چشم

به گزارش مجاهدت از مشرق به نقل از روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مالش چشم‌ها عادتی ناخودآگاه و رایج است که بسیاری از ما در طول روز، به ویژه هنگام خستگی، خارش یا احساس وجود جسم خارجی، آن را انجام می‌دهیم. در نگاه اول، این عمل ممکن است بی‌ضرر به نظر برسد و حتی آرامش‌بخش باشد، اما از دیدگاه چشم‌پزشکی، مالش مکرر و شدید چشم‌ها می‌تواند به مرور زمان آسیب‌های جدی و گاه جبران‌ناپذیری به سلامت بینایی وارد کند.

خارش چشم: این شایع‌ترین دلیل مالش چشم است، که اغلب ناشی از آلرژی (مانند گرده گیاهان، گرد و غبار، موی حیوانات) یا سایر تحریک‌کننده‌ها است.

سوزش چشم: احساس سوزش می‌تواند ناشی از خشکی چشم، ورود مواد شیمیایی یا آلاینده‌ها به چشم باشد.

خشکی چشم: وقتی چشم‌ها به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کنند یا اشک‌ها کیفیت مناسبی ندارند، احساس خشکی و ناراحتی ایجاد می‌شود که فرد را به مالش چشم ترغیب می‌کند.

احساس وجود جسم خارجی: اگر ذراتی مانند گرد و غبار، مژه یا شن وارد چشم شوند، فرد به طور غریزی برای خارج کردن آن‌ها چشم خود را می‌مالد.

خستگی: هنگام خستگی، چشم‌ها ممکن است احساس سنگینی یا ناراحتی کنند که منجر به مالش آن‌ها می‌شود. به ویژه پس از کار طولانی مدت با لوازمی مانند رایانه و تلفن همراه.

عادت: برای برخی افراد، مالش چشم می‌تواند به یک عادت تبدیل شود، حتی زمانی که هیچ علت زمینه‌ای برای ناراحتی وجود ندارد.

آسیب به قرنیه

از خراشیدگی تا قوز قرنیه قرنیه، لایه شفاف و گنبدی‌شکل جلوی چشم، نقش حیاتی در تمرکز نور و کیفیت بینایی ایفا می‌کند. مالش چشم می‌تواند به طرق مختلف به این ساختار ظریف آسیب برساند:

خراشیدگی قرنیه (Corneal Abrasion): حتی با وجود پلک بسته، مالش شدید می‌تواند باعث ایجاد خراشیدگی‌های میکروسکوپی یا حتی بزرگ‌تر روی سطح قرنیه شود. این خراشیدگی‌ها می‌توانند بسیار دردناک باشند و راه را برای ورود میکروب‌ها و عفونت‌های جدی (مانند کراتیت) هموار کنند. اگر ذرات خارجی مانند گرد و غبار یا مژه‌ها زیر پلک باشند، مالش می‌تواند مانند یک سمباده عمل کرده و آسیب را تشدید کند.

قوز قرنیه (Keratoconus): یکی از جدی‌ترین عوارض طولانی‌مدت مالش مکرر و شدید چشم، به ویژه در افراد مستعد ژنتیکی، تضعیف و نازک شدن تدریجی قرنیه است. این تضعیف منجر به برآمدگی قرنیه به شکل مخروط (قوز قرنیه) می‌شود که باعث تاری دید، دوبینی، و آستیگماتیسم نامنظم و پیش‌رونده می‌گردد. تحقیقات علمی به وضوح ارتباط بین مالش چشم و پیشرفت قوز قرنیه را نشان داده‌اند.

افزایش خطر عفونت‌های چشمی

دست‌های ما، حتی اگر به ظاهر تمیز باشند، می‌توانند حامل میلیون‌ها باکتری، ویروس و قارچ باشند. مالش چشم‌ها به راحتی این میکروارگانیسم‌ها را از دست به سطح چشم منتقل می‌کند. این انتقال می‌تواند منجر به عفونت‌های شایعی مانند ورم ملتحمه (Pink Eye) یا عفونت‌های جدی‌تر قرنیه شود که در صورت عدم درمان به موقع، می‌توانند بینایی را به خطر بیندازند.

