به گزارش مجاهدت از گروه جامعه دفاعپرس، اختتامیه همایش ملی حکمرانی آموزش عالی در عصر دیجیتال با حضور وحید شالچی معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، محمدتقی کرمی قهی سرپرست موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و سعید غیاثی ندوشن، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار شد.
وحید شالچی معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در این مراسم با اشاره به انقلاب چهارمی که به لحاظ فناوری درگیر آن شدهایم، گفت: این انقلاب دارای ویژگیهایی هست که آن را از سایر انقلابها متمایز میکند چراکه دارای سرعت و معنای عجیبی هست و شتاب گستردهای در جهان برای انطباق با این وضعیت شکل گرفته هست.
شالچی اضافه کرد: ما در حوزه آموزش عالی در عصر حاضر به سرعت تحت تاثیر قرار گرفتهایم به طوریکه امکان دارد در سال آینده دانشگاه متفاوتی تاسیس شود. ضمن اینکه دو سال اخیر هم در این زمینه متفاوت از همه ادوار گذشته بوده هست، از جمله در فرم معلم و کلاس تفاوت کاملا محسوس بود.
وی با تاکید بر اینکه تحول دیجیتال صرفا یک ابزار نیست، بیان کرد: دیجیتالی شدن ابزارهای متفاوتی برای پژوهش و تدریس در اختیار ما گذاشته که منطق جدیدی برای حکمرانی را ایجاد کرده و فرهنگ سازمانی جدیدی را شکل میدهد و نظام دانایی متفاوتی را برای ما در عرصه دانشگاه ایجاد میکند. ما در حال گذر از دانشگاه به محلی برای تولید علم به میدانی برای شکل گیری تصمیماتی مبتنی بر داده، یادگیری و شبکههای هوشمند که تبعات زیادی را به همراه دارد، هستیم.
شالچی تصریح کرد: وقتی پلتفرمها قدرت پیدا میکنند این پرسش ایجاد میشود که این قدرت چه کسانی را برنده و چه کسانی را بازنده میکند. در این شرایط استقلال دانشگاه دچار مشکل میشود و حریم خصوصی استاد و دانشجو با مخاطرات روبهرو میشود. حکمرانی دیجیتال در آموزش عالی بیش از آنکه یک مساله فنی باشد، میتواند مسایل اخلاقی و انسانی را هم به وجود بیاورد.
وی با طرح این سوال که در شرایط فعلی آیا ما به سمت آزادسازی آموزش حرکت میکنیم یا دیجیتالی سازی کنترل اتفاق خواهد افتاد؟ گفت: این مساله کنترل سختتری از کنترلهای قبلی خواهد بود. اینکه در عصر دیجیتالی شدن فناوری در خدمت حکمرانی انسانی قرار میگیرد و یا حکمرانی انسانی در خدمت فناوری، اقتصاد و سرمایه قرار میگیرد. در این شرایط ساختار تصمیمگیری تغییر خواهد کرد چرا که در پسا دیجیتال ما به صورت سلسه مراتبی و متمرکز عمل میکردیم و تصور میشد دارای سرعت عمل هستیم، اما اکنون که انقلاب چهارم را تجربه کردهایم، در حین عمل دادهها منتقل میشوند.
معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، در تشریح حکمرانی دیجیتال در فضای آموزشی گفت: جریان اطلاعات بالا به پایین نیست بلکه شفاف و دو سویه هست و دانشگاهها هم به جای اجرای سیاستها به سمت کنشگری حرکت میکنند. در پسا دیجیتال سیاستگذاری در دانشگاهها مبتنی بر ورودیها و منابع در اختیار بود، اما اکنون میتواند بر اساس پیامدها که اثرات اجتماعی در آن دیده میشود، شکل بگیرد. در نظام نظارت و ارزیابی تحول زیادی رخ میدهد و به صورت لحظهای اطلاعات وارد میشود و ماشین روندها را پیش بینی میکند و به این ترتیب نقش دولت هم کاهش پیدا میکند.
شالچی اضافه کرد: رابطه دانشگاه و جامعه تغییر میکند و از حالت منفل و پاسخگو به سیاستهای بیرون، تعاملیتر عمل میکند و بازخوردهای اجتماعی، برخط و لحظهای دریافت میشود.
