هالیوود

«شفیع آقامحمدیان» کارگردان سینما و تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، به‌بهانه برگزاری نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم حوا با بیان اینکه سینما ایران در ژانر‌های مربوط به خانواده موفق نبوده است، افزود: دلیل این عدم موفقیت آن بوده است که ما از سینما به‌عنوان ابزار درست برای تحکیمل خانواده و دیگر مسائل اجتماعی به‌درستی استفاده نکرده ایم؛ این بزرگ‌ترین ضعف سینماگران و مسوولین است.

وی به سینمای هالیوود اشاره کرد و ادامه داد: در آمریکا و فرانسه از سینما یک بهره‌برداری جدی صورت می‌گیرد؛ آن‌ها ابزار سینما را به‌درستی می‌شناسند و تاثیر آن را در جامعه به‌درستی می‌بینند. بزرگترین اشکال ما از طرف مسوولین و هنرمندان عدم شناخت آن‌ها از خانواده است که بزرگترین معضل جامعه سینمایست. البته این یک موضوع طبیعی است چراکه سینمای خانواده دارای مولفه‌هایی است که براساس فرهنگ کشور ترسیم می‌شود. به‌عنوان مثال اگر بخواهیم یک خانواده مسلمان و اسلامی را در سینما تعریف کنیم طبیعتاً از یک‌سری شاخصه‌ها باید بهره‌گیری کنیم و تصویریابی صورت گیرد و براساس همین تصویر فیلم ساخته و در معرض تماشای مخاطب قرار گیرد تا تاثیر مثبت داشته باشد. احترام به پدر و مادر، بزرگ‌تر‌ها و آیین‌های دینی و مذهبی و ملی باید مورد تصویرسازی قرار گیرند.

آقامحمدیان در پاسخ به اینکه آیا هر فیلمی که در جمع خانواده دیده شود یک فیلم خانواده است، گفت: ابتداً چنین نیست؛ اینکه ما یک فیلم نشان بدهیم که تعدادی افراد در جمع یک خانواده باشند و احیاناً یک خانم با چادر رفت و آمد کند، این فیلم خانوادگی نیست. ما در طول سالیان گذشته در جهت تخریب خانواده خوب عمل کرده‌ایم، اما برای تحکیمل کاری نکرده‌ایم چراکه عمدتاً موضوع تخریب ساده و سهل‌تر صورت می‌گیرد.

این کارگردان سینما و تئاتر به تصویر سینما از خانواده و زن اشاره کرد و افزود: عمده تصویر سینما از خانواده و خانم‌های چادری یک تصویر غیرواقعی است؛ این زنان عمدتاً فقیر و نیازمند از فرهنگ و از جامعه به‌دور نشان داده شده‌اند و از طرفی جریان مقابل دارای مقام اجتماعی ترسیم شده‌اند درحالی که این روی ماجراست لذا تصویرسازی از این نوع سینما ضروری است. طی ۴۳ سال گذشته سریال‌های موفقی در حوزه خانواده تولید و پخش شده است، اما خیلی کم‌رنگ بوده است.

او در پاسخ به اینکه خلا‌های موجود در زمینه سینمای خانواده را باید متوجه مدیران فرهنگی یا فیلمسازان دانست، گفت: اینجا مشکل چند وجهه دارد؛ اولین مشکل عدم شناخت فیلمسازان است. معتقدم سینماگران هم نیازمند فرهنگسازی هستند و بخش اعظم این مسئله به مسوولین برمی‌گردد. بخشی از مشکلات ما در این عرصه مربوط به اقتصاد سینماست؛ واقعیت امر اقتصاد سینما خراب است و به‌عبارتی ورشگست شده است لذا وقتی این اتفاقات در عرصه فرهنگ وجود دارد طبیعتاً فیلمسازان و تهیه‌کنندگان به این سمت علاقه‌ای نشان نمی‌دهند، اما اگر از قبل زمینه‌سازی صورت گرفته باشد و مردم می‌توانند با سریال‌های تلویزیون ارتباط برقرار کنند. البته هجمه رسانه‌های وطنی و غیروطنی در این عرصه زیاد است لذا در نتیجه فرهنگسازی برای فیلمساز و مخاطب مهم است.