تشدید علائم آلرژی و التهاب

در افرادی که از آلرژی‌های چشمی رنج می‌برند، مالش چشم‌ها نه تنها خارش را تسکین نمی‌دهد، بلکه آن را بدتر می‌کند. مالش باعث آزاد شدن بیشتر هیستامین و سایر واسطه‌های التهابی در چشم می‌شود که به نوبه خود، خارش، قرمزی و ورم را تشدید می‌کنند و یک چرخه معیوب ایجاد می‌کنند. در برخی موارد، مالش مزمن می‌تواند منجر به ورم ملتحمه پاپیلاری غول‌پیکر (Giant Papillary Conjunctivitis) شود که با برجستگی‌های بزرگ در زیر پلک مشخص می‌شود.

خونریزی زیر ملتحمه

مالش شدید چشم می‌تواند باعث پاره شدن رگ‌های خونی ریز و شکننده زیر ملتحمه (لایه شفاف روی سفیدی چشم) شود. این اتفاق منجر به ایجاد یک لکه قرمز روشن بر روی سفیدی چشم می‌شود که اگرچه معمولاً بی‌خطر است و خود به خود جذب می‌شود، اما می‌تواند ظاهر نگران‌کننده‌ای داشته باشد.

تأثیر بر بیماری‌های چشمی زمینه‌ای

مالش چشم می‌تواند بر برخی بیماری‌های چشمی موجود تأثیر منفی بگذارد، گلوکوم (Glaucoma): در بیماران مبتلا به گلوکوم، مالش چشم می‌تواند به طور موقت باعث افزایش فشار داخل چشم شود. این افزایش فشار، حتی اگر کوتاه مدت باشد، می‌تواند به عصب بینایی آسیب‌پذیر فشار بیشتری وارد کرده و روند از دست دادن بینایی را تسریع کند.
نزدیک‌بینی پیش‌رونده (Progressive Myopia): در برخی مطالعات، مالش چشم به عنوان یک عامل خطر احتمالی در پیشرفت نزدیک‌بینی، به ویژه در کودکان و نوجوانان، مطرح شده است.

چگونه عادت مالش چشم را ترک کنیم؟

بهترین راه برای ترک این عادت، شناسایی و درمان علت زمینه‌ای خارش یا ناراحتی چشم است.

مشاوره با چشم‌پزشک: اگر چشمان شما به طور مداوم دچار خارش، سوزش یا خشکی هستند، به چشم‌پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند علت را تشخیص داده و درمان مناسب (مانند قطره‌های اشک مصنوعی، داروهای ضد آلرژی یا درمان خشکی چشم) را تجویز کند.

بهداشت دست‌ها: دست‌های خود را همیشه تمیز نگه دارید تا از انتقال میکروب‌ها به چشم جلوگیری شود.

استفاده از کمپرس سرد: در صورت خارش یا ورم، می‌توانید از کمپرس سرد روی پلک‌های بسته استفاده کنید.

پرهیز از محرک‌ها: اگر به ذرات خاصی (مانند گرده گیاهان، گرد و غبار، موی حیوانات) حساسیت دارید، سعی کنید از تماس با آن‌ها خودداری کنید.

آگاهی و جایگزینی عادت: نسبت به زمانی که چشمانتان را می‌مالید آگاه شوید و سعی کنید به جای آن، فعالیت دیگری انجام دهید

مالش چشم‌ها، عادتی به ظاهر بی‌ضرر، می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت بینایی شما داشته باشد. از خراشیدگی‌های سطحی قرنیه و افزایش خطر عفونت گرفته تا تشدید قوز قرنیه و آسیب به عصب بینایی در بیماران گلوکوم، همگی دلایلی هستند که باید این عادت را جدی بگیریم. با آگاهی از این مضرات و مشورت با چشم‌پزشک برای رفع علت اصلی ناراحتی چشم، می‌توانید گام مهمی در جهت حفظ بینایی و سلامت چشمان خود بردارید.

