به گزارش مجاهدت از مشرق، عباس شمسعلی طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت:
این روزها که در ایام هفته ملی جمعیت قرار داریم، شاهد ارائه آمارها و هشدارها در مورد وضعیت نگرانکننده جمعیت کشور در سالهای پیشرو و ابراز نگرانی از پایان فرصت استفاده از پنجره طلایی جمعیت کشور برای ترمیم جمعیتی از سوی کارشناسان این حوزه و مسئولان امر هستیم.
این هشدارها و نگرانیها مبتنی بر آماری است که حکایت از کاهش شدید نرخ موالید و کاهش کمنظیر میزان فرزندآوری در دو سه دهه اخیر در کشور دارد که البته در کنار عوامل مختلف، بخشی از آن ریشه در فرهنگسازی غلط و تداوم بیمنطق سیاستهای کنترل جمعیت در دهه هفتاد و پس از آن دارد.
با این حال جوان بودن جمعیت ایران تا حد زیادی فرصت جبران راه اشتباه گذشته و جلوگیری از افتادن در سیاهچاله جمعیتی را هرچند در چند سال محدود در اختیار ما گذاشته است، فرصتی که از آن به عنوان پنجره طلایی جمعیت یاد میشود.
تبعات مسئله کاهش جمعیت و پیری جامعه که تنها چند سال با آن فاصله داریم آنقدر واضح و قابل تصور است که شاید نیاز به توضیح و تفسیر زیاد نداشته باشد. اینکه ما طی چند سال از کشوری جوان با انبوهی از نیروی فعال و کارآمد به کشوری پیر با کمبود شدید نیروی مؤثر کار و نیروی پیشبرنده جامعه تبدیل شویم خود به تنهائی گویای خیلی از مسائل و تهدیدات است.
در کنار آن؛ تبدیل جمعیت جوان و پویای امروز به اکثریت جمعیتی سالمند با نیاز به انواع مراقبتها و خدمات ویژه (که البته وظیفه قطعی افراد در خانواده و مسئولان در بخشهای مختلف است) و بدون پشتوانه کافی جمعیتی و کمبود نیروی جوان مورد نیاز، مشکلات فراوانی برای خانوادهها و کشور ایجاد خواهد کرد که تبعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، خانوادگی و… تنها بخشی از این مشکلات است.
البته مسئله کاهش جمعیت و مشکلات ناشی از آن مختص کشور ما نیست و بسیاری از کشورها از سالها قبل با هدف رهایی از گرفتار شدن در این مشکلات، دست به اقدامات مختلف از جمله سیاستهای تشویقی جمعیتی زدهاند و در این راه گاه شاهد اختصاص مشوقهای قابل توجه با صرف هزینههای بسیار هستیم که منطق آن به صرفه بودن این هزینه و مشوقها در مقابل هزینه و تبعات کاهش جمعیت است.
در کشورمان نیز با هدف کاهش روند پیری جمعیت و تشویق خانوادهها به فرزندآوری در سالهای اخیر شاهد تصویب و ابلاغ «قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» بودیم. در این قانون ضمن برشمردن وظایف مختلف برای دستگاهها، مشوقهایی برای فرزندآوری در نظر گرفته شده است. این قانون با وجود اینکه هنوز همه دستگاهها آنطور که باید پای کار نیامدهاند، تا حدی توانسته است در مسیر هدفگذاری شده مؤثر باشد.
هفته گذشته بود که معاون بهداشت وزارت بهداشت با وجود اینکه اعلام کرد تعداد موالید سال گذشته حدود ۷ درصد نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است، در مورد اثرگذاری قانون جوانی جمعیت اظهار داشت: «با اجرای قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، سرعت کاهش موالید کمتر شده است.»
طبیعتاً اجرای دقیق این قانون و مطالبه و نظارت بر روی دستگاههایی که برای آنها وظیفه قانونی در نظر گرفته شده است و میتوانند به رفع مشکلات خانوادهها و تسهیل فرزندآوری آنها کمک کنند، در کنار افزایش مشوقها و حمایتها میتواند بیش از پیش مؤثر باشد. هرچند یکی از موانع پیش پای افزایش جمعیت، برخی مسائل فرهنگی و نگاه غلط برخی افراد به مسئله فرزندآوری است که نیازمند کار قوی فرهنگی رسانهها، دستگاههای تبلیغاتی و همه کسانی است که تریبون یا فضای تبلیغ در هر سطحی دارند تا علاوه بر مزایا و برکات فرزندآوری بموقع و متعدد، خانوادهها را نسبت به تبعات بیمیلی به فرزند یا تمایل به تکفرزندی آگاه نمایند.
اما همانطور که اشاره شد؛ کشور ما در حال حاضر جمعیتی با اکثریت جوان دارد و بسیاری از جوانان ما در سن ازدواج قرار دارند. این بخشی مهم از همان پنجره طلایی جمعیت است که باید برای استفاده هرچه بهتر و بیشتر آن برنامهریزی و تلاش کرد.
هرچند در قانون جوانی جمعیت اشارات و بندها و مصوباتی برای تسهیل ازدواج جوانان مورد توجه قرار گرفته است اما گاه در عمل شاهد کندی ارائه مشوقهای ازدواج از جمله تأخیر در پرداخت وامهای بانکی هستیم.
