پتروشیمی

به گزارش مجاهدت از مشرق، پیشینه فعالیت صنعت پتروشیمی به سال ۱۳۴۲ و بهره‌برداری از واحد تولید کود شیمیایی مجتمع پتروشیمی شیراز برمی‌گردد. بعد از گذشت یک سال یعنی در سال ۱۳۴۳ شرکت ملی صنایع پتروشیمی تحت پوشش شرکت ملی نفت ایران تأسیس شد. صنعت پتروشیمی رتبه اول صادرات غیرنفتی را دارد و یکی از بخش‌های اصلی صنعت کشور است.

دکتر سید مصطفی فیض اردکانی، از مدیران صنعتی کشور که مدیر عامل شرکت پلی‌پروپیلن جم را بین سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ بر عهده داشته است؛ با اشاره به اینکه به صنعت پتروشمی ایران بسیار امیدوارم، اظهار کرد: این صنعت می‌تواند موتور محرک و شتابنده اقتصاد کشور باشد.

این تحلیل‌گر حوزه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی افزود: با توجه به اینکه ذخایر نفت و گاز خوبی در اختیار کشور است و از این نظر موقعیت ویژه ای دارد می‌تواند به یکی از بهترین‌های پتروشیمی جهان تبدیل شود.

دکتر سید مصطفی فیض گفت: با توجه به تجربه اندوخته در نیم قرن اخیر در صنعت پتروشیمی و ایجاد بسترهای مناسب برای سرمایه گذاری خارجی و داخلی از سوی بخش خصوصی و البته سیاست گذاری‌هایی که از جانب دولت انجام می‌شود می‌توان ضمن تولید محصولاتی در تراز بین المللی، با توسعه صنایع پایین دست اشتغال آفرینی کرده و موجب خلق ارزش شویم.

کمبود خوراک

دکتر سید مصطفی فیض که تجربه موفق مدیریت شرکت پلی‌پروپیلن جم را در کارنامه خود ثبت کرده است؛ در مورد اینکه با وجود کمبود خوراک پتروشیمی امکان توسعه و پاسخگویی به صنایع پایین دست وجود دارد یا خیر؟ گفت: توسعه تولید و پاسخگویی به صنعت پایین دست می‌تواند از دو منظر مورد بررسی قرار گیرد. توسعه کمّی و توسعه کیفی. از حیث توسعه کمّی طبیعتاً کمبود خوراک اثر منفی بر این حیطه خواهد داشت که کاهش تولید، عدم پاسخگویی به نیاز طیف وسیعی از مصرف کنندگان را به همراه دارد. اما از حیث توسعه کیفی می‌توان گفت کمبود خوراک بی تاثیر بوده و با تغییر آرایش سبد محصولات می‌توان این موضوع را پوشش دهد. به طور مثال تولید محصولاتی با حاشیه سود بالاتر که می‌تواند یکی از سیاست‌های تولید توسعه‌گرا باشد.

دکتر فیض اردکانی بیان کرد: تولید محصول نوآور در راستای استفاده بهینه‌تر و چشمگیرتر از صنایع پتروشمی موضوعی است که بنده و همکارانم در پلی پروپیلن جم بسیار برای آن تلاش کردیم و نتایج جالب توجهی کسب کردیم.

پیشنهادهای راهبردی برای توسعه صنایع پتروشمی

دکتر سید مصطفی فیض پیشنهادهای راهبردی خود را برای توسعه صنایع پتروشمی کشور اینگونه تبیین کرد: اگر ماجرای کمبود خوراک در این صنعت رفع شود می‌توان تولید محصولات جدید و بازارآفرین را در دستور قرار دهند.

وی ادامه داد: زمانی که بنده شرکت پلی پروپیلن جم بودم، بین این شرکت و دانشگاه صنعتی شریف با هدف تنوع بخشی به سبد محصولات استراتژیک و ارزش‌آفرینی بیشتر، تفاهم‌نامه همکاری علمی و پژوهشی امضا کردیم و گامی جدید در عرصه خلاقیت و نوآوری برای استفاده از ظرفیت‌های داخلی برداشتیم.