به گزارش مجاهدت از مشرق، دکتر هاشم‌ با بیان اینکه آلرژی چشمی از مهم‌ترین بیماری‌های چشم است، اظهار کرد: اگر آلرژی چشم به درستی تشخیص و درمان شود، هیچ مشکلی برای فرد مبتلا ایجاد نمی‌کند ولی اگر کنترل نشود و مدت‌زمان ابتلا به حساسیت طولانی شود، عوارض فراوانی به همراه دارد. عوارض ناشی از آلرژی چشم می‌تواند شامل عوارض بیماری و عوارض ناشی از مصرف داروها باشد. با توجه به عوارض ناشی از آلرژی چشم می‌توان گفت که تشخیص و درمان حساسیت چشمی حائز اهمیت است.

«حساسیت فصلی» از شایع‌ترین آلرژی‌های چشمی

وی با بیان اینکه «حساسیت فصلی» جزو شایع‌ترین آلرژی‌های چشمی است، توضیح داد: آلرژی فصلی می‌تواند تمام بدن را در بر گیرد یا فقط شامل چشم‌ها شود. فصول بهار و پاییز، شایع‌ترین زمان‌های آلرژی‌های چشمی قلمداد می‌شوند.

مالش شدید چشم‌ها و خطر قوز قرنیه

این فوق‌متخصص چشم‌پزشکی درباره علائم آلرژی چشمی توضیح داد: خارش شدید چشم، قرمزی و همچنین ترشحات چشمی در موارد شدید جزو علائم آلرژی چشمی هستند. ‌افرادی که به آلرژی چشمی مبتلا هستند، ترجیح می‌دهند که چشم‌های خود را با دست مالش دهند ولی مالش چشم‌ها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. مالش شدید چشم با دست می‌تواند سبب قوز قرنیه شود.

اجتناب از عوامل حساسیت‌زا

دریاباری درباره درمان‌های آلرژی چشمی توضیح داد: اگر میزان آلرژی خفیف باشد، مهم‌ترین روش درمانی این است که علت حساسیت شناخته شود. هنگامی که علت حساسیت شناسایی می‌شود، اجتناب از عامل حساسیت‌زا ضروری است؛ به طور مثال، محیط‌های دارای گرد و خاک و گیاهان می‌توانند عامل حساسیت باشند. همچنین موادغذایی می‌توانند عامل حساسیت باشند.

اجتناب از مصرف طولانی‌مدت برخی داروها

این چشم‌پزشک توضیح داد: گاهی‌اوقات، پزشکان قطره‌های ضدحسایت مانند «لوراتادین» و گاهی‌اوقات این دارو را به صورت خوراکی تجویز می‌کنند. هنگامی که شدت حسایت بسیار زیاد باشد و کنترل بیماری با داروی لوراتادین امکان‌پذیر نباشد، پزشکان داروهایی مانند «بتامتازون» یا «فلوکورت» را تجویز می‌کنند. البته مدت‌زمان استفاده از قطره‌هایی مانند فلوکورت و بتامتازون می‌بایست برای بازه زمانی کوتاه‌مدت و حدود ۲ تا ۳ هفته باشد. افراد مبتلا به آلرژی می‌بایست از قطره‌هایی مانند لوراتادین طی فصلی که به آلرژی مبتلا می‌شوند، استفاده کنند.

وضعیت ابتلا به آلرژی چشمی در کودکان

دریاباری گفت: به طور معمول، کودکان هم به آلرژی چشمی مبتلا می‌شوند. خانواده‌ها می‌بایست به درمان پایند باشند. اجتناب از مصرف دارو به دلیل بهبود وضعیت نسبی بیمار سبب می‌شود که علائم حساسیت در افراد برای بار دیگر هویدا شود و تاکید میشود که درمان کامل صورت گیرد.

