واکسن نورا

به گزارش مجاهدت از مشرق، حالا سه سال از آن روزی که تصمیم گرفتند با دستان خالی کاری کنند کارستان گذشته و یک قدم مانده تا پیروزی! حالا که به عقب نگاه می کنند دست کم یک کار اساسی در کارنامه زندیگشان ثبت کرده اند. گامی موثر برای نجات جان هموطنان؛ می گوید بدون حمایت و پشتوانه و تنها با بودجه‌ای اندک کارمان را شروع کردیم. زمان زیادی برای آغاز این کار نداشتیم و همین هم باعث شد تا آستین را بالا بزنیم و در همین محیط دانشگاهی کوچک کارمان را شروع کنیم.

سخن از محققان با انگیزه و خلاقیست که در مسیر ساخت واکسن حرکت کرده‌اند، آن هم با خلاقیت و ایده‌ای جدید. آن زمان که کمتر کسی به فکر ساخت واکسن پروتئینی بود تصمیم گرفتند روی این نوع واکسن کار کنند، از همه ترس و تردیدها عبور کردند و شجاعانه پای تصمیمشان ماندند تا امروز خود را در جمع واکسن سازان برتر دنیا ببینند.

«کلید ساخت واکسن «نورا» از اسفند سال ۹۸ توسط محققین دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله (عج) زده شد، تعدادی از محققان دانشگاه امام حسین (ع) هم به کمک ما آمدند تا به سفارش یکی از مراکز تحقیقاتی سپاه پاسداران کار خود را آغاز کنند. در آن دوران زیرساخت تولید واکسن را نداشتیم اما دانش این کار را داشتیم یعنی بیوتکنولوژیست، ایمنولوژیست و ویروس شناس و محققان بالینی کاربلد در دانشگاه حضور داشتند. در آن دوران روی موضوع ساخت واکسن تردید نداشتیم حتی پیش‌بینی کردیم که تا ابتدای سال ۹۹ احتمال پروژه به نتیجه برسد اما این دغدغه وجود داشت که تولید محصول کجا انجام شود؟!»

این بخشی از سخنان دکتر حسن ابوالقاسمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیة‌الله (عج) و محقق اصلی واکسن نوراست، که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

*آقای دکتر متاسفانه طی روزهای اخیر شاهد افزایش مجدد تعداد مبتلایان به بیماری کرونا و همچنین دو رقمی شدن آمار فوتی‌ها هستیم، آیا دلیل این موضوع کاهش اثر واکسن است؟

بله. همه مردم عزیز بدانند هنوز تنها راه پیگیری از شیوع مجددا کرونا و افزایش آمار مرگ و میر بیماری واکسیناسیون است. اگر واکسن یادآور چه دز سوم یا چهارم را نزدند واکسینه شوند. مطالعات واکسن نورا مخصوص در یادآور بوده است و این واکسن از اثربخشی و کیفیت بالایی برخوردار است.

ما وقتی به فاز سه رسیدیم وزارت بهداشت ما را مکلف کرد این واکسن را به عنوان دز یادآور تولید کنیم و این واکسن برای دز یادآور بسیار مناسب است و عارضه ندارد. این واکسن پورتیینی و نوترکیب است و عارضه‌ای ندارد.

*آقای دکتر واکسن نورا چقدر قابل اعتماد است؟

سخت‌ترین مطالعه‌ای که من در طول عمر انجام دادم مطالعه روی واکسن نورا بوده است و ما تمام درخواست‌های وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو را مو به مو انجام دادیم. نتایج واکسن نورا به وزارت بهداشت منتقل شد و این نتایج بسیار عالی بود. مردم به حرف متخصصان اعتماد کنند و افرادی که تا کنون موفق به واکسیناسیون نشده‌اند اقدام به تزریق واکسن پروتیینی نوترکیب کنند.