وی با اشاره به اینکه در این شرایط مجموعهای از چالشهای اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی را خواهیم داشت، گفت: در ملاحظات فرهنگی اول مسئله حریم خصوصی مطرح هست. همپنین دادهها در نقطهای تجمیع میشوند و یادگیری بر آن اساس صورت میگیرد بنابراین دارای اهمیت زیادی هست، زیرا هم باید آگاهانه عمل کنند و از سوی دیگر باید به صورت آزاد در دسترس باشند. نکته بعدی اینکه دادهها بر خلاف تصور بیطرف نیستند بلکه سوگیری پنهانی دارند. ضمن اینکه آزادی علمی و استقلال دانشگاهها هم با مشکل مواجه میشوند. مرز گذاشتن میان استقلال دانشگاهها و دولت یکی دیگر از چالشهای ما خواهد بود. همچنین این مساله مطرح میشود که در برابر خطاهای دیجیتال چه کسانی باید پاسخگو باشند.
وی درباره بروز مسائل فرهنگی در عصر دیجیتالی شدن گفت: در ملاحظات فرهنگی تغییر مساله مفهوم یادگیری و نقش استاد مطرح هست، زیرا حرمت استاد و شاگردی با تغییر روبهرو میشود. از سوی دیگر غلبه محتوای انگلیسی یک امر مهم هست. در چنین بستری تنوع فرهنگی چگونه حفظ میشود؟ وقتی دانشگاه بر مهارت دیجیتال تمرکز کند تربیت فرهنگی و اخلاقی احتمالا به حاشیه میرود.
شالچی ادامه داد: در حوزه ملاحظات اجتماعی، مهمترین مساله شکاف دیجیتال نابرابر هست که شامل دسترسی و مهارت میشود. در این شرایط شکافهای جنسیتی، طبقاتی و ملی شکل میگیرد. همچنین این سوال مطرح میشود که چگونه کماکان از پیوندهای انسانی در حوزه آموزش بهره گرفته میشود. همچنین مهاجرت داده در شرایطی که ما از فیلترشکن استفاده میکنیم، مخاطرات جدی ایجاد میکند.
وی در پایان سخنانش گفت: به هر حال حکمرانی دیجیتال در آموزش عالی خود را به ما تحمیل میکند و موقعی میتوان با مخاطرات آن مقابله کرد که اخلاق و فرهنگ و اجتماع هم در آن دخیل شود، زیرا در غیر این صورت داده به سلطه تبدیل میشود.
دیجیتالی شدن یک دگرگونی فرهنگی و اجتماعی هست
سعید غیاثی ندوشن عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه این مراسم بیان کرد: ایده برگزاری این رویداد به واسطه تحولاتی که در عرصه دیجیتال در کشور و دنیا در حال رخ دادن هست، شکل گرفت تا بتوانیم درک درستی از مقوله دیجیتالی شدن را در ساختار حکمرانی آموزش عالی کشور تبیین کنیم.
وی با اشاره به اینکه دیجیتالی شدن صرفا تغییر فناورانه نیست بلکه یک دگرگونی فرهنگی و اجتماعی هست، افزود: شاید دیجیتالی شدن کلاس مجازی و کلاس هیبرید پیش نیازی برای این مساله باشد، اما همه آنچه که در تحول در عرصه دیجیتال باید صورت بگیرد، نیست و باید این موضوع به صورت جدی در دستور کار آموزش عالی کشور قرار بگیرد.
وی افزود: تحول دیجیتال بازنگری در ماموریت دانشگاه ها، بازآفرینی ارزشهای اجتماعی در فضای مجازی و بازتعریف روابط قدرت محسوب میشود. طبیعتا حکمرانی سنتی ما متمرکز بر سلسله مراتب و روابط عمودی در ساختار سازمانی و در نظام آموزش عالی تمرکز داشت، اما رویکرد دیجیتال همه این موارد را تغییر داده هست و تمرکز بر سلسله مراتب به معنای واقعی کنار رفته هست و مساله شبکهها خود را نمایان میکند.
غیاثی اضافه کرد: در عصر دیجیتال ارتباطات افقی به صورت جدی حضور پیدا میکنند و مشارکتی و شبکهای شدن خود را نشان میدهد. در این مرحله چابکی و داده محوری نمایان میشود و دیگر مانند ساختارهای سنتی معطل فرم و فرآیندهای دیگر نمیشوید بلکه حکمرانی مبتنی بر دادهها و شواهد میشود.