وی گفت: بازهم تاکید می‌کنم اجتناب از محیط آلرژی‌زا، خودداری از مصرف موادغذایی حساسیت‌زا، استفاده از قطره‌های ضدحسایت مانند لوراتادین در زمان فصل حساسیت، توجه به عدم مصرف طولانی‌مدت قطره‌هایی مثل بتامتازون به افراد دارای حسایست توصیه می‌شود. این افراد می‌بایست از مالش چشم خود خودداری کنند. مالش شدید چشم از عوامل اصلی ابتلا به قوز قرنیه است.

به گزارش مجاهدت از مشرق، ‌هرمز شمس متخصص چشم به بررسی علل و روش‌های درمان تنبلی چشم، خشکی چشم و بیرون‌زدگی کره چشم پرداخت.

شمس درباره تنبلی چشم گفت: یکی از مهم‌ترین علل تنبلی چشم، بسته بودن چشم به دلیل موانعی مانند زخم یا مشکلات ارگانیک است. این مشکل معمولاً در کودکان زیر سه سال به‌سرعت قابل درمان است. در سنین پایین می‌توان با بستن چشم سالم و یا تجویز عینک مناسب، دید را بهبود بخشید. اما در سنین بالاتر، درمان دشوارتر و زمان‌بر می‌شود.

وی ادامه داد: اگر عارضه تنبلی چشم ناشی از مشکلات ارگانیکی نباشد، درمان آن در کودکان سریع‌تر است. به همین دلیل، توصیه می‌شود کودکان سه ساله به‌طور منظم برای معاینه چشم مراجعه کنند تا هرگونه مشکل به‌سرعت شناسایی و درمان شود.

این متخصص درباره خشکی چشم گفت: خشکی چشم به دلیل عوامل مختلفی از جمله آلودگی هوا، آب‌وهوای خشک، بیماری‌های روماتولوژیک، یا استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر رخ می‌دهد. افرادی که زیاد با کامپیوتر کار می‌کنند، به دلیل کاهش تعداد پلک زدن، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.

شمس ادامه داد: برای درمان خشکی چشم، از اشک مصنوعی استفاده می‌شود. اگر این روش مؤثر نباشد، روش‌های پیشرفته‌تری از جمله استفاده از محلول‌های ساخته‌شده از خون بیمار به کار گرفته می‌شود. این روش‌ها برای مواردی که خشکی چشم شدید است و به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهد، توصیه می‌شود.

وی درباره بیرون‌زدگی کره چشم از حدقه توضیح داد: این مشکل ممکن است به دلیل بیماری‌های عفونی، اختلالات تیروئیدی، یا رشد غیرطبیعی بافت‌ها پشت چشم باشد. برای تشخیص دقیق، معمولاً تصویربرداری‌هایی مانند MRI انجام می‌شود. در صورت نیاز، جراحی‌هایی برای اصلاح وضعیت چشم و بازگرداندن آن به جایگاه طبیعی انجام می‌شود.

شمس در پایان تأکید کرد: چشم‌ها از اعضای حساس و حیاتی بدن هستند. مراجعه به پزشک متخصص برای معاینات دوره‌ای، به‌ویژه در کودکان و افرادی که علائم خشکی یا تنبلی چشم را تجربه می‌کنند، بسیار ضروری است.

به گزارش مجاهدت از مشرق، درد شدید چشم یک احساس ناراحتی ناگهانی و شدید می باشد که ممکن است شبیه احساس چاقو خوردن، سوزش یا تیر کشیدن باشد.

مدت زمان درد شدید چشم بسته به علت آن ممکن است متفاوت باشد.

علل خفیف درد شدید ممکن است منجر به ناراحتی شود که چند ساعت یا چند روز طول می کشد. علل جدی تر می تواند منجر به درد مداوم در چند روز یا چند هفته شود.

مهم است که مراقب علائم خود باشید تا مشخص شود آیا به کمک پزشک یا سایر اشکال درمان نیاز دارید یا خیر.

چه چیزی باعث درد شدید چشم می شود؟

درد شدید چشم می تواند ناشی از تعدادی از عوامل خفیف تا شدید باشد که ممکن است نیاز به مراقبت فوری پزشکی برای جلوگیری از عوارض بیشتر مانند کاهش بینایی داشته باشد.

