‌ها به سامانه‌های جنگ الکترونیک، بمب‌ها و موشک‌ها امکان عملیات دورایستا و افزایش برد راهبردی برای اهداف دوردست را فراهم کرده است.

بیشتر بخوانید:

شکار «پسیو» جنگنده‌های دشمن با تاکتیک خاص در «ذوالفقار ۱۴۰۱»/ یک مدافع حرم مشهور عهده‌دار دفاع از آسمان ایران شد +عکس

وقتی تصاویر رسانه اروپایی صدها دروغ ضدانقلاب را رسوا کرد/ دقت و قدرت قابل تحسین موشک‌های سپاه در انهدام پایگاه‌های نظامی در کردستان عراق +عکس

کمک بزرگ «F-۱۱۷» برای اطلاع از تلفات حمله موشکی سپاه به «عین‌الاسد» / تلاش ارتش آمریکا برای کتمان حقایق مهم نظامی به مدت ۲۰ سال +عکس

توسعه شهرهای موشکی و سیلوهای زیرزمینی که از دید تجهیزات جاسوسی و اطلاعاتی دشمن مخفی هستند، در سالهای اخیر از برگ های برنده و یکی از ارکان مهم قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران به حساب می آیند. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از نیروهای مسلح کشورمان اعم از هوایی، زمینی و دریایی، به سراغ طراحی، بهره برداری و رسانه ای کردن این شهرهای زیرزمینی رفته اند، نگاهی به تاریخچه و تاثیرات این پایگاه ها، می تواند چشم انداز بهتری را از این اقدام کم نظیر یگانهای نظامی کشورمان فراهم کند.

اولین پایگاه زیرزمینی ایران کدام بود؟

اگرچه بر اساس برخی روایت ها و مستندات، از ساخت اولین پایگاه موشکی زیرزمینی در غرب کشورمان حدود ۴۰ سال می گذرد، اما مهرماه سال ۱۳۹۴ بود که برای نخستین بار، از یکی از شهرهای موشکی سپاه رونمایی و تصاویری از آن توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منتشر شد. رونمایی از نخستین شهر موشکی سپاه، در رسانه‌های جهان بسیار بازتاب فراوانی داشت و موجب شگفتی بسیاری شد. سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، در آن زمان اعلام کرده بود که “پایگاه‌های موشکی ما در اعماق ۵۰۰ متری زمین، مجهز به موشکهای دوربرد و در همه استان‌ها و شهرهای این مرز و بوم مستقر و آماده هستند”

نمایی از شهر موشکی زیر زمینی سپاه

با گذشت حدود ۳ ماه از رونمایی از اولین شهر موشکی سپاه، رئیس وقت مجلس از یکی دیگر از شهرهای موشکی نیروی هوافضای سپاه بازدید و آنرا رونمایی کرد که در فیلم منتشره از این بازدید، موشک‌های مختلفی از جمله موشک بالستیک عماد با برد ۱۷۰۰ کیلومتر به عنوان جدیدترین موشک بالستیک ایران دیده می‌شد. این شهرها شامل تونل ها و بخش های متعدد و وسیعی بود که تعداد بسیار زیادی از پرتابگرهای موشکی در آن مستقر بوده و در شرایط آماده برای شلیک، به سر می بردند.

عمق بالا، به همراه خروجی های متعدد که در این مراکز استراتژیک تعبیه شده، امکان شلیک موشک های سپاه از راههای مختلف و در نقاط گوناگون را فراهم می کند. البته بنا بر مسائل حفاظتی تنها بخش کوچکی از این شهر زیر زمینی، رسانه ای شده و مسلما بخش های زیادی برای زندگی پرسنل و همچنین آماده سازی، بازبینی و نگهداری محموله های موشکی در این شهرها وجود دارد.

نیروی دریایی سپاه و انتقال قایق های تندرو به زیر زمین

طی هفته های پایانی سال ۱۳۹۴ که موضوع رونمایی نیروهای مسلح کشورمان از شهرهای زیرزمینی، به یکی از مهمترین رویدادها تبدیل شده و بازتاب های فراوان داخلی و بین المللی داشت، نیروی دریایی سپاه نیز بخشی از دستاوردهای پنهانی خود را علنی کرد و سردار فدوی فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه اعلام کرد که “علاوه بر موشک‌های ساحل به دریا که در تونل های طولانی قرار دارند، شناورهای تندروی مان -که کابوس امریکایی هاست – را هم در شهرهای زیرزمینی شناوری داریم. “

سخنان فرمانده وقت ندسا نشان می داد با توسعه این شهرهای زیرزمینی در نزدیک دریا، علاوه بر موشک ها، شناورهای سپاه نیز به زیر زمین رفته اند و با توجه به اینکه قایق های نیروی دریایی سپاه بسیار کوچک بوده و عملا نیاز به ورودی یا خروجی بزرگ جهت تردد آنها نیست، امکان شناسایی سریع موقعیت پایگاه مورد نظر فراهم نمی شود و این عامل، امکان خروج ناگهانی و اصل غافلگیری را در اختیار سپاه قرار می دهد. ضمن آنکه منطقه خلیج فارس و خطوط ساحلی آن بسیار طولانی بوده و بسیاری از نقاط آن دارای برجستگی ها و ویژگی های جغرافیایی خاصی است که می توان برای ورود و خروج ناگهانی شناورهای سپاه، آنرا مورد استفاده قرار داد. حجم بالایی از این پایگاه ها در یک خط ساحلی به این وسعت برای هر دشمنی حکم یک کابوس واقعی را داشته و در افزایش توان بقاء پذیری نیروهای خودی و بازدارندگی دربرابر دشمنان بالقوه بسیار مناسب خواهد بود.