اگر به سابقه واکسن نورا نگاه کنیم، می‌بینیم زمانی که ما اعلام کردیم می‌خواهیم واکسن پروتیینی نوترکیب بسازیم خیلی‌ها مخالفت کردند و تاکید داشتند که واکسن با ساختار دیگری بسازید و ساخت این واکسن‌ها دردسر کمتری دارد و ما پیش‌بینی می‌کردیم که روزی واکسن‌های پروتیینی به دلیل کم عارضه بودن با استقبال بیشتری مواجه می‌شوند و از این که این مسیر را طی کردیم خرسندیم. واکسن‌های پروتیینی دیگر که در کشور ساخته شده‌اند همین مسیر را رفتند.

*میزان ارزبری واکسن نورا چقدر بوده است؟

ما از هیچ ارز خارجی برای تولید واکسن استفاده نکردیم یعنی برای تامین مواد اولیه و حتی تجهیزات از وزارت بهداشت ارز دریافت نکردیم.

*چه تعداد واکسن تولید کرده‌اید؟

تا کنون سه میلیون دز واکسن نورا تولید کردیم اما هیچ پولی از وزارت بهداشت دریافت نکردیم و چشم انتظار دریافت پول هستیم. ما واکسن را برای مردم ساختیم و شبانه‌روزی برای ساخت واکسن تلاش کردیم.

در درمان نیز ما بزرگترین بیمارستان کشور در پذیرش بیماران مبتلا به کرونا بودیم و بیشترین تعداد بیماران را پذیرفتیم و همه بخش‌ها را در اختیار بیماران قرار دادیم. از همین رو همه مراکز تحقیقاتی ما بر روی تحقیق و ساخت واکسن نورا تمرکز داشتند و توانستیم کارنامه درخشان واکسن را تولید کنیم. یکی از واکسن‌هایی که وزارت بهداشت تایید کرد که جزو بهترین واکسن‌ها هستند واکسن نورا بود.

*آمادگی تولید واکسن بیشتر را دارید؟

امیدواریم توزیع عادلانه در تزریق واکسن‌ها داشته باشیم. اگر این ۵ میلیون دُزی که تولید کردیم توسط مردم مصرف شود آمادگی داریم برای مراحل بعد سفارش جدید را تولید کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم. ما سه تا پنج میلیون در ماه می‌توانیم تولید کنیم.

*نورا عوارض شدید هم داشته است؟

وقتی واکسن را مطالعه می‌کنند در فاز یک، دو و سه عوارض را می‌سنجند، در فاز اول روی ۷۰ نفر و در فاز دوم روی ۲۰۰ نفر مطالعات بالینی انجام شد. در فاز سه ما تعداد ده هزار بیمار را بررسی کردیم. این واکسن مانند همه واکسن‌ها علائم خفیف داشته است اما برخی واکسن‌ها مانند آسترازنکا عوارض شدیدی از خود نشان داده است اما خوشبختانه تا کنون واکسن نورا هیچگونه عارضه شدید که منجر به ایجاد مشکلات برای متقاضیان شود از خود نشان نداده است. واکسن نورا تا کنون منجر به عوارض نیازمند به بستری نداشته است.

مردم به واکسن نورا اعتماد داشتند از همین رو ما فاز سه را سریع‌تر از بقیه واکسن‌سازان انجام دادیم. ما در سال ۱۴۰۱ واکسن را تحویل وزارت بهداشت دادیم و مراکز بهداشتی باید واکسن را تحویل بگیرند.

*آقای دکتر درخصوص آپارتاید جهانی واکسن توضیح دهید؟

یک آپارتایدی در صحنه بین‌الملل ایجاد شد و کشورهای اروپایی اعلام کردند که افرادی می‌خواهند به کشورهای خارجی سفر کنند باید واکسن ما را را تزریق کنند، این موضوع بر خلاف منویات سازمان بهداشت جهانی است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که مقامات بهداشتی هر کشوری می‌توانند صلاحیت واکسن ها را تایید کنند، این موضوع لکه ننگی در تاریخ پزشکی دنیا بود. اگر ایران این کار را کرده بود و اعلام می‌کرد که مردم کشورهای غربی برای ورود به ایران باید واکسن ایرانی تزریق کنند چه اتفاقی رخ می‌داد؟ آنها این کار را انجام دادند و مردم ما را مجبور کردند که واکسن آنها را تزریق کنند این درحالی بود که برخی مردم همان کشورها از واکسن‌های اروپایی استقبال نکردند.

