پهپادهای سپاه

سرویس دفاع و امنیت مشرق- نام “مهاجر” با صنعت پهپادی جمهوری اسلامی ایران از زمان دفاع مقدس تا به امروز یکی شده و هر جا اسمی از پهپاد های ایرانی مطرح می شود نام مهاجر نیز در کنار آن می آید. شاید برای مردم عادی نام پهپاد و اسم “مهاجر” اولین بار با تماشای فیلم سینمایی به همین اسم در سال ۱۳۶۹ مطرح شد؛ فیلمی ساخته ابراهیم حاتمی کیا که روایتی از یک واحد شناسایی پهپادی رزمندگان در دوره دفاع مقدس بود.

این فیلم که در زمان خود بسیار معروف شده و هنوز هم جزو آثار فاخر و به یاد ماندنی حوزه سینمای دفاع مقدس است در حقیقت اولین اشاره عمومی به تولد ایده ای بزرگ و ایجاد صنعتی وسیع بود که سالها بعد کم کم نشانه های آن خود را مشخص کرده و امروز تبدل به یکی از نماد های قدرت در جمهوری اسلامی ایران شده است.

بیشتر بخوانید:

«باور» ایرانی با یک چشم راداری جدید از «اس ۳۰۰» قوی‌تر شد/ رونمایی از مدرن‌ترین نسل موشک صیاد با هدف‌یابی فروسرخ +عکس

موشک‌های بالستیک «شهاب ۳ و قدر» به خاطره‌ها می‌پیوندند/ اتفاقات مهمی که با ورود «حاج قاسم» به صنعت موشکی ایران رخ داد +عکس

آخرین گام‌های «غزه» برای ورود ایران به باشگاه دارندگان پهپادهای HALE/ تاثیرات مهم دستیابی سپاه به پرنده مجهز به موتور توربوپراپ +عکس

شروع داستان پهپاد های ایرانی با “مهاجر “

در سالهای ۱۳۶۲ و ۱۳۶۳ که شرایط خاصی بر فضای جنگ حاکم بود، پس از مطالعه در زمینه ساخت وسائل پرنده هدایت‌پذیر و شناخت کاربرد و توانایی‌های آنها با توجه به امکانات داخل کشور و وجود زمینه‌های گوناگون کاربردی در جنگ، فعالیت‌های به نسبت گسترده‌ای برای طراحی و ساخت این نوع هواپیماها در صنایع دفاع، چند دانشگاه و صنایع سپاه شروع شد. نتیجه این فعالیتها ساخت چند نوع هواپیمای بدون سرنشین بود که تعدادی از آنها نیز به طور گسترده در جنگ استفاده شد.

پهپاد مهاجر ۱ در دوران جنگ تحمیلی در حال فرود با چتر

«مهاجر» یکی از مهمترین پهپادهای ساخته و استفاده شده در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود. از همان ابتدا و در دوران جنگ از مهاجر علاوه بر کارهای شناسایی، با افزودن راکت‌های RPG به عنوان یک وسیله تهاجمی نیز استفاده شد. توسعه این پهپاد پس از جنگ در زیرمجموعه‌های سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع ادامه پیدا کرده و یکی از مهمترین خانواده پهپادهای ایرانی را به وجود آورد.

مهاجر ۲ و حرکت به سمت سیستم‌های اپتیکی پیشرفته

مهاجر-۲ نیز همانند پهپاد مهاجر ساخته شده در دوران جنگ، به راکت‌های RPG برای عملیات هوا به سطح مجهز شد. این پهپاد در حالت مسلح به ۱۲ راکت در قالب ۲ پرتابگر ۶ فروندی مشاهده شده که گویای توان حمل بیش از ۲۸ کیلوگرم سلاح توسط آن است. مهاجر-۲ مجهز به یک دوربین جلونگر بود و از جمله طرح هایی بود که در سالهای بعد شامل برخی از ارتقاء ها نیز قرار گرفت.

پهپاد مهاجر ۲

برای نمونه در اوایل دهه ۱۳۹۰ شمسی یک نمونه از مدل به عنوان مهاجر ۲ نوین شناخته می شد که از نظر اپتیکی از سیستم پیشرفته تری بهره می برد و قابلیت از پیش دادن نقاط مختلف برای پرواز توسط آن، روی سیستم کنترل پروازی آن وجود دارد.

مهاجر ۴؛ پهپاد شناسایی تخصصی برای نیروهای مسلح

پهپاد مهاجر ۴ تا سالها، یکی از پرشمار ترین پرنده های بدون سرنشین در نقش شناسایی بود. «مهاجر ۴» برای مراقبت هوایی و شناسایی اهداف تا فاصله ۱۵۰ کیلومتری طراحی و ساخته شده و سطح مقطع راداری کم، کاهش سطح هواپیما از روبرو، کمک اثرسطح به بلند شدن پرنده در صورت برخاست از باند و کاهش نیروی مقاومت هوا (درگ) القایی از جمله مزیت‌های این پهپاد است. هواپیمای مهاجر ۴ با بیشینه سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت، مداومت پروازی ۷ ساعته دارد و می تواند در انواع شرایط جوی به پرواز درآید.