زمستان سال ۱۳۹۹ بود که رسما، سرلشکر سلامی از شهر موشکی سپاه پاسداران در خلیج فارس رونمایی کرد. در این پایگاه زیرزمینی، انواع موشک‌های کروز دریایی نیروی دریایی سپاه در بردهای مختلف به همراه خودروهای پرتابگر آن‌ها به نمایش در آمده بود.

پس از آن نیز سردار تنگسیری فرمانده فعلی نیروی دریایی سپاه، در مصاحبه مهرماه سال گذشته خود اعلام کرد که این شهرها در طول ساحل خلیج فارس و دریای عمان، بیش از ۷۰ کیلومتر عمق دارد؛ تماما مسلح هستند و موشک های ایرانی هم قادرند از همان شهر ها شلیک شوند.

سال ۹۷ و این بار، کارخانه زیرزمینی تولید موشک

بهمن ماه سال ۱۳۹۷ بود که در مراسمی با حضور فرمانده سابق کل سپاه، موشک بالستیک “دزفول” و کارخانه زیرزمینی تولید موشک‌های بالستیک سپاه رونمایی شد. سرلشکر جعفری با اشاره به نمایش کارخانه زیرزمینی تولید موشک‌های بالستیک نقطه‌زن سپاه برای نخستین بار، گفت که “رونمایی از این شهر تولید موشک در اعماق زمین، پاسخی به یاوه‌گویی‌های غربی‌ها است که تصور می‌کنند با تحریم و تهدید می‌توانند ما را محدود کرده و از اهداف بلندمان بازدارند. “

اجزای در حال تکمیل موشکهای نقطه زن در کارخانه زیرزمینی سپاه

سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه نیز در این مراسم، کارخانجات ساخت موشک را امکانی گرانبها برشمرد واظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران شروع کننده هیچ جنگی نیست، اما قرار هم نیست در برابر دشمنان غافلگیر شویم، از این رو هم امکانات عملیاتی و هم کارخانجات تولیدی خود را در اعماق زمین و به صورت محرمانه تعبیه کرده‌ایم تا از دسترسی دشمنان دور بماند. در تصاویر منتشر شده توسط سپاه پاسداران از این مراسم، ده ها سر جنگی در سوله ها و راهروهایی تو در تو که صدها متر زیر زمین قرار دارند، در حال تبدیل به موشک بودند و همین موضوع، تا هفته های متمادی مورد بررسی و تحلیل کارشناسان و رسانه های منطقه و جهان قرار داشت.

استقرار رگبار موشکی در شهرهای زیرزمینی

جدیدترین نسل شهرهای زیرزمینی و موشکی سپاه، پاییز سال ۱۳۹۹ با حضور سرلشکر سلامی رونمایی شد و شامل نوعی سیستم حامل برای موشک‌های بالستیک در شهرهای موشکی بود که زمان لازم برای آماده‌سازی و پرتاب موشک‌ها را شدیدا کاهش می‌داد. دستاورد سپاه که به “تیربار موشکی‌” معروف شد، یک سیسم ریلی بود که موشک های سنگین را بعد از سوخت‌گیری و آماده شدن برای پرتاب، به وضعیت عمودی در آورده و مثل گلوله‌های فشنگ که روی جایگاه نگهداری قرار می‌گیرند، آن‌ها را روی یک ریل به سمت محل پرتاب می‌برد.

موشک های سوخت جامد سجیل روی پرتابگر متحرک در سمت راست و سمت چپ موشک های قیام در وضعیت ذخیره

این دستاورد جدید، نشان داد موشکهای متنوع و فراوانی در شهرهای زیرزمینی سپاه مستقر بوده و عملا به نظر می رسد تمامی موشک های بالستیک ایرانی در شهرهای موشکی مستقر و آماده عملیات شده اند. آماده کردن موشک در فضای مستحکم شهرهای زیرزمینی و در عین حال افزایش سرعت بارگذاری با دستاورد جدید، دو مورد از مصائب سنتی موشکی‌های بالستیک یعنی در معرض خطر بودن در زمان سوخت‌گیری در فضای باز یا سالن‌های با حفاظت کم در برابر حملات هوایی و البته زمان بیشتر برای آمادگی برای پرتاب را حل می‌کند.