خشکی چشم یا عفونت

وقتی چشم ها خشک می شوند، ممکن است قرمز، تحریک شده و دردناک شوند که می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

• استفاده نادرست از لنزهای تماسی
• کمبود رطوبت به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض عوامل محرک مانند دود یا باد
• خستگی چشم
• ورم ملتحمه (چشم صورتی)
• یک جسم خارجی – مانند گرد و غبار یا مژه – در چشم
• واکنش آلرژیک

عفونت سینوس

سینوزیت یک بیماری شایع است و زمانی رخ می دهد که سینوس ها ملتهب و عفونی می شوند کهمی تواند باعث فشار در اطراف چشم شود و در این زمان احساس درد، سردرد و علائم دیگر داشته باشید.

سردردهای تنشی

سردردهای تنشی ناشی از عواملی مانند استرس، اضطراب و سفت شدن عضلات گردن یا شانه است. این سردردها باعث ایجاد فشار در پیشانی و اطراف چشم می شود که احساس دردناکی دارد.

گلوکوم

گلوکوم یک بیماری جدی چشم است که عصب بینایی را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر این عارضه درمان نشود، می تواند باعث آسیب جبران ناپذیری به عصب شود و منجر به از دست دادن بینایی و کوری می شود.

آب سیاه معمولاً باعث درد ناگهانی و شدید در چشم می شود که با تاری دید، هاله اطراف نور و حالت تهوع همراه است.

سردردهای خوشه ای

اینها سردردهایی هستند که به صورت چرخه ای اتفاق می افتند و به شکل چندین دوره در طی چند هفته یا چند ماه ایجاد می شوند.

سردردهای خوشه ای می توانند باعث درد شدید اطراف چشم و همچنین علائم دیگری مانند ریزش اشک، قرمزی و احتقان بینی شوند.

درد صلبیه

صلبیه قسمت سفید چشم است و درد در این ناحیه معمولاً به دلیل عفونت، آلرژی یا آسیب ایجاد می شود.

درد صلبیه همچنین ممکن است نشانه ای از یک بیماری جدی تر باشد، مانند اسکلریت یا یووئیت که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

میگرن

میگرن سردردی است که باعث درد شدید و همراه با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ و حساسیت به نور می شود.

آنوریسم

آنوریسم برآمدگی در رگ خونی است که می تواند باعث درد ناگهانی و شدید چشم شود. همچنین ممکن است تغییرات بینایی و سایر علائم عصبی ایجاد کند.

آیا درد شدید چشم قابل درمان است؟

درمان درد شدید چشم تا حد زیادی به علت اصلی آن بستگی دارد.

در برخی موارد، مانند خشکی یا عفونت، درد را معمولاً می توان با داروهای بدون نسخه (OTC) و قطره های چشمی درمان کرد.

سایر شرایط ممکن است به داروهای تجویزی، جراحی و سایر مداخلات حرفه ای برای رفع علت زمینه ای نیاز داشته باشد.

اگر در مورد علت درد چشم خود نگران هستید یا رژیم درمانی فعلی شما موثر نیست، توصیه می شود در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.

چگونه از درد شدید چشم جلوگیری کنیم؟

بهترین راه برای جلوگیری از درد شدید در چشم، مراقبت از آنها است. مراقبت مناسب از چشم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• استراحت های مکرر هنگام کار با کامپیوتر یا هنگام انجام سایر فعالیت هایی که نیاز به تمرکز دقیق دارند
• استفاده از نور مناسب برای کاهش فشار چشم
• استفاده از عینک محافظ در طول فعالیت هایی که می تواند باعث آسیب یا خشکی شود
• خوردن یک رژیم غذایی غنی از ویتامین ها که از سلامت چشم حمایت می کند
• استفاده از عینک و لنزهای تماسی طبق دستور پزشک

چه زمانی باید در مورد چشم درد خود به پزشک مراجعه کنید؟

اگرچه درد شدید چشم به ندرت یک فوریت پزشکی است، اما مهم است که بدانید چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.