پهپاد مهاجر – به دو جایگاه زیر دماغه و بال دقت کنید

این پهپاد در سالهای اخیر با انواع سیستم های اپتیکی، نقشه برداری، جمع آوری سیگنال های الکترونیکی و … در خدمت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در بخش های مختلف دیده شده است. بحث توان تصویربرداری و خصوصا نقشه برداری این پهپاد برای ایجاد نقشه های خاص برای هدایت دیکر پهپاد ها و ایضا موشک های کروز ساخت ایران بسیار مهم بوده است.

مهاجر ۶؛ اولین چند منظوره واقعی خانواده مهاجر

مهاجر ۶ را می توان اولین پهپاد از سری مهاجر و یکی از معدود پرنده های بدون سرنشین ایرانی به حساب آورد که تقریبا هر ماموریتی که از یک پهپاد چند منظوره انتظار می رود را انجام می دهد؛ از بحث شناسایی و تهاجم با طیف مختلفی از بمب ها و موشک های هدایت شونده تا بحث کشف و هشدار راداری. همچنین جنگ الکترونیک و اخلال روی رادارهای دشمن از جمله ماموریت هایی است که در نمونه های مدرن تر مهاجر ۶ دیده شده است.

پهپاد مهاجر ۶ با ۴ تیر بمب سری قائم و سیستم اپتیکی

پهپاد مهاجر ۶ در کنار سیستم های کشف و اخلال راداری

از دیگر نکات جالب و قابل توجه در خصوص سری مهاجر ۶ می توان به نصب انواع مختلفی از سیستم های اپتیکی، سیستم پیشران و سلاح ها برای آن اشاره کرد. برای نمونه و بر اساس اطلاعات موجود در مدل های اولیه پهپاد مهاجر ۶، از موتور ۱۰۰ اسب بخاری استفاده می شده ولی در مدل های جدیدتر که -برای نمونه در رزمایش اخیر نیروی زمینی سپاه پاسداران هم مشخص شد- موتوری با قدرت ۱۱۵ اسب بخار روی آن نصب شده است.

تصویری مربوط به رزمایش اخیر نیروی زمینی سپاه و مهاجر ۶ با پیشران جدید

دقت کنید که در پرنده های بدون سرنشین، افزایش قدرت حتی در عدد های به ظاهر کم – در این جا ۱۵اسب بخار – باز هم می تواند اثرات مهمی داشته باشد. با اضافه شدن این ۱۵ اسب و بر اساس برخی اطلاعات موجود، میزان توان حمل محموله این پهپاد به حدود ۱۰۰ کیلوگرم رسیده می تواند به ارتفاع بیش از ۵ کیلومتری صعود کرده و به مدت ۱۲ ساعت با سرعت پیماش ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کند.

در بحث سیستم های اپتیکی، سری عقاب ۴ در نمونه های مختلفی بر روی این پهپاد نصب شده که معمولا توانایی دید روزانه، حرارتی، مسافت سنج و نشانه گذار لیزری را دارد. دوربین روزانه این سیستم حداقل توانایی بزرگنمایی ۳۰ برابری و ارسال تصاویر با کیفیت اصطلاحا فول اچ دی را دارد. نشانه گذار لیزری این سامانه علاوه بر بحث هدایت مهمات هدایت لیزری خود پهپاد در بحث هدایت برای سایر مهمات هدایت لیزری مثل بمب های پرتاب شده از عنوان جنگنده ها یا مهمات توپخانه و خمپاره اندازهای موجود در زرادخانه نیروهای مسلح نیز کاربرد دارد.

در حوزه تسلیحات هم بمب های هدایت شونده سری قائم با طیف برد و سیستم های مختلف تا برد نهایی ۴۰ کیلومتر و ایضا موشک ضد زره الماس توانایی نصب روی این پهپاد را دارند.

مهاجر ۱۰؛ کلید ورود به باشگاه ۲ هزار کیلومتری ها

اما آخرین عضو شناخته شده از مجموعه پهپاد های خانواده مهاجر، مدل مهاجر ۱۰ است که برای اولین بار مرداد ماه سال ۱۴۰۲ رونمایی شد. پهپاد «مهاجر ۱۰» با بیشینه مداومت پروازی ۲۴ ساعت در ارتقاع ۷ هزار متری و با شعاع عملیاتی ۲ هزار کیلومتری رونمایی شد و اخیرا در جریان رزمایش یگانهای منتخب و زبده نیروی زمینی سپاه، به صورت عملیاتی نیز دیده شده است.

پهپاد شناسایی و تهاجمی مهاجر ۱۰

ماکتی از مهاجر ۱۰ در نمایشگاه نظامی ARMY – سال گذشته روسیه

بیشینه ظرفیت سوخت پهپاد «مهاجر ۱۰»، ۴۵۰ لیتر و بیشینه وزن محموله آن ۳۰۰ کیلوگرم است. حداکثر سرعت این پهپاد ۲۱۰ کیلومتر بر ساعت بوده و قابلیت حمل انواع مهمات و بمب‌های قائم، الماس و دستواره را دارا بوده و مجهز به سامانه‌های جنگ الکترونیک و جمع آوری اطلاعات و سیگنال های الکترونیکی است. در تصاویر مربوط به رزمایش اخیر شاهد بودیم که مدلی از مهاجر ۱۰ که وارد خدمت یگانهای نزسا شده، دارای نکاتی قابل توجه خصوصا در بخش تسلیحاتی است. در یکی از تصاویر و در یکی از بال ها شاهد نصب دو تیر بمب سری قائم و دو تیر موشک الماس بودیم.