پهپادهای سپاه هم به شهر زیرزمینی رفتند

اسفندماه سال گذشته بود که این بار، نیروی هوافضای سپاه به مناسبت سوم شعبان میلاد امام حسین (ع) و روز پاسدار، برای اولین بار از یک شهر زیرزمینی پهپادی رونمایی و فصل جدیدی را در ارتقاء و نمایش توان پرنده های بدون سرنشین کشورمان باز کرد. آنچه در شهر زیر زمینی پهپادی سپاه، مشاهده می شد، پیروی از همان ساختار شهرهای موشکی بود با این تفاوت که این بار به جای موشک ها، پرنده های بدون سرنشین به زیر زمین رفته بودند که ابتکاری خاص و منحصربفرد در جهان محسوب می شد.

حامل ۵ فروندی پهپادهای انتحاری سپاه در شهر زیرزمینی

پهپاد انتحاری سپاه در شهر زیرزمینی

نکته قابل توجه دیگر، پهپادهای منتقل شده به این شهر زیر زمینی بودند چراکه تصاویر منتشر شده از رونمایی آن زمان نشان می داد که تعداد قابل توجهی از پهپادهای انتحاری و خاص سپاه در این پایگاه مستقر شده بودند. برخی از این پرنده های بدون سرنشین، در داخل نوعی کانتینر روی هم قرار گرفته و با ترتیبی خاص، به کمک یک شتاب دهنده به پرواز در آمده و در مرحله بعدی نیز موتور اصلی آنها فعال می شوند.

روند توسعه و ارتقاء قدرت پهپادی نیروهای مسلح، نقش قابل توجهی در موفقیت استراتژی دفاعی کشورمان داشت اما با رونمایی از شهر زیرزمینی و وارد شدن پهپادهای انتحاری به این پایگاه ها و همچنین اقداماتی همچون افزودن حامل ها، موجب شده تا این تجهیزات نیز همانند موشک ها، جزو دارایی های استراتژیک و خاص جمهوری اسلامی ایران محسوب شوند و به وضوح مشخص شد پهپادهای انتحاری سپاه پاسداران ماموریت های جدید و بزرگتری در زمینه بازدارندگی و تنبیه هر نوع تفکر متجاوزانه، بر عهده گرفته اند.

سورپرایز ارتش با شهر بزرگ پهپادی در اعماق زمین

خردادماه امسال و در ادامه تحولات بزرگ و تاثیرگذار دفاعی و نظامی در ارتش جمهوری اسلامی ایران، از اولین شهر زیرزمینی این نیرو رونمایی شد. شهر پهپادی ارتش در حقیقت دومین شهر زیر زمینی پهپادی در کشورمان بعد از نمونه رونمایی شده توسط سپاه در اواخر سال پیش و اولین مجموعه زیر زمینی شناخته شده در این وسعت برای ارتش به حساب می آمد.

تنوع بالای پهپادهای ارتش در شهر زیرزمینی

«پایگاه پهپادی راهبردی ۳۱۳» یکی از پایگاه‌های زیرزمینی مهم ارتش جمهوری اسلامی ایران است که متناسب با سطح امنیتی مورد نیاز در مناطق مختلف مرزی توسط ارتش طراحی و گسترش یافته‌ و در این پایگاه، پرنده‌های بدون سرنشین راهبردی ارتش شامل بیش از یکصد فروند پهپادهای کمان ۲۲، کمان ۱۲، ابابیل ۵، مهاجر ۶، فطرس و کرار، مجهز به انواع مهمات، بمب‌ها، موشک‌های رهگیر و هوا به سطح و راکت‌های بومی استقرار یافته‌اند. در این پایگاه همچنین پهپادهای انهدامی آرش و ضد رادار امید و انواع پهپادهای رزمی با بمب بالدار بالابان، موشک‌های شفق، قائم و الماس آماده اجرای هرگونه ماموریت در مرزها و فراتر از مرزهای جمهوری اسلامی ایران بودند.

جزییات این شهر مهم زیرزمینی نشان می داد که ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در کنار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در حوزه پهپادی از فاز عملیات های کوتاه برد و تاکتیکی خارج شده و بحث عملیات های دور برد و راهبردی پهپادی را در دستور کار خود قرار داده؛ بویژه آنکه در این میان، نقش نیروی هوایی ارتش نیز بسیار پررنگ و تاثیرگذار است.

معرفی «عقاب ۴۴» در سالگرد پیروزی انقلاب

همانطور که در ابتدای گزارش اشاره شد، در خلال دهه فجر امسال پایگاه هوایی راهکنشی عقاب ۴۴ ارتش، مورد بازدید سردار سرلشکر پاسدار محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. رونمایی از شهر زیر زمینی نیروی هوایی ارتش با ماموریت و تجهیزات ویژه را می توان یکی از تحولات مهم دفاعی چندین سال اخیر، نه فقط برای مجموعه ارتش جمهوری اسلامی ایران بلکه برای نیروهای مسلح کشورمان توصیف کرد.