در صورت تجربه هر یک از موارد زیر با پزشک خود ملاقات کنید:

• چشم درد مداوم و شدید که فعالیت های روزانه را تحت تاثیر قرار می دهد
• احساس هرگونه تغییر در بینایی
• قرمزی دور چشم
• ترشح غیرمعمول از چشم

همچنین توصیه می شود در صورت داشتن سابقه مشکلات چشمی یا شروع ناگهانی علائمی که بینایی شما را تحت تاثیر قرار می دهد به پزشک مراجعه کنید.

به گزارش مجاهدت از مشرق، چندین عادت غلط وجود دارد که می‌توانند به سلامت چشم ها آسیب برسانند و نیاز به اصلاح فوری دارند، از جمله:

رژیم غذایی فقیر: مصرف بیش از حد فست فودها و اجتناب از مصرف کافی میوه و سبزیجات، ویتامین ها، مواد معدنی و اسیدهای آمینه ضروری، خطر ابتلا به بیماری‌های چشمی را تشدید می‌کند. سبزی‌های برگ دار، میوه های رنگارنگ و ماهی باعث جلوگیری یا مدیریت بیماری‌های چشمی وابسته به سن می شود.

محرومیت از خواب: کمبود خواب با قرمزی، ایجاد حلقه های تیره زیر چشم، چروک پوست زیر چشم، خشکی چشم و تاری دید همراه است.

مالش چشم: چروک شدن پوست اطراف چشم یکی از نشانه‌های اولیه بالا رفتن سن است اما مالش چشم می‌تواند منجر به شکسته شدن عروق خونی کوچک زیر سطح پوست شود و افتادگی پلک و چین و چروک زیر چشم را تشدید کند. با این که راه های زیادی برای از بین بردن چروک زیر چشم از جمله تزریق بوتاکس یا جراحی زیبایی پلک وجود دارد اما پیشگیری همیشه بهتر است.

فراموش کردن عینک آفتابی: اشعه فرابنفش خورشید یکی از خطرناکترین عوامل برای آسیب به چشم ها و پلک است. قرار گیری در معرض نور خورشید منجر به برفکوری، آب مروارید، دژنراسیون ماکولا و ناخنک چشم و حتی سرطان پلک می شود. استفاده از عینک های آفتابی برای محافظت از اشعهUVو اشعهHEVحتی در روزهای ابری ضروری است.

سیگار کشیدن: سیگار کشیدن تنها برای اعضایی از بدن مانند ریه، قلب، مغز و … خطرناک نیست بلکه می‌تواند برای چشم نیز اثرات منفی جبران ناپذیر داشته باشد. سیگار خطر ابتلا به بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید، دژنراسیون ماکولا، یووئیت (التهاب قسمتی از چشم که مجرای دستگاه یووه آ نامیده می شود که شامل عنبیه، جسم مژگانی و کروئید (مشیمیه) است)، خشکی چشم و ریتنوپاتی دیابتی را تشدید می کند. در واقع سیگاری ها تا چهاربرابر بیشتر ممکن است کوری را در مقایسه با افراد غیر سیگاری تجربه کنند. خبر خوب این است که ترک سیگار بدون توجه به سن، می تواند خطر ابتلا به بیماری های جدی چشمی را کاهش دهد.

ننوشیدن آب کافی: عدم نوشیدن حداقل هشت لیوان آب در روز و دریافت یک رژیم غذایی با سدیم بالا، می‌تواند منجر به کاهش تولید اشک و از بین رفتن رطوبت محیط چشم شود و فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های چشمی کند. خشکی چشم، قرمزی و پف کردگی پلک ها از نشانه های کم آبی بدن است.

عدم مراجعه به چشم پزشک: معاینات منظم چشم می تواند مشکلات بینایی را قبل از ایجاد تشخیص دهد. چون بیماری‌های تهدید کننده بینایی مانند گلوکوم اغلب هیچ علائم هشداردهنده‌ای ندارند تا زمانی که از دست دادن دائمی دید اتفاق بیفتد.

منبع: بهداشت نیوز