در صورت لود شدن همین سلاح ها در یک بال دیگر، یعنی این پهپاد حداقل توان درگیری با ۸ هدف مختلف را دارد که توان بسیار عالی و مناسبی برای یک پرنده بدون سرنشین به حساب می آید.

تصویر یکی از بالهای پهپاد مهاجر ۱۰ مسلح به ۴ پرتابه هدایت شونده

اما تصویر جالب تر، نصب یک بمب سبک ۲۵۰ پوندی (در حدود ۱۱۵ کیلوگرم) در جایگاه زیر بدنه مرکزی این پهپاد بود. مشخصا این پهپاد فقط توانایی حمل یک تیر از این بمب را دارد ولی از نظر قدرت تخریبی، این سلاح در مقایسه با بمب های سری قائم یا موشک های ضد زره الماس تفاوتی بسیار زیاد دارد. بمب های ۲۵۰ پوندی هواپرتاب که از قبل هم در کشور ما تولید می شود معمولا دارای ۴۴ کیلوگرم ماده منفجره است.

این در حالی است که اکثر موشک های ضد زره یا بمب های مینایتوری مثل سری الماس، دهلاویه یا قائم در بحث سر جنگی در کلاس ۱ الی ۵ یا ۶ کیلوگرم هستند.

یک بمب زیر بدنه پهپاد مهاجر ۱۰ در رزمایش اخیر سپاه – به نظر می رسد بمب و پهپاد در دوره آزمایش هستند نه عملیاتی

با همین بمب و در یک سناریوی پرواز چند فروندی، مهاجرهای مدل ۱۰ می توانند ستون های بسیار بزرگ یا نقاط تجمع گسترده نفرات و تجهیزات دشمن را منهدم کنند و در مقیاس هزینه نیز ای بسا در نهایت قیمتی بسیار کمتر در مقایسه با استفاده از تعداد بیشتر از مهمات کوچک هدایت شونده برای نابودی همان مناطق هزینه شود. نوع و توان موتور مهاجر ۱۰ به صورت رسمی اعلام نشده ولی با یک مقایسه شاید بشود به قدرت حدودی آن هم پی برد چراکه در پهپادی مثل مهاجر ۶ با قدرت موتور ۱۱۵ اسب بخار، میزان محموله تسلیحاتی قابل حمل ۱۰۰ کیلوگرم اعلام شده است.

این عدد برای مهاجر در حدود ۳۰۰ کیلوگرم اعلام شده که به معنی ۳ برابر شدن محموله است. در بحث مقدورات پروازی و قدرت پرواز مسائل زیادی دخیل است و صرفا با بحث افزایش محموله نمی توان عدد دقیقی را برای قدرت موتور تخمین زد ولی احتمال این که در مهاجر ۱۰ با موتوری با قدرت ۳۰۰ اسب بخار یا بیش از آن رو به رو باشیم وجود دارد. یک مسئله دیگر در خصوص پهپاد مهاجر ۱۰ بحث نوع طراحی خاص در جلوی پهپاد است که معمولا نشانگر نصب یک دیش کوچک برای دریافت اطلاعات و ارتباطات با ماهواره است؛ بحثی که پیش از این نیز در برخی از پهپاد های ایرانی دیده شده و البته این مسئله که دقیقا پهپاد های ایرانی از کدام ماهواره ها برای بحث ارسال و دریافت اطلاعات یا بحث کنترل فرامین و هدایت استفاده می کنند موضوع مهمی است که تا به امروز به صورت رسمی ناشناخته مانده است.

نمایه گرافیکی از مدل ارتباط ماهواره ای یا آنتن انتقال داده در پهپاد مهاجر ۱۰

به نظر می رسد با این اوصاف، داستان پهپاد مهاجر از اواسط دهه ۱۳۶۰ تا امروز یعنی نزدیک به ۴ دهه به معنی واقعی کلمه نشانگر پیشرفت پله به پله صنایع دفاعی و نیروهای مسلح کشورمان در حوزه پرنده های بدون سرنشین رابه صورت واضح و عیان نشان می دهد. این که چطور از یک پهپاد ساده با بردی بسیار محدود و دوربین هایی با توانایی محدود و نهایتا شلیک آر پی جی ۷ غیر هدایت شونده، به پهپادی رسیده ایم که بیش از ۳۰۰ کیلوگرم مهمات هوشمند را در برد ۲ هزار کیلومتر حمل و شلیک می کند، خود مشتی از خروار قدرت و توان پرنده‌های بدون سرنشین ایران اسلامی به حساب می آید که روزی دشمنان با تمسخر، آنرا فتوشاپ و دروغین می نامیدند.