آقامحمدیان درخصوص تفاوت‌های سینمای خانواده در ایران و غرب گفت: ما در بسیاری از فیلم‌های مهم هالیوود شاهدیم صحنه‌های هنجارشکن ندارند و هدف موردنظر را می‌رسانند لذا مشکل ما در سینمای خانواده ایرانی عدم درک درست از تصویرسازی است لذا معتقدم همه محدودیت‌های سینمای خانواده در ایران مروبط به بحث پوشش در داخل خانواده نیست. من در سفر‌هایی که به کشور‌های مختلف داشتم از سینماگران شنیدم که گفتند «سینمای خانواده ایران از تمام دنیا بهتر است».

این کارگردان سینما و تئاتر گفت: ما در سینمای خانواده رمزگذاری درستی نداریم؛ مثلا چه تصویری را جایگزین یک مسئله‌ی عاطفی در خانواده کنیم، این را کم داریم. معتقدم نمایش دادن خانواده به سبک سینمای اروپا و هالیوود مقداری در جهت تخریب حرکت می‌کند لذا تحکیم خانواده به این مسائل بستگی ندارد. بسیاری از سینمای مهم تاریخ هالیود عاری از صحنه‌های غیراخلاقی است؛ صحنه‌هایی که امروزه در این فیلم‌ها شاهدیم همگی بخاطر یک سیاست‌گذاری ناشی از نگاه سرمایه‌گذاری جلف است. سرمایه‌داران برای اینکه به سرمایه بیشتری برسند این صحنه‌ها را به فیلم‌ها اضافه می‌کنند لذا فیلم‌هایی که در هالیوود به‌لحاظ جایگاه، جایگاه مهمی دارد به مسائل جنسی ورود نمی‌کند.

او به فیلم «۱۹۱۷» اشاره کرد و گفت: در این فیلم جنگی حضور زن معنی ندارد، اما یک فیلم خانواده است که احترام خانواده را نگه دارند؛ البته در سینمای خانوادگی باید تصاویر رمزگذاری شود. ما از دهه ۷۰ به بعد درحالی که سینما فیلم‌های جشنواره‌ای را ترویج می‌کرد در تلویزیون شاهد ترویج فیلم‌های ولنگارانه بودیم لذا فیلم‌های خانواده ما کم و انگشت‌شمار شدند. همه فیلمسازان ما در این زمینه می‌توانند مولف باشند به شرط آنکه فرهنگ را بشناسند و دغدغه داشته باشند هرچند دغدغه به‌تن‌هایی کافی نیست و باید سیاست‌گذاران و مجریان فرهنگی همراهی کنند.

آقامحمدیان درپاسخ به اینکه تصویر سینما از خانواده ایرانی چقدر واقعی است، گفت: من معتقدم در طرح مسائل و مشکلات جامعه سینماگر باید حرف بزند، اما سینماگری که نگاه او جشنواره‌های خارجی است نمی‌تواند نگاه درستی داشته باشد چراکه اغراق نیاز است تا مورد توجه قرار گیرد. اکثر جوان‌های ما از طریق فضای مجازی مدیریت می‌شوند، اما سینمای ایران همچنان تاثیرگذار خواهد بود و مردم تشنه فیلم‌های خوب خانوادگی و حرف جدید هستند و این اتفاق در سینما رقم نمی‌خورد درحالی که خانواده‌های ایرانی تشنه حرف جدی شده‌اند و ما نمی‌توانیم خوراک مناسب را تهیه کنیم.

این کارگردان سینما و تئاتر تصریح کرد: ما در یک تهاجم سنگین فرهنگی قرار داریم که نتوانسته‌ایم آن را مهار کنیم؛ مسئولین در این مسیر تعلل کرده‌اند و نتوانسته‌ایم. سینمای خانواده در گیشه موفق خواهد شد؛ البته لازمه این موفقیت تبلیغات درست و تدارکات است.

نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم حوا به همت بنیاد بین‌المللی گوهرشاد و به دبیری مهدیه سادات محور ۱۶ تا ۲۳ تیر ماه سال جاری در سطح کشور و از ۲۰ تا ۲۳ در تهران برگزار خواهد شد. این رویداد محوریت موضوع زنان و خانواده را در دستور کار خود دارد و با همکاری مراکز و سازمان‌های فرهنگی مختلف فعالیت خود را دنبال می‌کند.