البته طراحی و ساخت پایگاه های زیرزمینی، در دنیا نیز سابقه داشته و بر اساس بررسی ها، کشورهای مختلفی همچون چین، ایتالیا، کره شمالی، نروژ، سوئد، سوئیس، تایوان و یوگسلاوی (سابق) از آشیانه ها و پایگاه های زیرزمینی استفاده کرده یا می کنند. به عنوان مثال، کشور ایتالیا در منطقه Pantelleria از این پایگاه ها بهره برده و حتی بعضا جنگنده های اف-۳۵ نیز در آن حضور داشته اند. برخی دیگر از کشورهای اروپایی نیز که در بالا به آن اشاره شد به کمک کوه ها و نقاط جغرافیایی مناسب، نسبت به طراحی و ساخت پایگاه های مستحکم زیرزمینی اقدام کرده اند.

بخشی از تسلیحات نصب شده روی فانتوم‌ها در پایگاه زیرزمینی نهاجا شامل موشک کروز ضدکشتی نصرهواپایه و بمب بالدار یاسین

عقاب ۴۴ یکی از چندین پایگاه هوایی راهکنشی زیرزمینی نیروی هوایی ارتش است که طی سال‌های گذشته متناسب با نیاز عملیاتی این نیرو و با در نظر گرفتن اصول پدافند غیرعامل در مناطق مختلف کشور احداث شده است. با این اوصاف و نکاتی که در بالا اشاره شد، در حقیقت این شهرهای موشکی را می توان قطعه بزرگی از پازل استراتژی نبرد ناهمطراز دانست؛ شهری که در درون آن انبارهای موشکی، پهپادهای رزمی و دوربرد یا جنگنده ها و شناورهای مدرن قرار دارند و در صورت بروز هرگونه درگیری، این شهرها به صورت مستقل و بدون نیاز به دریافت کمک از بخش دیگری می توانند تا مدتها به انهدام اهداف تعیین شده یا متجاوزان بپردازند.

نگاهی به تسلیحات موجود در این پایگاه که جنگنده های اف-۴ حضوری چشمگیر در آن داشتند نشان می داد انواع تسلیحات مدرن نصب شده روی فانتوم‌ها شامل بمب هدایت شونده قاصد، بمب هدایت لیزری ستار، موشک کروز ضدکشتی نصرهواپایه، بمب هدایت شونده و گلایدکننده یاسین٬ موشکهای ماوریک و ساید وایندر و برخی تجهیزات مدرن دیگر مانند پاد اخلالگر شاهین در کنار پهپاد انتحاری همچون آرش و همچنین پرنده مشهور کمان۱۲ در معرض دید رسانه ها قرار گرفته اند. فانتوم ها در سالهای اخیر با ارتقاء های مناسبی همراه شده و تسلیحات هدایت لیزری و اپتیکی ساخته شده برای آن، به این پرنده ها اجازه اجرای حملات دقیق و مرگبار از راه دور را می ‌دهد. ضمن آنکه موشک های کروز ضد کشتی متنوعی نیز روی آنها نصب شده که با این اوصاف، امکان بهره گیری از این موشکها با اندکی تغییرات، جهت انهدام اهداف زمینی نیز وجود دارد.

این شهرهای موشکی که بنا به گفته فرماندهان مسئول در سرتاسر کشور گسترده شدند، چالش بسیار بزرگی را برای هر نیروی مهاجمی ایجاد می کنند زیرا کشف این شهرهای موشک و آسیب رساندن به آنها امری بسیار مشکل است و بی توجه به این ابهامات نیز به یک چالش اساسی برای هر متجاوزی تبدیل خواهد شد. از طرف دیگر، با جمع بندی تصاویر و اطلاعات منتشره توسط رسانه ها و کارشناسان، مشخص است که همه این تاسیسات زیرزمینی دارای خروجی ها و ورودی های متعددی است که هرگز نمی توان با یک یا چند حمله، خلل جدی به آن وارد ساخت و آنها توان ادامه عملیات موشک در هفته ها و ماههای متعدد را دارند. البته با توجه به اینکه منطقا، این شهرها در تمامی مناطق مهم کشور گسترده شده اند، چنین گسترش و توانمندی مهمی، می تواند عنصری مهم در بازدارندگی یا پاسخ به هر حماقت دشمنان باشد؛ انشاء الله.

به گزارش مجاهدت از مشرق، روزنامه کیهان در ستون اخبار ویژه خود نوشت: در پی انتشار خبر ساخت موشک ‌هایپرسونیک توسط ایران، الوئیز فایه تحلیلگر مرکز مطالعات امنیتی مؤسسه فرانسوی روابط بین‌الملل به رادیو فرانسه گفت: این خبر چندان معتبر نیست و دلیل آن هم بسیار ساده است چرا که تسلط بر فناوری مافوق صوت، به این معنا که یک موشک بتواند در جو مانور دهد و در عین حال شناسایی نشود، بسیار دشوار به دست می‌آید، کشورهای بسیار پیشرفته در زمینه تسلیحات نظامی مانند فرانسه، چین، آمریکا و روسیه پروژه‌های مافوق صوتی دارند که هنوز همه آنها آزمایش نشده است. 

