چین

به گزارش مجاهدت از مشرق، شاخص‌های قیمت نفت در بازار جهانی، روز جمعه ثابت بودند و تحت تاثیر نگرانی‌ها درباره اختلال عرضه روسیه و کاهش غیرمنتظره ذخایر نفت آمریکا، رشد هفتگی چشمگیری را نشان دادند. نفت برنت در معاملات روز جمعه تا مرز ۷۰ دلار پیش رفت و نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا در ۶۵ دلار در هر بشکه ایستاد. هر دو شاخص بیش از چهار درصد رشد هفتگی داشتند که بزرگترین رشد هفتگی آنها از اواسط ژوئن به این طرف بود.

ویکاس دوایودی، استراتژیست انرژی جهانی در شرکت مک‌کواری، ماه جاری به روزنامه فایننشیال تایمز گفت: «کمی رمز و راز وجود دارد. کل بازار به دنبال مازاد عظیم است و با این حال قیمت پایین نمی‌آید. به جای ۶۷ دلار در هر بشکه، چرا به ۴۷ دلار در هر بشکه نگاه نمی‌کنیم؟»

دو دلیل احتمالی برای تاب‌آوری قیمت نفت

دو دلیل احتمالی وجود دارد که چرا بازار منتظر سقوط نفت به ۴۷ دلار در هر بشکه نیست. یکی از این دلایل، تلاش‌های مداوم اتحادیه اروپا و آمریکا برای کاهش درآمد صادرات انرژی روسیه از طریق تحریم‌های بیشتر است. از آنجایی که روسیه دومین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان، است، هر گونه اختلال در جریان نفت این کشور بر تعادل جهانی عرضه و تقاضا تاثیر خواهد گذاشت و تحلیلگران و پیش‌بینی‌کنندگان این را می‌دانند. با این حال، آنها چنین ریسک‌های ژئوپلیتیکی را به نفع این استدلال که برقی‌سازی حمل و نقل و رشد اقتصادی ضعیف در بسیاری از بازارهای کلیدی، تقاضای نفت را تضعیف می‌کند، کم‌اهمیت جلوه می‌دهند. در این بین، پیش‌بینی‌کنندگان می‌گویند عرضه در حال افزایش است و ظاهرا این رشد عرضه کاملا از قیمت‌ها جدا است که بدیهی است که اینطور نیست.

دلیل دوم، چین است. با وجود گزارش‌های متعددی که مدعی هستند تقاضای چین برای نفت به اوج خود نزدیک شده، این کشور همچنان در حال ذخیره نفت خام بوده است. واردات نفت خام به چین از مارس امسال رو به افزایش بوده و از مارس به بعد، چین با نرخی بسیار بالاتر از آنچه برای تامین نیازهای سوخت داخلی نیاز دارد، نفت خام وارد کرده است.

این امر به نوبه خود، قیمت‌های بین‌المللی نفت را ثابت و بالاتر از قیمت مورد نظر بسیاری از جمله دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا نگه داشته است. از سوی دیگر، ترامپ قویا معتقد است که آسیب رساندن به درآمدهای صادرات نفت روسیه، پایان خصومت‌ها در اوکراین را تسریع می‌کند. با این حال، تشدید تحریم‌ها باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود و شاید به همین دلیل است که ترامپ برخلاف اتحادیه اروپا، هیچ عجله‌ای برای اعمال تحریم‌های بیشتر بر صنعت انرژی روسیه نداشته است.