البته واقعیت آن است که تداوم یا تشدید برخی مشکلات اقتصادی و متأسفانه سقف بالای توقعات بسیاری از خانوادهها باعث شده است همین مقدار وام ازدواج هم که در سالهای گذشته رشد قابل توجهی داشته است، و وصول آن هم مستلزم مشقات زیاد و پشت سر گذاشتن موانع و بهانههای بانکهاست نتواند تکاپوی همه ملزومات مرسوم و گاه سختگیرانه ازدواج را بدهد.
این شرایط متأسفانه دلسردی بسیاری از جوانان مشتاق ازدواج و تردید آنها برای ورود به این عرصه را درپی داشته است. امری که میتواند تبعات ناخوشایند اجتماعی برای جامعه و خانوادهها و خود جوانان داشته باشد.
در این میان هم خانوادهها و هم مسئولان دولتی، مجلس و همه دستگاههای مربوطه باید جدیتر و مسئولانهتر وارد شوند. از یکسو خانوادهها باید با اصلاح فرهنگ کنونی پرمسئله و پرحاشیه ازدواج که با سختگیریهای بیمنطق و گاه هزینهتراشیهای بیفایده همراه است راه را بر ازدواج آسان، ساده و به دور از تجملات جوانان بگشایند و از سوی دیگر مسئولان امر باید به طور جدیتر به رفع موانع اقتصادی ازدواج جوانان و تقویت مشوقها حرکت کنند.
در خصوص معضلات فرهنگی و موانع سختگیرانه در راه ازدواج جوانان همین بس که یادآور شویم در دوران همهگیری کرونا و کنار گذاشته شدن مراسمات پرتجمل و برگزاری ساده و بیتکفل مراسم ازدواج جوانان، شاهد رشد قابل توجه و قابل تأمل آمار ازدواج در کشور بودیم. مسئلهای که این پیام روشن را به جامعه و خانوادهها میدهد؛ در امر ازدواج به عنوان پاکترین و آسمانیترین پیوند انسانی، مهم تشکیل کانون مقدس خانواده و رسیدن جوانان به آنچه خدای بزرگ از آن به عنوان آرامش و سکینه یاد کرده میباشد و نه چشم و همچشمی و ریخت و پاشهایی که هیچ سودی ندارد و تنها مانع ازدواج جوانان میشود.
به عنوان مثال اینکه اولین گامهای ازدواج مشروط به هزینه چند ده میلیونی و گاه چند صد میلیونی خرید طلا شود چه ضرورتی دارد؟
مسئولان امر هم باید توجه داشته باشند که از یکسو با شرایط جمعیتی کشور ما و هشدارهای علمی و غیرقابل کتمان کارشناسان حوزه جمعیت درباره دو سه دهه آینده، اکنون و در شرایطی که داشتن جمعیت جوان و به عبارتی وجود پنجره طلایی جمعیت آرزوی بسیاری از کشورهاست، هر میزان تلاش و هزینه برای تسهیل ازدواج جوانان و تشکیل خانواده و رشد فرزندآوری چیزی جز سرمایهگذاری و جلوگیری از یک بحران بزرگ نیست وگرنه در زمانی که وارد سیاهچاله جمعیتی بشویم، صرف چندین برابری این هزینه هم نمیتواند کمکی به حل مشکل نماید.
از سوی دیگر در شرایطی که تاخیر در ازدواج جوانان زمینهساز بسیاری از مشکلات، معضلات و آسیبهای اجتماعی است، باید پذیرفت هزینه و کمک به تسهیل ازدواج جوانان بسیار کمتر و منطقیتر از هزینه مقابله با معضلات و آسیبهای اجتماعی مذکور است.
و اما سخن پایانی اینکه، حل مسئله ازدواج جوانان در کشور ما میتواند ضلع دیگری نیز داشته باشد و آن هم وجود انبوه خیرین و ثروتمندان نیکاندیش و مردمی است که حتی با اندک سرمایه هم به دنبال کار خیر و گرهگشایی از دیگرانند.
تاکنون خیرین و مردم خیّر ما در عرصههای مختلف به کمک دولت و مسئولان در عرصههای مدرسهسازی، ساخت بیمارستان، کمکهای همدلانه در زمانهای مختلف و سایر موارد این چنینی ورود مؤثر و گرهگشا داشتهاند. اکنون به نظر میآید مسئله ازدواج جوانان هم میتواند و باید به صورت جدی مورد توجه خیرین قرار بگیرد.
پیشنهاد میشود در کنار کمکها و مشوقهای دولتی برای ازدواج جوانان، عرصه برای ورود همراه با سازوکارهای دقیق خیرین و مردم خیّر به کمکرسانی مهربانانه به جوانان در سن ازدواج و زوجهای در شرف تشکیل خانواده از جمله ایجاد صندوقها یا حسابهای ویژه و هر روشی که میتوان در نظر گرفت باز شود. استفاده از این ظرفیت بزرگ بیشک گامی بزرگ و پربرکت در مسیر خیر و صلاح جامعه خواهد بود.