وی در مورد دلیل اعلام خبر ساخت این موشک، گفت: اقدام ایران پیامی است خطاب به امارات و به‌طور گسترده‌تر به اسرائیل، حتی به عربستان سعودی یا سایر کشورهایی که وسوسه می‌شوند خود را به سیستم اسرائیلی یا آمریکایی مجهز کنند، تا بگویند به‌طور بالقوه، ایران می‌تواند از این خط دفاعی عبور کند. تسلط بر فناوری مافوق صوت بسیار دشوار باشد و بعید است که ایران موفق به توسعه چنین موشکی شده باشد. به‌خصوص که ایران برنامه موشکی بالستیک اثبات‌شده‌ای دارد که می‌تواند به اندازه کافی برای شکستن برخی از سیستم‌های دفاعی موثر باشد.

اما در همین حال، روزنامه صهیونیستی جروزالم‌پست نوشت: اسرائیل مدت‌ها پیش از آن‌که ایران اعلام کند چنین سلاح‌هایی را توسعه داده، نگران موشک‌های مافوق صوت در منطقه بود و برای مقابله با هرگونه تهدیدی از این دست، با آژانس دفاع موشکی آمریکا همکاری کرده بود.

امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، اخیرا گفت که ایران موشک بالستیک ‌هایپرسونیک برای مقابله با سپرهای دفاعی هوایی ساخته است. یکی از افسران ارشد دفاع هوایی ارتش اسرائیل در ماه سپتامبر گفته بود که موشک‌های مافوق صوت هنوز تهدیدی در منطقه نیستند، اما نگرانی بزرگی محسوب می‌شوند.

جروزالم‌پست افزود: در حال حاضر به‌دلیل تهدید نوظهور موشک‌های مافوق صوت (هایپرسونیک)، سازمان دفاع موشکی آمریکا برای بودجه مالی ۲۰۲۳ خود درخواست ۲۲۵ میلیون دلار برای مقابله با این موشک‌ها کرده است.

موشک‌های مافوق صوت پنج برابر سریع‌تر از سرعت صدا پرواز می‌کنند و مسیرهای پروازی پیچیده و مختلفی دارند و تهدید جدی به‌شمار می‌روند. این ویژگی‌ها رهگیری آنها را دشوار می‌کند و این تهدیدی نگران‌کننده‌ است؛ به‌ویژه پس از آنکه ایران اعلام کرد یک موشک مافوق صوت را که می‌تواند به هر سپر دفاع موشکی نفوذ کند، توسعه داده است. اظهارات اخیر فرمانده هوا فضای سپاه پاسداران ایران، کابوسی برای مقامات اسرائیل است، چرا که بدون‌شک، دستیابی ایران به این نوع از سلاح‌های راهبردی، توازن را در منطقه برهم خواهد زد.

یادآور می‌شود در گذشته نیز به‌دنبال انتشار اخبار مربوط به تولید موشک و پهپادهای مدرن از سوی ایران، برخی منابع غربی مدعی شده بودند تصاویر منتشره فتوشاپ است اما بعدها که پایگاه عین‌الاسد درهم کوبیده شد و سپس قدرت رزمی پهپادهای ایران در میدان به نمایش درآمد، رادیو فردا اذعان کرد ادعای فتوشاپ بودن موشک‌ها و پهپادهای بسیار مدرن ایران، عاری از حقیقت بوده است!

به گزارش مجاهدت از سرویس دفاع و امنیت مشرق، مراسم رژه گرامیداشت هفته دفاع مقدس در تهران، صبح روز پنجشنبه ۳۱ شهریور، با حضور یگان‌های زمینی، پدافندی، هوایی و دریایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در جوار مرقد بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره)، در حالی برگزار شد که همچون سالهای گذشته، علاوه بر سامانه ها و تجهیزات مرسوم حاضر در یگانهای مختلف، بخش جدیدی از توانمندی های صنایع دفاعی کشورمان نیز در معرض دید عموم قرار گرفت.

در رژه یگان‌های محمول نیروی پدافند هوایی ارتش، محصولاتی از جمله مرکز فرماندهی و کنترل سامانه باور ۳۷۳ و سایر سامانه های مرتبط با آن از جمله لانچر، سکوی پرتاب سامانه موشکی تلاش و رادار سامانه ۱۵ خرداد (اکیتو-پسیو)، سکوی پرتاب فایر از کن سامانه مرصاد (به همراه موشک شلمچه ۲ فایر از کن)، سامانه‌های مدافع، دزفول و مجید و سامانه جنگ نوین DSM۵۰۰ به نمایش گذاشته شد.