همچنین، موضوع تقاضای واقعی و مصرف نفت وجود دارد. شرکت «آکسفورد انرژی» در گزارشی به این جنبه از بازار نفت پرداخته و با استناد به آمار ذخیره‌سازی که هیچ نشانه‌ای از عرضه بیش از حد نشان نمی‌دهند، شایعات مربوط به اشباع قریب‌الوقوع را رد کرد. برای مثال، ذخیره‌سازی شناور کمتر از سطوحی است که در سال ۲۰۲۲ که همه برای آماده شدن برای تحریم‌های ضد روسی عجله داشتند، مشاهده شد. ذخایر سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) که اغلب به عنوان نقطه مرجع برای پیش‌بینی‌ها استفاده می‌شود، کمتر از میانگین پنج ساله است و نشان می‌دهد مصرف کاملا مطلوب است. یکی از شاخص‌های نهایی تقاضای قوی‌تر از حد انتظار، دوباره از چین، به شکل صادرات کمتر سوخت می‌آید.

در حالی که پیش‌بینی‌کنندگان پیش‌بینی می‌کنند با وجود ادعاهایی مبنی بر اینکه نوسانات بازار نفت در طول چند سال گذشته در بحبوحه افزایش استفاده از نفتکش‌های موسوم به ناوگان سایه برای حمل نفت خام روسیه افزایش یافته است، قیمت نفت ثابت می‌ماند. ناوگان سایه، جمع‌آوری حقایق در مورد تعادل عرضه و تقاضا را برای معامله‌گران به طور فزاینده‌ای دشوار کرده و در آینده هم با توجه به عوامل ژئوپلیتیکی، این وضعیت ادامه خواهد یافت.

بر اساس گزارش اویل پرایس، در حالی که پیش‌بینی‌های اشباع عرضه، صرف نظر از اینکه نشانه‌هایی از چنین اشباع عرضه‌ای در شرف تحقق باشد یا خیر، روند صعودی را محدود می‌کند، به نظر می‌رسد احتمال وقوع چنین اتفاقی روز به روز کمتر می‌شود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، «محمدجواد ظریف» وزیرخارجه پیشین کشورمان شامگاه پنجشنبه ۳ مهرماه در سخنانی در نشست «انجمن کنترل تسلیحات» در واشنگتن که به صورت آنلاین و از تهران صورت گرفت به بیان مواضع و دیدگاه‌های خود پیرامون وضعیت برنامه هسته ای ایران و بن بست مذاکراتی پیرامون آن پرداخت.

«محمدجواد ظریف» در بخش پرسش و پاسخ این نشست با اشاره به اینکه اروپا نباید و نمی‌تواند خود را در جایگاه طلبکار در پرونده برجام فرض کند تاکید کرد که هنوز فرصت برای دیپلماسی وجود دارد. مشروح این پرسش و پاسخ را در زیر می‌خوانید:

به احتمال قریب به یقین سه کشور اروپایی مکانیسم اسنپ بک برای بازگشت خودکار تحریم های شورای امنیت علیه ایران را فعال خواهند کرد و در اینصورت، شرایط پیش روی ایران و اروپا در مذاکرات هسته‌ای را چگونه می بینید؟

کشورهای اروپایی شرط‌هایی گذاشته بودند. آقای عراقچی معتقد است که با امضای توافقی با آقای گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین با پیشنهاد ادامه مذاکرات، این شروط را برآورده کرده است. فراموش نکنیم که مذاکرات در جریان بود اما ایالات متحده با حمله نظامی به ایران در حقیقت به این مذاکرات شلیک کرد.

من نمی‌دانم اروپا دقیقاً به دنبال چیست. نتیجه رفتار اروپا فقط این خواهد بود که خودش را از جایگاه یک شریک معتبر در مذاکرات محروم کند. به نظر من، به‌راحتی می‌توان بر اساس پیشنهادهای ایران پیش رفت و در جریان مذاکرات اصلاحاتی هم انجام داد، مشروط بر اینکه اروپا از این موضع خودبرتربینی و ریاکاری دست بردارد و بپذیرد که در این میان مقصر بوده است.

تروئیکای اروپایی نباید خود را تنها گروه یا تنها سه کشوری بداند که به برجام پایبند مانده‌اند. آنها خودشان برجام را از بین بردند، چرا که پس از خروج ترامپ از توافق، به تعهداتشان پایبند نماندند. آنها ۱۱ تعهد به ایران داده بودند اما حتی یکی از آنها را هم عملی نکردند. آنها باید پاسخگوی این رفتار باشند و به‌جای گرفتن ژست اخلاقی، به آینده نگاه کنند و ببینند از این مسیر چه منافعی می‌توانند کسب کنند.