*وضعیت چاپ مقالات واکسن نورا چگونه است؟

مقاله مطالعات فاز حیوانی واکسن نورا در یک مجله معتبر به چاپ رسیده و مقاله مطالعه بالینی در دست چاپ و داوری است. چاپ مقاله برای ایرانی‌ها بسیار دشوارتر از کشورهای دیگر است همچنین ثبت واکسن‌ها در کشورهای دیگر نیز بسیار دشوار است به دلیل اینکه در زمینه رقابت تولید و ثبت داروها رقابت ناسالم در جریان است.

این آمادگی را داریم تا واکسن را صادر کنیم اما اصرار بر صادرات نداریم، ما به دنبال تامین نیاز مردم هستیم و در صورت تامین نیاز داخل آمادگی صادرات وجود دارد. البته صادرات نیازمند مستندسازی قوی است.

*آقای دکتر در زمینه تامین مواد اولیه واکسن مشکلی نداشتید؟

زمانی که واکسن نداشتیم واردات واکسن کار درستی بود، برخی نیز با خارجی ها تولید مشترک داشتند که این کار هم عقلانی بود، واکسن نورا هیچ وابستگی به خارجی‌ها نداشت. امروز واکسن‌های ایرانی خوش درخشیدند و ما باید به توان تولید داخل تکیه کنیم. واکسن نورا هیچ وابستگی به کشورهای خارجی نداشت و صد درصد ایرانی است. واکسن نورا در پیک پنجم کرونا مطالعات خود را انجام داد و خوشبختانه مطالعات ما در پیک هم مناسب بود.

*چرا واکسن نورا در همه مراکز در دسترس نیست؟

وزارت بهداشت باید به توزیع عادلانه واکسن نورا توجه ویژه داشته باشد، بر اساس اذعان وزیر بهداشت این واکسن ۹۴ درصد کارایی و اثربخشی داشته است لذا باید در کنار سایر واکسن‌ها در همه مراکز در دسترس باشد.

*تزریق واکسن نورا برای چه افرادی ممنوع است؟

بر اساس مطالعاتی که تاکنون انجام شده و مجوزهای صادره ، واکسن نورا را میتوان به افراد ۱۸ سال به بالا تزریق کرد. بدیهی است تزریق آن به افراد زیر ۱۸ سال پس از پایان مطالعات و تکمیل پایانی و در نهایت اخذ مجوزهای قانونی امکان پذیر خواهد بود. تزریق واکسن نورا برای افراد با سابقه ی حساسیت شدید (شوک آنافیلاکسی) به هر یک از اجزای سازنده آن ممنوع است.  تزریق واکسن نورا در دوران بارداری و شیردهی تا پایان مطالعات و تکمیل اطلاعات و در نهایت صدور مجوز قانونی ممنوع است.

*وضعیت تاریخ انقضای واکسن‌های نورا چگونه است؟

تاریخ انقضای واکسن نورا مناسب است، پایداری این واکسن تست شده است و در صورت نیاز این واکسن مجدد تست پایداری می‌شود. ما واکسن نورا را فروردین تحویل وزارت بهداشت دادیم.

*از کشورهای همسایه درخواست صادرات داشتیم؟

بله. ما از چند کشور درخواست صادرات داشتیم اما وزارت بهداشت باید مستندات لازم را در اختیار ما قرار دهد تا واکسن را در کشورهای دیگر ثبت کنیم.

