ولادیمیر پوتین

به گزارش مجاهدت از مشرق، اقدام ترکیه برای توقیف یک کشتی باری متعلق به روسیه، توجه رسانه های منطقه و جهان را به سوی خود جلب کرد.

دو روز پیش اعلام شد که دولت اوکراین از ترکیه خواسته است کشتی باری ژیبک ژولی (Zhibek Zholy) با پرچم روسیه را به خاطر حمل غلات اوکراینی توقیف کند. کی یف اعلام کرده که این کشتی از بندر بردیانسک تحت اشغال روسیه حرکت کرده و حامل ۴۵۰۰ تن غلات است.

دفتر دادستان کل اوکراین در نامه‌ای به تاریخ ۳۰ ژوئن به وزارت دادگستری ترکیه اعلام کرد که ژیبک ژولی در صادرات غیرقانونی غلات متعلق به اوکراین دست داشته است.

شرکت KTZ مستقر در قزاقستان اعلام کرد که کشتی ژیبک ژولی متعلق به شرکت آنها است، اما توسط شرکت روسی خط سبز اجاره شده که تحت تحریم آمریکا و اتحادیه اروپا نیست. بر اساس داده های ردیابی کشتی، ژیبک ژولی عصر جمعه در نزدیکی بندر کاراسوی ترکیه لنگر انداخته بود.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه قبلاً در بیانیه ای در ۲۳ ژوئن گفته بود: «ما با فروش غیرقانونی کالاهای اوکراینی در بازار بین المللی مخالف هستیم و اجازه آن را نمی دهیم. ما راضی نیستیم که این محموله ها در ترکیه نیز فروخته شود.»

سفیر اوکراین، زودتر از دولت اردوغان موضع گرفت

واسیلی بودنار، سفیر اوکراین در ترکیه، اولین منبع خبری رویترز و رسانه های دیگر برای اعلام توقیف کشتی بود.

وی اعلام کرد که ماموران گمرک ترکیه کشتی حامل غلات با پرچم روسیه را که به گفته اوکراین حامل «غلات مسروقه» بوده، توقیف کرده اند.

بودنار در بیانیه ای به تلویزیون ملی اوکراین گفت: «ما با مقامات ترکیه در همکاری کامل هستیم. کشتی هم اکنون در ورودی بندر، توسط مقامات گمرک ترکیه توقیف شده است. با بررسی ها و مذاکرات روز دوشنبه سرنوشت کشتی مشخص می شود. ما امیدواریم که غلات، هر چه زودتر توقیف شود.»

این اقدام ترکیه در حالی صورت گرفته که روسیه مورد تحریم غرب قرار گرفته و کشورهای غربی روسیه را متهم می کنند که با ممانعت از صادرات غلات اوکراین، باعث بروز بحران جهانی غذا شده است. ترکیه نیز یکی از کشورهایی است که به شدت به غلات، حبوبات و دانه های روغنی روسیه و اوکراین وابسته است.

آیا ترکیه از این وضعیت خوشحال است؟

توقیف کشتی باری متعلق به ابرقدرتی همچون روسیه، کار آسانی نیست و قطعاً چنین تصمیم و اقدامی تبعات و هزینه هایی دارد. آن هم برای کشوری همچون ترکیه که در چندین حوزه گازی، هسته ای، دفاعی و اقتصادی وامدار روسیه است و به خاطر توسعه روابط با روسیه امتیازات فراوانی به دست آورده است.

رسانه های تحت امر حزب حاکم ترکیه، به فراخور روحیات شخصی اردوغان و سران حزب عدالت و توسعه عادت دارند که کوچکترین اقدامات برونمرزی سیاسی و نظامی دولت ترکیه  را همچون حماسه ای بزرگ جلوه دهند. اما چنین قاعده ای در مورد روسیه صدق نمی کند.

سکوت محتاطانه رسانه های اصلی نزدیک به تیم اردوغان درباره توقیف کشتی باری روسیه نشان می دهد که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه از این وضعیت مسرور نیست و خوب می داند که ولادیمیر پوتین، سیاستمداری نیست که به آسانی از کنار چنین رفتارهایی بگذرد.

اما در هر صورت ترکیه عملاً در یک مخمصه جدی قرار گرفته و ناچار بوده کشتی مزبور را توقیف کند. چرا که اولاً ترکیه عضو ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا است و ناچار است در این میان نشان دهد که تا حدودی در کنار غرب ایستاده است.