وی با اشاره به محورهای درنظر گرفته شده برای همایش حکمرانی آموزش عالی در عصر دیجیتال گفت: اهتمام ما در این همایش بر این بوده هست که اعلام کنیم تحولات و تغییرات در ساختار نظام آموزش عالی متاثر از تحولات دیجیتالی که در سطح دنیا در حال رخ دادن هست، نیازمند پیش دستی و اقدام آینده پژوهانه هست. این همایش به دنبال توجه و تمرکز ویژه بر ابعاد تحول دیجیتال هست. در این میان فرهنگ ایرانی و اسلامی ما که قائل به ارزشهای اجتماعی اعتماد، حسن نیت و تفاهم بوده هست خود را نشان میدهد. در این بستر ما باید دیجیتال شدن را در اختیار داشته باشیم، اما انسانیت را فدای دیجیتالی شدن نکنیم.
وی با تاکید بر اینکه حکمرانی آموزش عالی در عصر دیجیتال تمرکز بر الگوریتمها و دادهها و سامانهها نیست بلکه تغییر در تفکر و در بسیاری از ارکان زندگی روزمره ماست، گفت: در این تحول فرهنگ، پایه و بستری هست که تحول در دیجیتال باید بر اساس آن قرار بگیرد. ضمن اینکه یکی از مولفههای حایز اهمیت در این زمینه عدالت آموزشی و زیرساختها هست. باید اجازه دهیم فرهنگ آزمون و خطا شکل بگیرد و استاد مبتنی بر فناوری امکان داشته باشد تغییر و تحولات را اداره کند و در این مسیر حرکت کند.
غیاثی درباره تعداد مقالات رسیده به این همایش بیان کرد: ما از ابتدای اعلام برگزاری همایش تا روزهای پایانی در مجموع ۶۷ مقاله دریافت کردیم که از این تعداد ۱۴ عدد چکیده مقاله، ۳۰ مقاله به طور کامل و ۲۰ مقاله پذیرش قطعی شد و ۱۱ مقاله به صورت سخنرانی ارائه میشود. این اتفاق اولین قدم و گام هست و این رویداد در سالهای بعد هم تکرار شود.
اهمیت بومی کردن ابعاد اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی دیجیتال
در ادامه این نشست محمدتقی کرمی قهی سرپرست موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، آموزش عالی دیجیتال را صرفا مساله تکنیکال و فنی نیست ندانست و گفت: ابعاد اجتماعی و فرهنگی این فضای جدید، مهمترین رسالت موسسه مطاعات فرهنگی و اجتماعی برای گفتوگو هست.
وی با طرح چالشهایی موجود در حوزه آموزش عالی دیجیتال بیان کرد: من چند نگرانی درباره آموزش عالی دیجیتال دارم از جمله اینکه تحولات تکنیکال با مقاومت نسلی مواجه میشود. این تاخر نسلی به لحاظ مدیریت در کشور که متعلق به نسلهای میانسال و حتی سالمند هست، منجر به ایجاد شکاف حکمرانی میشود. در بسیاری از اوقات بدنه جامعه در مواجهه با امر جدید از بسیاری از مدیران جلوتر هست و موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی باید به طور جدی به این شکاف بپردازد. این امر چالش حکمرانی ایجاد میکند و برای اینکه به حداقل برسد مطالعاتی درباره آن باید انجام شود، زیرا چنانچه این مساله به طور کل رها شود حکمرانی دیجیتال ضربه خواهد دید.
کرمی با اشاره به اینکه پدیده هوش مصنوعی میتواند مناسبات قدرت را به هم بزند، گفت: نگرانی من این هست که مناسبات قدرت در این فضایی که ما مصرف کننده آن هستیم به تشدید و تقویت ساختارهای موجود قدرت دامن بزند مگر اینکه ما هوشمندی و تکنیک در مواجهه با فضاهای جدید داشته باشیم.
سرپرست موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، بومی کردن ابعاد اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی دیجیتال را مهم عنوان کرد و افزود: این اقدامی هست که چین در عرصه هوش مصنوعی و اینترانت و … در حال انجام آن هست. اگر ما تدبیری برای تعدیل مناسبات قدرت در این فضا نداشته باشیم به تشدید وضعیتهای سابق میانجامد.
وی در پایان اعلام آمادگی کرد که سوالات و پرسشهایی که در این همایش مطرح میشود به دستور کارهای پژوهشی موسسه با حمایت وزارتخانه تبدیل شود.
انتهای پیام/ 121