دکتر فیض در ادامه اضافه کرد: ارتقا تکنولوژی و به روزآوری آن، پایش و رفع موانع فرآیندی، آرایش و توسعه سبد محصولات، تکمیل زنجیره ارزش در محصولات جدید و با حاشیه سود بالا، بومی‌سازی قطعات و ایجاد کنسرسیوم‌های این حوزه و استفاده از ظرفیت‌های تولید داخلی به مدد شرکت‌های دانش‌بنیان از اهم پیشنهادهای توسعه‌ای بنده برای شرکت‌های پتروشمی است.

صنعت پتروشیمی و فقرزدایی

وی که تجربه مدیرعاملی شرکت شیمی بافت را نیز بر عهده داشته است، در پاسخ به این سوال که استفاده از صنعت پتروشیمی و تکمیل زنجیره‌ارزش در توسعه کلان اقتصادی کشور و فقرزدایی چه تاثیری دارد؟ پاسخ داد: مسلماً بزرگترین خسران برای کشوری که خود دارای منابع غنی نفت و گاز هست، موضوع خام فروشی و نیم خام فروشی مشتقات فرآورده‌های حاصل از این صنعت است. وقتی کشوری از صفر تا صد استخراج تا تولید یک محصول پتروشیمیی را خود انجام می‌دهد، طبیعتاً ارزش افزوده انجام هر مرحله از این زنجیره در داخل کشور باقی مانده و به اشکال مختلف مستقیم و غیر مستقیم، به اقتصاد کشور تزریق شده و باعث رونق بیشتر و کاهش فقر خواهد شد. در کنار این مطلب می‌بایست توجه داشت که صنعت پتروشیمی از حیث اقتصادی نسبت به صنایع دیگر دارای اولویت بالایی است. لذا در بلند مدت شرکت‌ها باید با استفاده از منابع مازاد نقدینگی و سایر روش‌های تامین سرمایه، کاربست صنایع تکمیلی را در دستور کار قرار دهند. طبیعی است تکمیل زنجیره ارزش از سوی دیگر موجب کارآفرینی و خلق ارزش شده و کشور با سرمایه گذاری در حوزه‌های پر بازده و مزیت دار، توسعه می‌یابد. هرچند که زندگی صنعتی تحریمی، مشکلاتی در سطوح و حوزه‌های مختلف برای کسب و کارها ایجاد کرده است، باید با همت، غیرت و تدبیر امکان استفاده از این ظرفیت‌های داخلی و تجربیات انباشت شده را فراهم کرد.

راهکارهایی برای کسب دستاوردهای بازار ملی و منطقه‌ای

دکتر سید مصطفی فیض اردکانی، تحلیل‌گر حوزه پتروشیمی در خصوص راهکارهایی که یک شرکت می‌تواند به کار گیرد تا در بازار ملی و منطقه‌ای دستاوردهای بسیاری کسب کند عنوان کرد: توجه اساسی به کیفیت محصول، پاسخگویی به مشتری، عمل به زمانبندی ها و تعهدات در حیطه‌های مختلف از جمله ارسال به موقع و سالم محصول به دست مشتری و در یک کلام مشتری‌مداری، درکنار توجه ویژه به حفظ و نگهداشت نیروی انسانی توانمند و منزه شرکت که مهمترین سرمایه‌های هر شرکتی بوده و قطعاً مهمترین نقش را در پروسه تولید ایفا می‌کنند، همه و همه، دست به دست هم می‌دهند تا یک شرکت به جایگاهی دست یابد که نشانی خوشنام و مطرح نه تنها در داخل بلکه در آن‌سوی مرزها نیز باشد و طبیعی است که تداوم این ثمرات مستلزم تداوم و حتی بهبود رویکردهای یاد شده است. در یک کلام آنچه که به عنوان ثمره ارزشمند یک شرکت قابل مشاهده است مستقیماً متاثر از سیستم و نگاه‌های کلان مدیریت یک شرکت بوده و شرکت پلی پروپیلن جم نیز ازین قاعده مستثنی نیست. با این توصیفات و با در دست داشتن امکان و قدرت تولید در تناژهای بالا به همراه بهره‌مند بودن از نیروی انسانی ماهر و کار آزموده و با استفاده از ظرفیت و زیست‌بوم نوآوری کشور می‌توانیم اتفاقات و تحولات خوبی را رقم بزنیم.