*واکسن نورا در برابر سویه‌های جدید کرونا موثر است؟

واکسن‌های موجود روی سوش‌های جدید کرونا موثر است و نباید در این خصوص تبلیغ گمراه‌کننده شکل گیرد، دانشگاه ما آمادگی تحقیقات در خصوص گونه‌های جدید کرونا را دارد. این بیماری جهش پیدا می‌کند و همیشه ترس داریم افراد در مقابل جهش‌های جدید ایمن نباشد. اگر فردی آنتی‌بادی کافی داشته باشد و سر موقع واکسن بزند در مقابل ویروس مقاوم هستند. افرادی که واکسن نمی‌زنند به مراتب بیشتر در برابر ویروس کرونا ضعیف هستند. اگر مردم ما واکسیناسیون نکرده بودند نمی توانستیم ادعا کنیم که تعداد مرگ و میر ما کمتر است. البته این ممکن است به صورت صددرصد نباشد اما اینکه ده ها  بار بیشتر محافظت کند بسیار مهم است.

*در زمینه تقویت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه چه اقدامی انجام داده‌اید؟

اولویت ما تقویت مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان است و مکان خوبی را برای این شرکت‌ها قرار دادیم. دو واکسن جدید را هدف قرار دادیم و امیدواریم بتوانیم سریع‌تر کار تحقیقاتی آن را آغاز کنیم. ما کیت کرونا ساختیم و یکی از شرکتهایی هستیم که اکسیژن‌ساز در اختیار مراز درمانی قرار دادیم. 

در زمینه سلول‌های بنیادی مرکزی را تاسیس خواهیم کرد و پیگیر این موضوع خواهیم بود تلاش می‌کنیم موضوع دانش‌بنیان را بیش از پیش مورد توجه قرار دهیم و حتی این امان را در اختیار سایر دانشجویان کشورهای دیگر قرار می‌دهیم تا بتوانند در این مرکز تحقیق کنند.

*توصیه شما برای قطع کردن زنجیره بیماری کرونا چیست؟

به نظر می‌رسد در آستانه رسیدن به پیک باشیم و مردم باید اقدامات محافظتی را انجام دهند، باید در فضای سربسته با احتیاط ورود کنند و جلسات را در فضای باز انجام دهند، استفاده از ماسک ضروری است و مردم باید تزریق واکسن را نیز مد نظر قرار دهند.

جدیدترین سویه‌های اُمیکرون با عناوین BA۵ گسترش پیدا کرده است، معمولا سویه‌های اُمیکرون به نسبت سویه‌های قبلی ضعیف‌تر هستند و وقتی وارد بدن می‌شوند و تکثیر می‌شوند ممکن است پس از انتقال به بدن بیماری‌هایی را ایجاد کنند که قابل پیش بینی نباشند لذا واکسیناسیون باعث ایمنی بدن در برابر ویروس می‌شود.  واکسن آنتی بادی بدن را بالا می‌برد و ویروس قدرت بیماری‌زایی شدید را از بین می‌برد. توصیه می‌شود که برای قطع شدن زنجیره شیوع کرونا دُز یادآور تزریق کنیم.

اگر استقبال عمومی خوبی از واکسیناسیون شود و رعایت پروتکل‌ها را داشته باشیم شاهد افزایش شیوع بیماری نخواهیم بود و در غیر این صورت ممکن است آمار مرگ‌ومیرها و مبتلایان به کرونا افزایشی باشد.

*اثربخشی دز یادآور تا چه زمانی است؟

معمولا پس از واکسیناسیون دو هفته تا ۲۱ روز بدن بالاترین سطح ایمنی را دارد و این ماندگاری معمولا تا چهار الی شش ماه زمان می‌برد. اینگونه برآورد می‌شود که اگر همه مردم واکسینه شوند چرخه شیوع بیماری از بین می‌رود و نیازی به تزریق در پنجم نیست اما اگر چرخه واکسیناسیون ناقص باشد ویروس در جامعه خواهد ماند.

از هر واکسنی برای دز بوستر می‌توان استفاده کرد اما توصیه می‌شود واکسن متفاوتی از واکسن قبلی استفاده کنیم تا بدن سطح ایمنی متفاوتی ایجاد کند. در ضمن توصیه می‌شود برای دز یادآور از واکسن پروتیینی استفاده شود.