از نظر حقوقی هیچ توجیهی برای بازگرداندن مکانیسم ماشه ندارند. البته از نظر سیاسی می‌توانند این کار را بکنند، همان‌طور که قبلاً هم با فشار آوردن به کشورها توانستند در شورای امنیت رای جمع کنند. اما از نظر حقوقی و اخلاقی هیچ مشروعیتی برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت ندارند.

من معتقدم همچنان گزینه‌هایی مثل تشکیل کنسرسیوم، تجدید همکاری ایران با آژانس، آغاز مذاکرات میان ایران و سه کشور اروپایی به‌علاوه روسیه و چین و شاید در ادامه پیوستن آمریکا به این روند، همچنان روی میز هستند و می‌توانند بررسی شوند.

در صورت فعالسازی مکانیسم اسنپ بک، واکنش هایی چون خروج ایران از NPT یا پایان همکاری با آژانس مطرح است. شما درباره این دو گزینه چه نظری دارید؟

واقعیت این است که استدلال کسانی که بر ادامه همکاری بیشتر با آژانس تاکید دارند، امروز بسیار ضعیف شده است. بعد از خروج ترامپ از برجام، ایران یک سال کامل به‌طور تمام‌عیار با آژانس همکاری کرد و همه تعهدات برجامی خود را اجرا نمود.

این استدلال که ایران باید به‌طور یک‌طرفه به چنین توافقی پایبند بماند، نه در افکار عمومی و نه در مجلس که هیچ‌گاه روی خوشی به برجام و این قبیل تعهدات ایران نشان نداده است، دیگر خریداری ندارد. نمی‌خواهم آنها را سرزنش کنم؛ زیرا واقعیت این است که کارنامه آمریکا و اروپا در عمل به تعهداتشان یک کارنامه مملو از شکست‌های پی‌درپی است.

خروج یا حتی اعلام خروج از NPT به معنای ساخت بمب نیست؛ بلکه به این معناست که ایران نمی‌خواهد در یک توافق کاملاً یک‌طرفه باقی بماند. من این اقدام را تأیید نمی‌کنم، اما قابل درک است؛ زیرا در عین حال ۹۰ روز فرصت برای مذاکره فراهم می‌کند.

بنابراین من معتقدم در هر دو حالت، چه ایران سطح همکاری کامل با آژانس را کاهش دهد و چه اطلاعیه خروج از NPT را ارسال کند، ما هنوز زمان برای مذاکره خواهیم داشت.

بسیاری در آمریکا گفته‌اند که مکانیسم ماشه پایان دنیا نیست؛ همان‌طور که ارسال اطلاعیه خروج از NPT هم پایان دنیا نخواهد بود. من فکر می‌کنم طرف مقابل بسیار کمتر از ایران توجیه دارد که قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض و برگرداند، در حالی‌که ایران طبق ماده ۱۰ پیمان NPT می‌تواند استدلال کند که از حق قانونی برای خروج برخوردار است.

تأسیسات هسته‌ای ایران بمباران شده، حسن‌نیت ایران نادیده گرفته و توافقش نقض شده است. بنابراین ایران از نظر حقوقی می‌تواند بگوید که طبق ماده ۱۰ حق ارسال اطلاعیه خروج را دارد و حتی در این صورت نیز سه ماه فرصت برای مذاکره وجود خواهد داشت.