انتهای پیام/ 121

«محمدرضا شرف‌الدین» تهیه‌کننده سینما در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، در تشریح سینمای خانواده، ابتدا شناخت ژانر را ضروری دانست و اظهار داشت: در کشورهای غربی مثل فرانسه و یا در سینمای هالیوود که آثار سینمایی متعدد ساخته می‌شود و آنگاه که تاریخچه سینما و ژانرها را بررسی می‌کنیم، ژانرهای غالب سینما سیاسی، جنگ و وحشت است درحالی که ژانرها متناسب با فرهنگ ما در ایران نیست.

وی با بیان اینکه در تفکر فرهنگ ایران، جنگ تحمیلی هشت ساله نیز مقاومت قلمداد می‌شود و سینمای جنگ نداریم بلکه سینمای مقاومت و دفاع مقدس شکل می‌گیرد، افزود: با اینکه شاید در چند ناحیه شباهت‌هایی در سینمای جنگ و مقاومت باشد اما در نهایت مولفه‌های فکری و ایدئولوژیک این دو تفاوت دارند.

این تهیه‌کننده با این مقدمه به سراغ سینمای خانواده رفت و گفت: اگر بخواهیم پیرو سینمای دینی باشیم که همراه با پشتوانه‌ی ایدئولوژی و فرهنگ باشد در این راستا مهم‌ترین ژانری که باید ارائه دهیم که ساختاری اخلاقی و مذهبی برگرفته از وحی و احادیث ائمه اطهار داشته باشد، ژانر یا گونه‌ی خانواده است.

شرف‌الدین ژانر و گونه‌ی خانواده را از مهم‌ترین ساختاری‌های فکری و عقیدتی برای سینمای دینی دانست و تاکید کرد: این گونه و ژانر سینمایی از سینمای مقاومت و دفاع مقدس مهم‌تر است چراکه گونه خانواده از مهم‌ترین ساختارهای فکری و عقیدتی برای سینمای دینی است. اگر بخواهیم براساس اهمیت ژانرها سینما را دسته‌بندی کنیم ابتدا باید از گونه خانواده و سپس سینمای انقلاب یادکرد.

وی زن و مادر را محور سینمای خانواده دانست و افزود: همچنان که پدر چتر خانواده است ولی مرکزیت و تدبیر درون خانواده خانواده با مادر است که بالاترین نقطه‌ی که در احادیث و تعالیم مذهبی به آن اشاره شده را مربوط می‌شود.

این تهیه کننده درخصوص نوع روایت سینما از زن و مادر ایرانی گفت: متاسفانه در سینما شاهد فیلم‌هایی هستیم که موجب تزلزل خانواده خواهند شد و آموزه‌های غلطی را به جامعه منتقل می‌کنند و آسیب‌زا خواهند بود.

شرف‌الدین در پاسخ به اینکه سینما چقدر می‌تواند در اتقاع جایگاه خانواده و زن موثر باشد به این جمله‌ی رهبر انقلاب اشاره کرد که می‌فرمایند «کلید پیشرفت در دست سینماگران است»؛ با این تعریف یک دنیا بحث وجود خواهد داشت که از مباحث اساسی برای سینما است و یکی از آن‌ها خانواده و زن است.وی هم‌فکری و هم‌افزایی سینماگران درخصوص خانواده را مهم دانست و با تاکید براینکه باید در این زمینه تعریف درست و کاملی شکل بگیرد، گفت: کارشناسان جامعه‌شناسی و متخصصین روانشاسی باید در خصوص خانواده مطلوب با همکاری دستگاه‌های متولی که مهم‌ترین آن‌ها شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌تواند باشد، باید تعریف مشخصی ارائه دهند تا نقشه ‌راه‌ سینما قرار گیرد.

این تهیه‌کننده با طرح این پرسش که قهرمان خانواده چه کسی است و نقش مادر کجاست، افزود: انعکاس درست خانواده در سینما نیازمند تعریف علمی مبتنی بر نظریه‌های فقهی و دینی است و در این زمینه باید راه‌کارهایی که پشتوانه فلسفی، روانشناسانه و جامعه‌شناسانه و تاریخی داشته باشد مطرح شود.

