هدایت انسان

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس- علی عبدالصمدی؛ قرآن کتاب هدایت انسان‌هاست و به تمامی جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی بشریت توجه دارد.

یکی از جنبه‌های زندگی اجتماعی افراد تشکیل دولت و ساماندهی جامعه است. ایجاد دولت یا به معنای عمومی‌تر آن تشکیل حاکمیت مرکزی و قوام بخشی و انتظام جامعه باعث نظم عمومی می‌شود. کلام الله مجید به این موارد اشاره داشته و با عنایت به این خصائص سیاسی و اجتماعی دولت ویژگی‌های اصلی این نهاد مهم را به صورت مبسوط برشمرده است.

هفته‌ی دولت بهترین بهانه جهت واکاوی این ویژگی هاست:

یقینا پس از ایمان و اعتقاد به ذات اقدس احدیت مهم‌ترین ویژگی هر انسان و جامعه‌ای از نگاه قرآن کریم عدالت محوری و برقراری عدل و داد است. کلام الله مجید هدف از ارسال رسل و انبیاء الهی را برقراری عدالت معرفی می‌فرماید. سوره‌ی حدید آیه‌ی ۲۵ چنین می‌فرماید: لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط. همانا ما پیغمبران خود را با ادله و معجزات (به حق) فرستادیم و برایشان کتاب و میزان (عدل) نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند.

قطع به یقین انتظاری که خداوند متعال در قرآن از مسلمانان بالاخص دولتمردان و سیاست پیشگان دارد، پس از توکل به او، عدالت محوری است. قطعا خداوند زمانی که هدف اصلی ارسال رسلش را برقراری عدالت معرفی می‌فرماید، انتظاری جز عدالت طلبی از مسلمانان ندارد. فلذا می‌توان گفت مهم‌ترین ویژگی دولت، حکومت و جامعه‌ی اسلامی عدالت محوری و هدایت به سمت تعالی و پیشرفت خصوصیات مهم انسانی و الهی است.

توجه به اقشار کم درآمد و به قولی آسیب پذیر از دیگر خصائصی هستند که در قرآن به دولت و حاکمیت اسلامی سفارش شده است. صدقه دادن و زکات جزء لاینفک احکام اسلامی در قبال هر مسلمانی است. در کنار همه‌ی این احکام، قرآن حقوقی برای قشر نیازمند برای حاکمیت و دولت اسلامی نیز قائل شده است.

به عنوان مثال، در آیه‌ی هفت از سوره‌ی حدید آمده است: مَّا أَفَاءَ اللَّـهُ عَلَى رَ‌سُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَ‌ى فَلِلَّـهِ وَلِلرَّ‌سُولِ وَلِذِی الْقُرْ‌بَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لَا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ مِنکُمْ. آنچه خدا از [دارایى]ساکنان آن قریه‌ها عاید پیامبرش گردانید، از آن خدا و از آن پیامبر [او]و متعلق به خویشاوندان نزدیک [وى]و یتیمان و بینوایان و درراه‌ماندگان است، تا میان توانگران شما دست به دست نگردد.

یکی از ویژگی‌های دولت و در معنای عام‌تر آن حاکمیت اسلامی از منظر قرآن کریم نظارت بر نحوه‌ی اجرای قوانین است. به این معنی که صرفا وضع قانون اسلامی در تشکیلات حاکمیتی ملاک نیست بلکه نظارت بر چند و چون اجرای آن قانون چه بسا مهم‌تر از تصویب آن قانون باشد.

نظارت ناظر بر چگونگی اجرای قوانین باعث می‌شود که تفاوت اصلی بین ظالم و مظلوم و عامل به قانون و متخلف مشخص و معین شود و در یک کلام نظارت بر نحوه‌ی اجرای قوانین باعث می‌شود حق از باطل در چارچوبه‌ی جامعه‌ی اسلامی مشخص شود.

کلام الله مجید در سوره‌ی توبه آیه‌ی ۷۱ در این خصوص می‌فرماید: «َالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْض یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَیُطِیعُونَ اللهَ وَرَسُولَهُ»؛ مردان و زنان باایمان، ولىّ [و یار و یاور]یکدیگرند؛ امر به معروف، و نهى از منکر مى کنند؛ نماز را برپا مى دارند؛ و زکات را مى پردازند؛ و خدا و پیامبرش را اطاعت مى کنند. همچنین در خصوص افرادی که از قانون سرپیچی می‌کنند، ضمن ظالم خواندن آن‌ها می‌فرماید: «وَمَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللهِ فَأُوْلَئِکَ هُمْ الظَّالِمُون»؛ هر کس از حدود الهى تجاوز کند، ستمکار است.

بر همین اساس این وظیفه و رسالت اصلی دولت اسلامی است که با قاطعیت و البته عدالت در برابر ظلم بایستد و جلوی بی عدالتی‌ها و کج روی‌ها را بگیرد.

ویژگی‌هایی که قرآن برای تشکیل یک دولت و حکومت اسلامی می‌شمارد محدود به موارد فوق نیست، اما می‌توان گفت که ویژگی‌ها و خصائصی که فوقا ذکر شدند جزء اهم خصوصیت‌های ذکر شده در کلام الله مجید برای دولت اسلامی است.

انتهای پیام/133