بیشتر بخوانید:

کروز جدید ایرانی در آستانه شکستن رکورد تاماهاوک آمریکایی/ دستیابی سپاه به «دوربردترین موشک ضد کشتی» جهان +جزییات

با وجود «باور» ایرانی هنوز نیازی به سامانه اس ۳۰۰ داریم؟

رمزگشایی از طرح جدید سپاه برای تولید سامانه پدافند هوایی برد بلند/ آیا موشک‌های فاتح و ذوالفقار به جنگ آواکس‌ها و سوخت‌رسان‌ها می‌روند؟ +عکس

نیروی هوافضای سپاه پاسداران نیز ضمن نمایش بخشی از تجهیزات و سامانه های خود، از دستاوردهای جدیدی رونمایی کرد که از جمله آنها، نمونه‌ مدرن تر موشک‌های سامانه پدافند هوایی سوم خرداد با برد ۲۰۰ کیلومتر بود که برای نخستین بار خبر آن اعلام و محصول مورد اشاره، در معرض دید و قضاوت جمعی از نمایندگان ارتش های مختلف دنیا و کارشناسان قرار گرفت. سامانه موشکی سوم خرداد ازجمله مهمترین سامانه‌های بومی نیروهای مسلح در حوزه پدافندی محسوب می‌شود که به گفته سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در ساخت آن پیچیده ترین فناوری‌های موجود کشور در آن بکار گرفته شده است.

گام به گام با ساخت نسل اول سامانه سوم خرداد

موشک های سطح به هوا، بخش مهمی از سیستم دفاع هوایی هر کشوری را تشکیل داده و با توجه به نیاز نیروهای رزمی، طی سالهای اخیر مدل های مختلفی بر اساس نوع سیستم هدایت و برد آنها، توسط کشورها و صنایع نظامی مهم دنیا ساخته شده است؛ از سامانه های دوش پرتاب کوتاه برد با هدایت فروسرخ تا موشک های هدایت راداری برد بلند، همگی لایه های مختلفی از چتر پدافند هوایی کشور را تشکیل می دهند اما طبق یک قاعده قدیمی اما جاری، هرچه دوربردتر و بالاتر، مهم تر و استراتژیک تر.

یکی از برجسته ترین و درخشان ترین بخش های صنعت دفاعی کشورمان که در سالهای اخیر، دستاوردهای فراوانی را به نمایش گذاشته، بخش پدافندی بخصوص پدافند موشکی جمهوری اسلامی ایران است که به دلیل تلاش های صورت گرفته، کشورمان را از خرید سامانه های خارجی، تا حد بسیار زیادی بی نیاز کرده است. یکی از این حوزه های مهم، طراحی و ساخت نسل جدید سامانه های پدافندی کاملا متحرک است.

نسل اول سامانه سوم خرداد در بازدید فرماندهی معظم کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران

نمی توان از بومی شدن پدافند هوایی متحرک در کشور صحبت کرد و حرفی از دو سامانه معروف نیروی هوافضای سپاه یعنی طبس و سوم خرداد نزد. این دو سامانه پدافندی برای اولین بار در یکی از نمایشگاه های نیروی هوافضای سپاه، رسما رویت شده و تا به امروز بخش عمده ای از توان پدافندی کشور ما در بحث سیستم های میانبرد را تشکیل می دهند. این دو سامانه ایرانی با نگاهی به سامانه بوک روسی توسعه پیدا کرده و خصوصا در مدل سوم خرداد به یک سامانه پیشرفته مجهز به سیستم رادار آرایه فازی باند ایکس با توان درگیری با اهداف تا فاصله بیش از ۵۰ کیلومتر و ارتفاع ۲۵ کیلومتر (در نسل اول) بدل شد. این برد در سالهای بعد، به ۱۰۰ کیلومتر رسید.

در سامانه سوم خرداد ۲ نوع خودرو وجود دارد که در نوع اول رادار هم روی پرتابگر قرار دارد (TELAR) و در نوع دیگر فقط پرتابگر (TEL) است. نوع اول این خودروها سبب افزایش پایداری بیشتر سامانه در محیط نبرد می‌شود.

مراحل ساخت سامانه سوم خرداد به صورت کاملا بومی در داخل کشور

در بحث سامانه سوم خرداد – اگر به یاد علاقمندان این حوزه باشد – در زمان رونمایی اولیه از آن که مربوط به بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در اوایل دهه ۹۰ شمسی بود، به بحث برنامه برای افزایش برد موشک های این سامانه به ۲۰۰ کیلومتر مطرح شد. شهرت این سامانه از زمانی جهانی شد که در خرداد سال ۱۳۹۸، سوم خرداد موفق شد پهپاد گرانقیمت و مشهور گلوبال هاوک ارتش آمریکا را در سواحل جنوبی ایران، شناسایی و فقط با یک شلیک موفق، منهدم کند. از آن زمان، نگاه ها به این محصول ایرانی، بسیار بیشتر و توانمندی آن، بیش از گذشته اثبات شد.