شما در مقاله ای در گاردین پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم هسته ای میان کشورهای منطقه به اسم «مناره» را داده اید. اندکی درباره این طرح و جزئیات آن توضیح دهید؟

کارهایی که می‌توان هم‌زمان انجام داد، دو مورد است: اول، ایجاد یک رژیم سخت‌گیرانه عدم اشاعه که شامل نظارت‌های متقابل جدی کشورهای منطقه بر یکدیگر باشد؛ به این معنا که نمایندگان و کارشناسان همین کشورها بر تعهدات هسته‌ای یکدیگر نظارت کنند. مشابه چنین سازوکاری بین آرژانتین و برزیل وجود دارد و می‌تواند در خاورمیانه هم برقرار شود.

دوم، گسترش همکاری‌های هسته‌ای. کشورهای مختلف منطقه برنامه‌های هسته‌ای متفاوتی دارند. ایران توانایی غنی‌سازی، دانش و فناوری مربوط به آن را دارد؛ دیگران توانمندی‌ها و تخصص‌های دیگری دارند. ما می‌توانیم بر اساس سطح تخصص، توان مالی و دیگر سازوکارها، یک کنسرسیوم ایجاد کنیم؛ نه فقط برای غنی‌سازی و تولید سوخت، بلکه حتی برای تحقیقات در حوزه همجوشی (Fusion).

من معتقدم آینده انرژی هسته‌ای در همجوشی است و ما می‌توانیم با عربستان سعودی و دیگر کشورها در این حوزه همکاری کنیم. وقتی معاون رئیس‌جمهور بودم، ایده‌هایی مطرح شد ـ از جمله توسط برخی شرکت‌های آمریکایی ـ که می‌توانیم در قالب یک همکاری سه‌جانبه میان ایران، عربستان و آمریکا در زمینه تحقیق و توسعه در حوزه همجوشی وارد عمل شویم.

همان‌طور که می‌دانید، ایران فقط در حوزه غنی‌سازی توانمند نیست؛ بلکه در حوزه‌های مختلف فناوری هم توانایی بالایی دارد. خود ایلان ماسک اذعان کرده که بهترین مهندسان و برنامه‌نویسان، ایرانی هستند.

ما در ایران یک منبع عظیم دانش و ظرفیت فناورانه داریم، برخی کشورهای دیگر سرمایه مالی دارند، و برخی دیگر توان علمی خاصی دارند. اگر این منابع را کنار هم بگذاریم، می‌توانیم اعتمادسازی کنیم، نظارت‌های متقابل برقرار نماییم و همزمان بر عدم اشاعه و ایجاد منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی در خاورمیانه تاکید داشته باشیم.

به گزارش مجاهدت از مشرق، بر اساس اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت سازمان ملل متحد، روسیه و چین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تمدید شش‌ماهه برنامه جامع اقدام مشترک و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که این توافق را تأیید کرده بود، ارائه کرده‌اند.

این پیش‌نویس که سومین متن پیشنهادی چین و روسیه از ابتدای شهریور امسال تاکنون به شمار می‌رود در پاسخ به اقدام سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا، معروف به E۳) برای فعال‌سازی مکانیسم موسوم به «بازگشت خودکار» تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران (معروف به اسن‍پ‌بک یا پس‌گشت) طراحی شده است.

طبق توضیحات سازمان ملل متحد در صورت تصویب، این قطعنامه اجرای مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را که قرار است در ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵ ( ۶ مهر ۱۴۰۴) فعال شود، تا ۱۸ آوریل ۲۰۲۶ (۲۹ فروردین ۱۴۰۵) به تعویق می‌اندازد.

چین و روسیه در نامه‌ای به شورای امنیت این پیش‌نویس را اقدامی برای دادن فرصت زمانی بیشتر به تلاش‌های دیپلماتیک برای حل و فصل مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران توصیف کرده‌اند.

طبق توضیحات مندرج در وب‌سایت سازمان ملل پیش‌نویس اولیه این قطعنامه روز ۲۴ اوت (دوم شهریورماه) توسط روسیه ارائه شده است. در این نسخه اولیه پیشنهاد شده بود که در طول دوره تمدید، شورای امنیت از بررسی هرگونه موضوع مرتبط با اجرای برجام یا قطعنامه ۲۲۳۱ خودداری کند. این بند با هدف جلوگیری از اقدامات شورای امنیت، از جمله فعال‌سازی مجدد مکانیسم بازگشت تحریم‌ها توسط تروئیکای اروپایی گنجانده شده بود.