انتهای پیام/ 121

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس – ولی منصوریان؛ فیلم سینمایی«غریب» روایت گوشه ای از زندگی شهید محمد بروجردی به عنوان یک فرمانده خاص و ممتاز است. چهره ای که در غائله کردستان نقشی تاریخی ایفا کرد و توانست با منش و شیوه مدیریت خاص خود، آرامش را بر این منطقه حکمفرما کند.

آنچه «غریب» را تبدیل به اثری جریان‌ساز کرده است، صرفا نمایش شمایل دلپذیر شهید بروجردی نیست؛ بلکه در کنار آن پیشنهاداتی برای ایران ِامروز دارد و مفاهیمی کلیدی مثل لزوم برخورد مهربانانه با مردم را یادآور می‌شود. این فیلم نخستین تجربه سینمایی حامد عنقا در مقام نویسنده و تهیه کننده است که به کارگردانی محمدحسین لطیفی ابتدا در جشنواره چهل و یکم فجر رونمایی شد و کمی بعد در قالب اکران نوروزی در سینماها به نمایش در آمد.

«غریب» اولین اثرِ بحث برانگیزی نیست که نام عنقا را پای خود دارد؛ ساخته های پیشین او نیز از این ویژگی برخوردار بودند که با کمک «جنجال و حاشیه» توی چشم می‌آمدند و با این تمهید حرف‌شان را منتقل می کردند. این بار اما «غریب» بدون تمسک به چنین ابزارهایی مورد توجه قرار گرفته است و اصل جریان‌سازی از درون خود فیلم می‌آید.

فیلمساز با ایده‌ای ناب به نام «شیوه خاص فرماندهی شهید محمد بروجردی» مواجه بوده که آن را با ماجراهای دراماتیک و اقتضائات روز آمیخته و روایت کرده است. حرف فیلم از نخسین اکران در جشنواره فجر توسط طیف‌های مختلف فکری فهمیده شد و بر روی آن اتفاق نظر شکل گرفت. مشابه این نوع فیلمسازی پیش‌تر در سینمای ما تجربه شده بود که معروف‌ترین آن در سینمای دفاع مقدس، به شیوه فیلمسازی ابراهیم حاتمی‌کیا برمی‌گردد. مثلا او در «آژانس شیشه‌ای» تندترین نقدها را مطرح می‌کند اما نه به چپ برمی‌خورد و نه به راست؛ چون ذات دغدغه‌اش درست و دلسوزانه است.

«غریب» نیز در قیاسی مع‌الفارق چنین وضعیتی بدست آورده و آن چه مطرح کرده مورد توجه واقع شده است. درباره فیلم بسیار گفته و نوشته شده و همچنان از منظر مختلف مورد توجه است. حسرت کمرنگ شدن شیوه مدیریت شهید بروجردی در زمانه اکنون، فصل مشترک تحلیل‌های رسانه‌ای و نظرات کاربران فضای مجازی است. این بذری است که فیلمنامه‌نویس، کاشته تا ضمن نمایش بخشی از شخصیت شهید بروجردی، منش او را حلقه مفقوده جامعه امروز بداند.

بدیهی است که اگر فیلمنامه این اثر توسط دیگری نوشته می‌شد، نتیجه‌ای متفاوت بدست می‌آمد. مثلا صرفا رشادت شهید بروجردی و نیز وجه مهربانانه او با مردم برجسته می شد و شاید منطبق با مسائل و نیازهای امروز نمی بود. حالا اما تاثیر فیلمنامه نویس در «غریب» برجسته است و به روشنی می توان پی برد او روایت و قرائت خود از این فرمانده برجسته معاصر را داشته.

در جغرافیای سینما و تلویزیون ایران و جهان می توان چهره هایی را مثل زد که محصول نهایی حاصل تفکر و دغدغه آن ها است. البته که ساخت فیلم و سریال کاری است گروهی اما همه عوامل کنار هم قرار می گیرند تا یک «ایده و فکر» را در قالب اثری سرگرم کننده آماده کنند. به همین خاطر عنصری به نام «خالق اثر» یا به قول غربی‌ها creator واجد اهمیت می‌شود که گاه نویسنده، گاه کارگردان، گاه تهیه کننده و گاه کمپانی است که مدل آخر در کشور ما جا نیفتاده و ارگان‌های دولتی و حکومتی نیز نتوانستنه‌اند این شیوه را بدرستی اجرایی کنند.