کدام موشکها از سامانه سوم خرداد شلیک می شوند؟

در نمونه های اولیه، اعلام می شد که این سامانه توان رهگیری ۴ هدف را داشته و موشکهای آن شامل “طائر” و صیاد – ۲ است. ضمن آنکه مقاومت در برابر جنگال دشمن، ۳۶ موشک آماده به کار در یک گردان سوم خرداد، استفاده از موشک‌هایی با قابلیت شلیک کن و فراموش کن (FIRE & FOREGET) و با توان انجام همه امور رصد، رهگیری و دستور به انهدام، از جمله مزیت های این سامانه محسوب می شد.

در بخش موشک های پدافندی زمین به هوای برد متوسط و برد بلند، صنایع دفاعی کشور دو موشک اصلی و چندین سامانه را عملیاتی کرده اند. سامانه هایی مثل طبس و سوم خرداد مجهز به موشک های سری طائر و در سوی دیگر هم سامانه های تلاش، ۱۵ خرداد و باور ۳۷۳ با موشک های سری صیاد مجهز شده اند.

در بخش مربوط به پدافند هوایی در نمایشگاه دائمی و بزرگ نیروی هوافضای سپاه، موشک‌های پدافندی خانواده طائر به نمایش گذاشته شده است که شامل طائر-۲B، طائر-۲C و سوم خرداد فرمانی است و نشان می دهد از ابتدای طراحی و ساخت این موشکها، تلاش برای ارتقاء و بهینه سازی آنها در دستور کار بوده و مدلهای مختلفی از این موشک، آماده عملیات شده و خواهند شد. البته در مواردی شاهد این بودیم که موشک های خانواده صیاد روی سامانه ای مثل سری طبس و یا سوم خرداد نیز نصب و پرتاب شده که این نشان از سطح بالای انعطاف پذیری این موشک های ایرانی دارد.

بر اساس تصاویر منتشر شده از شلیک های سامانه سوم خرداد، به نظر می‌رسد به طور معمول اولین شلیک از پرتابگر سامانه با موشک وسطی آغاز می‌شود. با توجه به وزن چند صد کیلوگرمی این موشک‌ها، شلیک موشک وسطی در ابتدا کمک می‌کند که در صورت نیاز به جابجایی سامانه پس از شلیک، تعادل سامانه بهتر حفظ شود. پروفایل پرواز موشک طائر به صورت اوج‌گیری در ابتدای پرواز و سپس شیرجه روی هدف است. این شیوه که کارامدی آن بارها در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران توسط موشک هوا به هوای فینیکس آزموده شده سبب می‌شود که هدف راه فرار مؤثری نداشته باشد.

نحوه شکار پهپاد کوچک توسط موشک سامانه سوم خرداد

ضمن آنکه دقت بسیار خوب موشک طائر در رسیدن به کره احتمالی اصابت یا SEP حدود ۱.۵ تا ۲ متری یک پهپاد کوچک ابابیل-۲ با دهانه بال حدود ۳ متر ستودنی است. خصوصاً کسب این دقت برای موشکی با طول حدود ۶ متر و سرعت دستکم ۳ تا ۴ برابر سرعت صوت نیازمند کارهای علمی و فنی بسیار دقیقی است. فیوزهای مجاورتی موشک که از نوع لیزری هستند با عملکرد دقیق و قابلیت پوشش ۳۶۰ درجه اطراف محور طولی موشک، در بهترین زمان ممکن نسبت به موقعیت هدف دستور انفجار سرجنگی را صادر می کنند.

تست سوم خرداد روی شناور نیروی دریایی سپاه

پس از آزمایش موفق سامانه سوم خرداد روی شناور شهید سیاوشی نیروی دریایی سپاه، تصاویر نشان می داد بکارگیری چند نوع از موشک‌های سامانه، روی شناور مشهود است. همچنین احتمال داده می‌شد که یکی از موشک‌ها، از جستجوگر اپتیکی استفاده کند که قسمت دماغه آن نیز به رنگ متمایز است که در این صورت، سامانه قابلیت درگیری با هدف در صورت از کار افتادن رادار را نیز خواهد داشت. همچنین در صورتی که تمایل به روشن نکردن رادار و عملکرد سامانه به صورت غیرفعال یا پسیو وجود داشته باشد، موشک با جستجوگر اپتیکی قابل استفاده است.

با توجه به اینکه قبلا گفته شده بود بال و بدنه موشکهای این سامانه، از آلومینیوم ساخته شده، ممکن است با تولید انبوه بدنه‌های کامپوزیت غیرفلزی در موشک و موتور سوخت جامد آن، مانند موشک رعد-۵۰۰ و موتور سلمان نیروی هوافضای سپاه، موشک‌های طائر نیز سبک‌تر شده و از این طریق، بخشی از گلوگاه های مربوط به افزایش چشمگیر برد عملیاتی آن، رفع شده باشد.

ورود سپاه به عرصه پدافند برد بلند

نگاهی به افزایش سطح تهدیدات هوا پرتاب در جهان امروز، خصوصا در منطقه غرب آسیا نشان می دهد که برد ۲۰۰ کیلومتر یک نقطه مهم محسوب شده و جمهوری اسلامی ایران با شناخت دقیق از نوع تهدیدات و ظرفیت صنایع دفاعی خود، به سمت پوشش بردهای بیشتری رفته است.