وی افزود: درحال حاضر، تکنولوژی‌های جدید تولید پلی‌پروپیلن در دنیا فعال است که کشور ما به دلایل مختلف از آن بی‌بهره مانده است. با پذیرش این موضوع باید بکوشیم با ایجاد بسترها و مناسبات لازم این فاصله را با یک جهش جبران کرده و شرایط عبور از این مسیر را با صرف حداقل هزینه‌ها ممکن سازیم که این موضوع به خودی خود تبدیل به یک مزیت برای مجموعه صنعت نیز خواهد شد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، حضور قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی که با استقبال خوب متخصصان از غرفه این قرارگاه همراه بود، بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی را با موضوع فعالیت‌ها و دستاوردهای این قرارگاه در حوزه یادشده انجام دهیم. آنچه در ادامه آمده ماحصل گفت‌وگوی خبرنگار ما با «بابک فولادی» مدیر حوزه نفت، گاز و پتروشیمی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) است.

لطفاً درباره فعالیت‌های این قرارگاه در حوزه نفت و گاز، توضیح دهید.

رسالت و تلاشی که قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) برای اجرای پروژه‌های نفت و گاز دارد، این است که تا حد امکان برای اجرای آن‌ها از متخصصان و توانمندی‌های داخلی استفاده کند که نتیجه اجرای این سیاست در پروژه‌های قرارگاه در فازهای ۱۳، ۱۵، ۱۶، ۲۲ و ۲۴ پارس جنوبی مشخص شد؛ زیرا ما اولین مجموعه‌ای بودیم که بدون حضور حتی یک نفر خارجی، توانستیم مگاپروژه‌های مورد اشاره را به سرانجام برسانیم.

نکته مهم در انجام چنین پروژه‌هایی این است که قرارگاه به دنبال دریافت سود و منفعت مادی نیست، بلکه در پی سود رساندن به عموم مردم و تربیت جوانان به‌عنوان سرمایه‌های این کشور است؛ سیاست دیگری که قرارگاه در چنین پروژه‌هایی دارد، بومی‌سازی دانش ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت و گاز است.

در این رابطه به واسطه تحریم‌های غیرقانونی که صنعت نفت و گاز کشورمان با آن مواجه شد، تعداد زیادی از تجهیزات مورد نیاز را به‌صورت مهندسی معکوس ساختیم و با شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان وارد مذاکره شدیم و آن‌ها قطعات لازم در بخش شناوری و پالایشگاهی را برای ما ساختند.

البته اولین محصولاتی که از این مجموعه‌ها خارج می‌شود طبیعتاً چندان کیفیت مورد انتظار را نداشتند، ولی با حوصله‌ای که به خرج دادیم و فرصتی که به شرکت‌های سازنده قطعات طرف قرارداد، دادیم، با رفع ایرادات اولیه اکنون به مرحله‌ای رسیده‌ایم که بخش بزرگی از قطعات یدکی را که به سختی وارد کشور می‌شدند در داخل تولید می‌کنیم.

اعتماد و حمایت از جوانان که در این قرارگاه صورت گرفت، موجب شد ابرپروژه‌ای مانند پالایشگاه تمام‌ایرانی ستاره خلیج فارس طراحی و ساخته شود که به واسطه فعالیت آن، هم‌اکنون در حال تولید ۳۶ میلیون تا ۴۰ میلیون لیتر بنزین هستیم و این اتفاق باز هم می‌تواند تکرار شود؛ چرا که مجدداً قرارگاه به دنبال اجرای پروژه مشابه دیگری است که ساخت آن از پیشرفت‌های خوبی هم برخوردار است.

قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) چگونه توانست خلأ نبود حضور شرکت‌های بزرگ خارجی در صنعت نفت کشورمان آن هم بعد از اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه ایران را به خوبی پر کند؟

وقتی شرکت‌های بزرگ خارجی به واسطه تحریم‌های ظالمانه از کشورمان خارج شدند، قرارگاه به‌صورت جهادی وارد میدان شد و علی‌رغم اینکه نرم‌افزارهای مورد نیاز را به ما نمی‌دادند یا نرم‌افزارها را قفل کرده بودند، قرارگاه برای عبور از این شرایط تیمی تشکیل داد و با بهره‌گیری از برنامه‌نویس‌های خیلی خوبی که در کشور داریم و نیز جذب نخبگان در حوزه‌های مورد نیاز، موفق شد ابتدا نرم‌افزارهای مورد نیاز را تولید کند و سپس برای بومی‌سازی قطعات، گام بردارد.

بنابراین، چنانچه قرارگاه پروژه‌های مورد اشاره را انجام نمی‌داد، کشور برای انجام آن‌ها باید هزینه‌های زیادی را پرداخت می‌کرد؛ یعنی کشور از دو جنبه باید خسارت‌هایی را پرداخت می‌کرد؛ از یک جنبه باید هزینه سنگینی را بابت تجهیزات پرداخت می‌کرد؛ زیرا شرکت‌های خارجی فعال در ایران، عمده تجهیزات و حتی نیروهای متخصص را از میان مجموعه‌های وابسته به خود تأمین می‌کردند و از نیروهای ایرانی برای مشاغل رده‌های پایین در پروژه‌ها استفاده می‌کردند، اما ورود قرارگاه باعث شد تا جوانان ایرانی مشغول به کار شوند و به آن‌ها بها دادیم و رشد یافتند و از سوی دیگر، هزینه‌های ساخت را کاهش دادیم و علاوه بر این، وابستگی هم به خارج نداریم.

در واقع حضور قرارگاه در حوزه‌های مورد اشاره ثابت کرد که اگر خارجی‌ها هم نباشند، این کشور قادر است به مسیر رشد و بالندگی خود ادامه دهد.

چرا با وجود پاسخ به چرایی فعالیت قرارگاه سازندگی خاتم در ابرپروژه‌های مختلف، همچنان این سوال توسط عده‌ای مطرح می‌شود و اینکه عنوان می‌شود نظامی‌ها نباید پالایشگاه‌سازی کنند؟

در اینجا بحث نظامی و غیرنظامی نیست؛ چرا که قرارگاه هیچ‌گاه در انجام پروژه‌ها به دنبال کسب سود نیست؛ براین اساس، چون این قرارگاه دارای تجهیزات خوبی بود که می‌شد از آن‌ها برای پیشبرد اهداف نظام، استفاده کرد، به همین جهت با هدف کمک به سازندگی کشور تجهیزات و دانش خود را به میدان آورد؛ لذا در اینجا اصلاً بحث نظامی‌گری مطرح نیست؛ چرا که بیشتر کارکنان پروژه‌های قرارگاه، نیروهای طرف قرار داد هستند که رابطه نظامی ندارند.

آورده این قرارگاه در حوزه نفت و گاز برای مردم چه بوده است؟

در حوزه نفت و گاز بالغ بر شش هزار کیلومتر خط لوله احداث کردیم و در بحث پالایشگاهی سه پالایشگاه ساختیم و آن‌ها را در مدار قرار دادیم که بالغ بر ۱۵۰ میلیون مترمکعب روزانه گاز شیرین وارد مدار گازی کشور می‌کنیم؛ به نحوی که الان گاز مصرفی کشور از خروجی پارس جنوبی است و همچنین در سال گذشته ما ۵۰ درصد افزایش تولید گاز داشتیم.

امسال که نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز به دلیل شیوع کرونا پس از دو سال وقفه برگزار شد، استقبال مخاطبان از غرفه قرارگاه چگونه بود؟

امسال نمایشگاه نفت و گاز با استقبال زیاد مخاطبان خاص خود مواجه شد به نحوی که مراجعه متخصصان از بخش‌های حاکمیتی و خصوصی به غرفه این قرارگاه در نمایشگاه بسیار زیاد بود و حتی شرکت‌های دانش‌بنیان هم مراجعات زیادی برای انجام همکاری با قرارگاه داشتند؛ بر این اساس، امیدواریم با همکاری میان قرارگاه و صنعت نفت، بسیاری از مشکلات این حوزه را برطرف کنیم.