همچنان در کشور ما «فرد» وجاهت دارد و حتی آثار سفارشی بسته به نوع سازننده، کیفیتی متفاوت دارند. همین است که فیلم‌هایی مثل «ایستاده در غبار» یا «تنگه ابوقریب» بواسطه تبحر سازندگان مورد توجه قرار می‌گیرد، اما برخی فیلم‌ها نه! این یعنی برخلاف هالیوود که کمپانی‌ها دارای قدرت هستند، نگاه‌ها به توان و تخصص افراد است. «غریب» نیز جزو فیلم‌هایی است که سازمان اوج سفارش ساخت آن را داد تا پس از سال‌ها گوشه‌ای از زندگی شهید محمد بروجردی بر پرده سینما جان بگیرد. این فیلم اما رنگ و بوی سفارشی ندارد و شبیه کلیشه‌های سینمای دفاع مقدس نیست و از این معبر نقش نویسنده در فرآیند تولید یک اثر اهمیت می‌یابد.

تمام اعتبار «غریب» صرفا به درون‌مایه آن نیست؛ بلکه مخاطب در وهله اول با یک فیلمِ داستان گویِ سرگرم کننده با بازی‌های خوب و سکانس‌های درخشان مواجه است. این امتیازی است که برغم همه نقدهای ساختاری می‌توان به حساب محمد حسین لطیفی گذاشت. کارگردانی که پس از سال‌ها دوباره توی چشم آمد و عملکردش مورد تمجید قرار گرفت. حجم تحسین‌ها نسبت به کار لطیفی و اشاره به اوج دوباره او بعد از چند سال افول، نقش تهیه کننده را یادآور می‌شود که در سینمای ایران کارکردی را که باید ندارد و این نقصان را می‌توان یکی از دلایل ناکامی فیلم‌های متاخر این کارگردان با سابقه دانست. حال آن که کمپانی‌های هالیوود همچنان تهیه کننده (producer) را مسول اصلی شاکله فیلم (مبحث تولید) می‌دانند.

عنقا در آثاری مثل «نردبام آسمان»، «قلب یخی»، «انقلاب زیبا» و … صرفا طراح و فیلمنامه نویس بود. او از سریال «پدر» تصمیم گرفت علاوه بر این، تهیه کننده هم باشد و نقش خود در فرآیند تولید را گسترش دهد. او حالا اولین فیلم سینمایی‌اش را تهیه کرده و با علم به تفاوت مختصات سینما نسبت به سریال‌سازی و نیز سوژه حساسی چون شهید بروجردی، از لطیفی به عنوان کارگردان دعوت به همکاری می‌کند که فیلم‌های اخیرش نه گیشه داشتند و نه مورد توجه منتقدان بودند. با این همه او شرایط را به گونه‌ای فراهم کرده که «غریب» تولد دوباره لطیفی لقب می‌گیرد.

به گواه فیلمسازان، تولید فیلم‌های دفاع مقدس، خاصه درباره چهره‌ها کاری است سخت. جدا از حساسیت‌ها، ارگان‌های نظامی همکاری لازم را ندارند و دلخوری مکرر فیلمسازان تاثیری در این‌باره نداشته است. کار برای «غریب» به دلیل وضعیت خاص کشور در بازه تولید، سخت‌تر بوده که لطیفی در گفت‌و گوهایش به بخش‌هایی از آن اشاره کرده است. با این حال تولید فیلم بدون هیاهوی رسانه‌ای (مثل برخی دیگر که گِله‌شان را در زمان تولید به رسانه‌ها کشاندند) به سرانجام رسید و اکران عمومی شد.

سکوت تهیه کننده‌ای که ابایی از مصاحبه‌های تند و تیز ندارد از این منظر قابل تحسین است که اجازه نداده مسائلی چون سختی‌های تولید و اکران غریبانه فیلم بر محتوای «غریب» و سوژه ارزشمند آن سایه بیندازد. این سیاست باعث شد فیلم در فضایی آرام محل بحث در ایام جشنواره شود و تحلیل آن در زمان اکران، فارغ از فرامتن ادامه یابد.

انتهای پیام/ 121