اوایل سال ۱۳۹۹ بود که سردار شبان فرمانده وقت پدافند هوایی سپاه در مصاحبه ای از ورود سپاه به بحث توسعه سیستم های پدافندی برد بلند خبر داد. سردار شبان می گوید: “هم در سطح ارتفاع پست، ارتفاع متوسط و ارتفاع بالا نیازمند برخورداری از سامانه‌های پدافندی هستیم. این امروز نقطه شروعش انجام شده. در ارتفاع بالا و برد بلند هم که یکی از نیازمندی‌های ضروری پدافند هوایی است، طرح‌های بسیار خوبی وجود دارد که انشالله در آینده نزدیک شاهد ورود سامانه‌های متنوعی در این بخش خواهیم بود. “

نسل جدید موشکهای سامانه سوم خرداد در رژه ۳۱ شهریور ۱۴۰۱

در بحث موشک های سطح به هوای برد بلند، معمولا سامانه هایی با برد درگیری ۱۵۰ کیلومتر به بالا در این رده قرار می گیرند که تاکنون، در کشور ما سامانه های اس ۲۰۰، اس ۳۰۰ و باور ۳۷۳ در این کلاس حضور داشته اند. با توجه به رونمایی از نسل جدید موشکهای این سامانه در رژه روز ۳۱ شهریور سال ۱۴۰۱ نیروهای مسلح، مشخص شد برد موشک‌های این سامانه با نام «طائر» که قبلا در حدود ۱۰۵ کیلومتر اعلام شده بود، در نسخه جدید به ۲۰۰ کیلومتر افزایش یافته است.

مقایسه موشک جدید سامانه سوم خرداد با اس ۳۰۰

اگرچه نسل فعلی سامانه اس ۳۰۰ که در اختیار نیروهای مسلح کشورمان قرار دارد، ویژگی های فنی و عملیاتی مهمی دارد و همچنان بازوی موثری در دفاع از مرزها و مراکز حیاتی به حساب می آید، اما نمونه های تولید شده از سامانه های پدافندی در صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران همچون باور ۳۷۳، پانزده خرداد و نسل جدید سوم خرداد نیز حرف های بسیاری برای گفتن داشته و نمی توان از ویژگی های مهم آنها چشم پوشی کرد.

بر این اساس، بررسی ها نشان می دهد برد عملیاتی نمونه عادی موشکهای اس ۳۰۰، بین ۵ تا ۱۵۰ کیلومتر بوده و در نمونه ۴۸N۶E۲ به ۱۹۵ کیلومتر می‌رسد. این موشک‌ها از یک سرجنگی ۱۵۰ کیلوگرمی بهره می‌برند و با اتکاء به سامانه تغییر بردار رانش در خروجی پیشران خود، توانایی اجرای مانورهایی تا ۲۵ برابر شتاب جاذبه (۲۵g) را دارند.

 

با توجه به شباهت بالای موشک صیاد-۴ با خانواده موشک‌های ۴۸N۶ و با در نظر داشتن توان فناورانه کشورمان در عرصه سوخت جامد و سامانه‌های هدایت، کنترل و ناوبری که در موشک‌های صیاد-۲ و خانواده موشک‌های طائر-۲ نمود داشته، به نظر می‌رسد از نظر عملکرد، موشک جدید پدافندی سپاه ایرانی با نمونه‌های مهم تولید شده در دنیا، از جمله سامانه مشهور اس ۳۰۰ قابل مقایسه باشد. همانطور که موشک‌های طائر-۲ با گونه همرده روسی خود یعنی ۹M۳۱۷ در سامانه Buk-M۲E کاملاً برابر و در مواردی برتر است.

با این اوصاف، می توان انتظار داشت استقرار هرچه بیشتر این سامانه در نقاط مختلف ساحلی جنوب حتی در جزایر ایرانی غرب تنگه هرمز، باعث پوشش کامل اکثر پایگاه های نیروهای فرامنطقه ای در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان شود و در کنار آن، به کارگیری ابن موشک روی نسل جدید سامانه های پدافندی شناورهای سپاه و ارتش، امکان پوشش مناطق بیشتری را در دریا فراهم می‌کند.

دستیابی به موشک های برد بلند ضد هوایی زمین پایه با برد ۲۰۰ کیلومتر و بیشتر، مشخصا یکی از لبه های فناوری و حوزه های خاص در عرصه موشک های ضد هوایی است که به طور رسمی فقط در جهان امروز در اختیار نیروهای مسلح چند کشور محدود همچون آمریکا، روسیه و چین است و اکنون، در اوج تحریم ها و بدون نیاز به استفاده از کمک فنی یا مشاوره های کشورهای دیگر، این فناوری و محصول مهم در نیروی هوافضای سپاه تولید و عملیاتی شده است.