دوم این که ترکیه بر اساس حق ژئوپولیتیکی خاصی که در پیمان مونترو و مالکیت گذرگاه های حساس دریای سیاه به مرمره و اژه دارد، ناچار شده برخی مسئولیت های نظارتی بین المللی را از هر زمانی جدی تر بگیرد.

روزنامه جمهوریت از جریان مخالف و منتقد دولت اردوغان اعلام کرده که از مقامات امنیتی و گمرکی استان ساحلی ساکاریا در مورد تصمیم نهایی در مورد کشتی روسیه سوال کرده و آنان حاضر نشده اند به این سوالات پاسخ دهند.

در همین حال وزارت امور خارجه ترکیه نیز به سوالات جمهوریت و دیگر رسانه ها پاسخی نداده و شواهد نشان می دهد که اعلام تصمیم نهایی برای ترکیه کار آسانی نیست و احتمالاً به دنبال یک راه میانه هستند.

پیام سفیر اوکراین در مورد پهپادهای ترکیه

شواهد نشان می دهد که دولت اردوغان مایل نیست که در رسانه های اوکراین به نقش پهپادهای ترکیه در موازنات جنگ اخیر اشاره شود.

پیداست که آنکارا نگران واکنش های مسکو است و خوب می داند  که این بار نمی تواند همچون تجربه جنگ قره باغ، در رسانه ها درباره پهپادها حماسه سرایی کند. چرا که مقامات کرملین به این موضوع بسیار حساس هستند. با این حال سفیر اوکراین در آنکارا ابایی از بیان برخی واقعیت های مهم ندارد.

سلجوق بیرقدار داماد رئیس جمهور ترکیه که کارخانه پهپادسازی ترکیه را با پدر، برادران و پسرعموهای خود تاسیس کرده و در مورد عکاسی از کارگاه های خود، دغدغه و حساسیت امنیتی بالایی دارد، همه درها را به روی سفیر اوکراین گشوده است.

انتشار عکس و پیام سفیر اوکراین در آنکارا، نشان داد که سلجوق بیرقدار بدون دریافت هیچ هزینه ای، سه فروند پهپاد گرانقیمت ورژن «بیرقدرا تی بی ۲» را به دولت اوکراین هدیه کرده است.

تحولات اخیر نشان داد که حمله روسیه به اوکراین، نقطه عطف مهمی در تحولات سیاسی – امنیتی منطقه است که از بسیاری جهات با منافع ترکیه، ارتباط پیدا می کند. دولت اردوغان تاکنون تلاش کرده تا در این مسیر امتیازاتی کسب کند و از فرصت های موجود به نفع خود استفاده کند. اما در هر صورت با وجود احتمال کسب امتیاز به خاطر برخی مزیت های ژئوپولیتیکی، این احتمال وجود دارد که در آینده ای نزدیک شاهد برخی واکنش های تنبیهی روسیه در برابر ترکیه باشیم.

به گزارش مجاهدت از مشرق، در چند ماه اخیر، توسعه روابط ایران با کشورهای آسای میانه، به اوج رسیده است.

سفر رئیس دولت سیزدهم به عشق‌آباد ترکمنستان و شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، گوشه دیگری از عمق روابط ایران با این کشورها را به نمایش گذاشت.

حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران، پس از این اجلاس در صفحه توییتر خود نوشت: «آقای دکتر رییسی امروز در اجلاس سران حاشیه دریای خزر در عشق آباد، اجرای کنوانسیون حقوقی خزر را مرتبط با توافق بر سر ترسیم خط مبداء خواند. موقعیت مهم ایران و مزیت ویژه ترانزیتی کشورمان در گستره دریای خزر و عمان و خلیج فارس را تبیین کرد.»

منطقه ای که از آن غفلت شد

با نگاهی اجمالی به کارنامه ۸ ساله سیاست خارجی دولت پیشین، می توانیم به وضوح ببینیم که مهمترین توان و منابع دیپلماتیک کشور برای توسعه روابط با کشورهای اروپایی به کار گرفته شد و نتیجه ملموسی هم به بار نیاورد. اما حالا، ایران با درک اهمیت استراتژیک همسایگان شمالی، قدم در مسیری نهاده که آورده های بسیاری نصیب کشور خواهد کرد. توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای آسیای میانه، از اقدامات هوشمندانه دستگاه دیپلماسی برای ایجاد تنوع در سیاست خارجی است.

ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، در بیانیه‌ پایانی خود، موضوعات همکاری پنج‌جانبه را مهم تلقی کرده است. سران کشورهای ایران، ترکمنستان، روسیه، آذربایجان و قزاقستان، از عرف برگزاری منظم این جلسات حمایت کرده و ضمن تشکر از برگزاری اجلاس عشق‌آباد در سطح عالی توافق کردند که هفتمین اجلاس سران خزر در زمان توافق شده در جمهوری اسلامی ایران برگزار شود.

دریای خزر، کانون منافع مشترک

رئیسی درباره اهمیت اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر و اهمیت استراتژیک این حوزه گفته است: «ما روابط خوبی با کشورهای همسایه دریای خزر داریم لکن در این اجلاس آنچه مورد بحث قرار می‌گیرد، علاوه بر رژیم حقوقی دریایی خزر و استفاده صلح‌آمیز با مقصد ارتقای امنیت در دریایی خزر، همکاری میان کشورها در حوزه حمل و نقل، ترانزیت، تجارت و همکاری میان کشورها در مدیریت منابع زنده در دریای خزر و حفظ محیط زیست و مانع شدن برای حضور بیگانگان در این دریا است که مورد اتفاق همه کشورهای ساحلی است.»

رئیسی در نطق خود در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر، دریای خزر را دریای همکاری دانست و اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های مناسب خود آماده است زمینه ترانزیت و دسترسی کشورهای ساحلی دریای خزر به دیگر کشورها و مناطق به‌ خصوص بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان را از طریق قلمرو خود فراهم کند. همچنین، همکاری در زمینه صادرات و سوآپ نفت و گاز، برق، مواد معدنی و محصولات کشاورزی از جمله مواردی است که در ماه‌های اخیر در دستور کار مذاکرات ما با کشورهای همسایه در دریای خزر بوده و توافقات خوبی در این زمینه‌ها شکل گرفته است که نوید دهنده دوران نوینی از همکاری‌های راهبردی است.»

ایران، پل گازی ترکمنستان – آذربایجان

در شرایطی که ایران  به تازگی توافقات و تفاهم‌نامه‌های مهمی با ترکمنستان منعقد کرده، دو کشور برای اجرای کامل اسناد همکاری و توسعه روابط اقتصادی و تجاری تهران – عشق‌آباد، عزم خود را جزم کرده اند. به همین خاطر، رئیسی در دیدار با سردار بردی محمداف رئیس‌جمهور ترکمنستان اعلام کرد: «تسهیل صدور روادید تجار و افزایش سفر بازرگانان دو کشور زمینه گسترش و افزایش بیش از پیش حجم روابط تجاری دوجانبه را فراهم می‌کند. همچنین با توجه به درخواست اخیر جمهوری آذربایجان، ایران آمادگی دارد که ظرفیت سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان را از مسیر کشورمان افزایش دهد.»

اهمیت روابط تهران – باکو

روابط ایران و جمهوری آذربایجان، برای هر دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و با وجود آن که تلاش هایی برای دور کردن این دو کشور صورت گرفته، اما مقامات، به شکلی هوشمندانه، روابط را حفظ کرده اند. رژیم صهیونیستی در این میان تلاش کرده تا معادلات را تحت تاثیر قرار دهد، اما ناتوان مانده است.

رئیسی در سفر اخیر، در دیدار با الهام علی‌اف، یک بار دیگر بر این مساله تاکید کرد که حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه تنش‌زا بوده و به نفع امنیت منطقه نیست.

رئیسی گفته است: «امنیت در منطقه صرفاً با همکاری کشورهای منطقه و همسایگان خزر محقق می‌شود.»

گفتنی است با وجود تلاش های خصمانه برای ایجاد اختلاف بین تهران و باکو، در یک سال گذشته، گام های مهمی برای توسعه روابط برداشته شده است.

الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان دیروز در دیدار با همتای ایرانی خود، از شتاب گرفتن ارتقای روابط دوجانبه ابراز مسرت کرده و گفت: «امیدوارم دیدار ما نیز موجب تقویت روند گسترش روابط و ارتقای سطح همکاری‌های دو کشور شود.»