با این حال، به دلیل مخالفت برخی اعضای شورا، از جمله کشورهای اروپایی و ایالات متحده، این بند در نسخه نهایی پیش‌نویس که به رأی گذاشته شده، حذف شد و نسخه به‌روز شده دوم روز ۲۶ اوت (چهارم شهریورماه) توسط روسیه و چین ارائه شد.

هدف این بازنگری جلب حمایت بیشتر اعضای شورا بود، اما کشورهای غربی همچنان با آن مخالفت کردند، زیرا معتقد بودند این پیش‌نویس بدون دریافت تعهدات مشخص از ایران، به این کشور زمان بیشتری می‌دهد.

پس از آنکه تروئیکای اروپایی در ۲۸ اوت ۲۰۲۵ (۶ شهریور) به‌طور رسمی مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را فعال کردند و پس از رای‌گیری هفته گذشته (۱۸ سپتامبر) و رد درخواست برای تمدید تحریم‌های ضدایرانی، چین و روسیه نسخه کنونی را که نسخه نهایی پیش‌نویس محسوب می‌شود ارائه کردند. پیش‌نویس کنونی به اصطلاح «در وضعیت آبی» قرار دارد و چین و روسیه درخواست رأی‌گیری در خصوص آن در بعدازظهر ۲۶ سپتامبر(۴ مهر) را مطرح کرده‌اند.

در اصطلاح سازمان ملل متحد، «وضعیت آبی» (in blue) به مرحله‌ای از فرآیند تدوین و ارائه یک قطعنامه در شورای امنیت اشاره دارد که در آن پیش‌نویس قطعنامه به نسخه‌ای نهایی یا نزدیک به نهایی رسیده و آماده رأی‌گیری است. این اصطلاح از رویه‌ای قدیمی نشأت می‌گیرد که در آن نسخه‌های نهایی پیش‌نویس‌ها روی کاغذ آبی چاپ می‌شدند تا از سایر نسخه‌های پیش‌نویس متمایز شوند.

این نسخه نهایی که در واقع سومین پیش‌نویس پیشنهادی چین و روسیه است شامل لحن جدیدی است که از توافق اخیر بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال می‌کند و ایران و این نهاد بین‌المللی را به ادامه همکاری برای اطمینان از نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران و رفع نگرانی‌های مرتبط با نقض احتمالی تعهدات برجام تشویق می‌کند.

این توافق که در ۱۰ سپتامبر توسط رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس، در قاهره اعلام شد، چارچوبی برای ازسرگیری همکاری ایران با آژانس، از جمله بازرسی‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها، فراهم می‌کند.

دیپلمات‌های غربی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند رأی‌گیری پیش‌رو در بعدازظهر ۲۶ سپتامبر احتمالاً نتیجه‌ای مشابه رأی‌گیری ۱۸ سپتامبر خواهد داشت و پیش‌نویس چین و روسیه به احتمال زیاد نمی‌تواند ۹ رأی لازم برای تصویب را کسب کند.

در صورت عدم تصویب، تحریم‌های سازمان ملل، شامل ممنوعیت تسلیحاتی، محدودیت‌های توسعه موشک‌های بالستیک، مسدود کردن دارایی‌ها، ممنوعیت سفر و محدودیت انتقال فناوری‌های مرتبط با هسته‌ای، از ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵ (۶ مهر ۱۴۰۴) بازخواهند گشت.

کارشناسان می‌گویند این تحریم‌ها با توجه به اینکه اشاعه‌محور هستند فاقد اثرات واقعی اقتصادی هستند و کشورهای غربی در واقع به دنبال اثرگذاری‌های روانی از احیای آنها هستند.