اهمیت روابط ایران – روسیه

یکی از نکات برجسته در ظرفیت های متنوع روابط تهران- مسکو، اشتراک نظر در حوزه های تجارت و انرژی است.

رئیسی در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه به این موضوع اشاره کرده و گفت: «ایران و روسیه ظرفیت‌های مناسبی برای همکاری در حوزه‌های انرژی از جمله سوآپ دارند. حمایت دو کشور از تقویت کریدور شمال-جنوب و همچنین گسترش همکاری‌ها در حوزه انرژی و از جمله سوآپ، ضرورت دارد. لازم است که مکانیزم‌های لازم برای تقویت روابط بانکی و پولی ایران و روسیه به طور مرتب تقویت شود. تبادلات مالی دو کشور باید در چارچوبی مستقل از سیستم تبادلات مالی غربی گسترش یابد تا هیچ کشوری نتواند بر آن اعمال نفوذ و فشار کند.»

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه هم با اعلام خرسندی از دیدار مجدد با رئیسی، به اهمیت توسعه روابط اشاره کرده و ضمن استقبال از افزایش همکاری در زمینه‌ انرژی و سوآپ گفته است: «در ماه‌های اخیر حجم مبادلات تجاری و روابط اقتصادی دو کشور افزایش خوبی داشته که این مسیر باید ادامه یابد.»

وی همچنین از رئیسی درخواست کرد که سلام‌های گرم وی را به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی برساند.

ایران، قطب سران کشورهای آسیای میانه

در مدت اخیر، «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان نخستین رئیس جمهور این منطقه بود که به ایران سفر کرد و پس از آن هم «سردار بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان، سپس «قاسم جومارت توکایف» رئیس جمهور قزاقستان و «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه به تهران آمدند.

چنین چیزی به این معنی است که کشورهای منطقه، اهمیت نگرش منطقه ای سیاست خارجی ایران را به درستی درک کرده اند. آنان به خوبی می دانند که تعامل با ایران، چه منافع سیاسی و اقتصادی ارزشمندی به دنبال دارد.

مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در مورد ظرفیت ها و زمینه های همکاری گفته است: «تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان، برای مشارکت در پروژه بندر چابهار ایران ابراز تمایل کرده و هیات های کارشناسی آنان،  از منطقه بازدید کردند. قرقیزستان و قزاقستان مکان را دیده‌ اند که بتوانند برای خودشان ایستگاه‌هایی درست کنند که بار آنها که به آنجا می‌آید و از آن طریق این بار ترانزیت شود. فقط تاجیکستان نیست، بلکه بقیه هم هستند و وزیر راه قرقیزستان دو بار به چابهار سفر کرد. مقامات این کشورها به چابهار رفتند و در حال صحبت با بنادر و کشتیرانی هستند که مکان‌هایی را در اختیار آنها بگذارند که بارهای آنها به صورت ترانزیت و رفت و برگشت جا به جا شود.»

شواهد نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران، یک بار دیگر جایگاه خود را به عنوان هاب ترانزیتی منطقه به دست آورده است.

اولین انتقال محموله قزاقستان از طریق ریل و از مسیر ایران با قرار گرفتن ترکمنستان و ترکیه در مسیر این خط ریلی، عملیاتی شده و کانتینر کالاها از قزاقستان می‌توانند از مسیر ریلی منتقل شوند.

در کریدور شمال – جنوب اقداماتی انجام شده تا انتقال محموله‌ها به صورت کانتینری و ترکیبی از طریق دریا حل شود. حوزه اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اکو و شانگهای، برای توسعه روابط تجاری ایران اهمیت بالایی دارد و هدفگذاری برای افزایش مبادت تجاری با قزاقستان از نیم میلیارد دلار، به سه میلیارد دلار افزایش یافته است و در مورد دیگر کشورها نیز، برنامه های روشن و شفافی در دست اجرا است.

در پایان باید گفت، ظرفیت های مهم توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای میانه و قفقاز، برای مدتی طولانی مغفول ماند و حالا دولت رئیسی، با درک روشن از اهمیت این حوزه جغرافیایی، در حال توسعه روابطی است که می تواند به شکل جدی، موجب افزایش قدرت ایران در منطقه و جهان شود.