شماری از مردم کانادا به خودروی جاستین ترودو نخست وزیر این کشور در اعتراض به حمایت او از رژیم اشغالگر صهیونیستی و جنایات این رژیم علیه مردم غزه حمله ور شدند و شعار “شرم بر تو باد” سر دادند.
دریافت
24 MB
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
فیلم/ حمله معترضان خشمگین کانادایی به خودرو "ترودو" بیشتر بخوانید »
اقدام بدون خشونت به عنوان یکی از راهبردهای مؤثر در ایجاد تغییرات بزرگ سیاسی _ اجتماعی در سراسر دنیا در دوره‌های تاریخی مختلف استفاده شده.
به گزارش مجاهدت از مشرق، انقلاب اسلامی ایران نیز یکی از مصادیق برجسته بهره گرفتن از اقدامات بدون خشونت در جهت ایجاد تحولی در مقیاس جهانی است.
میزان اثرگذاری راهبرد مبارزه بدون خشونت
اقدام بدون خشونت مؤثرترین روش مبارزاتی همه مللی بوده که آن را به درستی و با اتکا بر ظرفیت فکری-ایدئولوژیک مناسب به کار گرفته‌اند.
در رابطه با مساله فلسطین و لزوم مقابله با رژیم اشغالگر صهیونیستی، این راهبرد تا چه میزان می‌تواند کارآمد باشد؟
در طول تاریخ اشغالگری صهیونیست‌ها، این راهبرد بیشتر از طرف گروه‌های وابسته لابی صهیونیستی مطرح شده تا از این راه، هدف اصلی مقاومت مردم فلسطین را دستکاری کرده و تنزل دهند؛ به این معنا که این گروه‌ها مدعی‌اند مردم فلسطین و یهودیان می‌توانند در کنار هم بدون هیچ نزاعی از حقوق یکسان بهرمند شوند و فقط لازم است با استفاده از روش‌های اعتراضی بدون خشونت، دولت کنونی اسرائیلی را به اعمال تغییراتی وادار کرد.
آنها از این طریق می‌کوشند مشروعیت رژیم اشغالگر صهیونیستی را تأیید و در بهترین حالت، برخی از سیاست‌های نژادپرستانه آن را تلطیف کنند.
اما باید توجه داشت که ظرفیت‌های راهبرد اقدام بدون خشونت، بسیار فراتر از ایجاد تغییراتی جزئی است و می‌توان با استفاده از تکنیک‌های آن به میزان قابل توجهی به رژیم صهیونیستی فشار وارد کرد.
البته استفاده از این راهبرد به معنای رها کردن اقدامات نظامی نیروهای مقاومت نیست. اقدام بدون خشونت در صورتی که با اقدامات تحریمی کشورهای دیگر علیه رژیم صهیونیستی همراه شود، می‌تواند به مثابه یک اهرم فشار بسیار نیرومند در اختیار محور مقاومت قرار گیرد و در کنار اقدامات نظامی، خصم صهیونی را به زانو درآورد.
راهکار پیشنهادی کارشناسان مسائل فلسطین
در ادامه پیشنهادی را که شماری از کارشناسان مسائل فلسطین در یکی از مراکز ضدصهیونیستی آمریکایی ارائه کرده‌اند به صورت خلاصه مرور می‌کنیم.
این طرح در واقع یک اقدام بدون خشونت اقتصادی را به فلسطینیان پیشنهاد می‌کند.
در جریان نخستین مراحل مقاومت بدون خشونت گاندی در برابر استعمارگران بریتانیا در هند، بسیاری از نزدیکانش، از استراتژی‌های ساده و بدون خشونت او الگو گرفتند. آنها تصور نمی‌کردند مقابله با انحصار بریتانیا بر تجارت نمک می‌تواند در نهایت منجر به آزادی هند شود. در هر حال گاندی پیروان مصمم خود را به پیاده‌روی تا دریای عمان تشویق کرد تا خود نمک مورد نیازشان را تحصیل کنند به جای آنکه نمک فراوری شده را از کمپانی‌های بریتانیایی بخرند.
این اقدام ساده و واکنش وحشیانه بریتانیا به آن، مسیر استقلال هند را هموار ساخت.
از آنجا که مردم فلسطین نیز خواهان استقلال و رهایی از رژیم غاصب صهیونیستی هستند، آنها نیز نیازمند اقداماتی بدون خشونت برای از بین بردن محدودیت‌های اشغالگرانه هستند.
فلسطینیان از جامعه جهانی خواسته‌اند به جنبش بایکوت، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم (BDS) علیه رژیم صهیونیستی بپیوندند. با این حال در نتیجه معاهدات بین‌المللی و چالش‌های اقتصادی، خود فلسطینی‌ها در یافتن روش‌های عملی برای به چالش کشیدن هژمونی صهیونیست‌ها بر اقتصاد خود، با محدودیت مواجه هستند.
فلسطینیان از سال ۱۹۶۷ استفاده از ارز اسرائیلی را آغاز کردند و شِکِل جدید اسرائیلی (نیس) به تدریج جایگزین دینار اردن و لیره مصری به عنوان ارز اصلی فلسطینیان شد.
همه میلیون فلسطینی در کرانه باختری، از جمله شرق بیت‌المقدس و نوار غزه، از ارز اسرائیلی استفاده می‌کنند که این به نفع اقتصاد اسرائیل و به ضرر خودشان است.
حکومت اشغالگر با دستکاری بازار فلسطینیان، قدرت ارز خود را تقویت می‌کند و از این طریق کسب و کار فلسطینیان را تحت فشار قرار می‌دهد. برای مثال زمانی که نیس یا دیگر مؤلفه‌های اقتصادی ضعیف هستند، فلسطینیان ترجیح می‌دهند حق ورود به بیت‌المقدس یا هر شهر دیگر در سرزمین‌های اشغالی را دریافت کرده و پول خود را در آنجا هزینه کنند و این سبب قدرت گرفتن اقتصاد اسرائیل می‌شود.
ضرورت حذف ارز «نیس» از اقتصاد فلسطین
برخی اقتصاددانان فلسطینی، استقلال از نیس را به عنوان گامی در جهت آزادی پیشنهاد کرده‌اند که همزمان با اجرای جنبش تحریمی علیه اسرائیل، قابل اجراست.
پیشنهاد گروه ما، ایجاد فروشگاه‌های عاری از «شکل» در شهرها و شهرک‌های فلسطینی است. دولت خودگردان یا اقتصاددانان و تجار فلسطینی نمی‌توانند چنین پویش بدون خشونتی را اجرا کنند اما فعالان شناخته شده و برجسته فلسطینی می‌توانند آن را اجرایی کنند.
دولت خودگردان نمی‌تواند اقدام برای رهایی از شکل را آغاز کند زیرا ملزم به تعهدات بین‌المللی است اما این معاهدات نمی‌توانند مانع آن شوند که یک شهروند فلسطینی از دلار، یورو، دینار اردن یا لیره مصر استفاده کند؛ همه این ارزها برای تراکنش‌های تجاری، خرید یک خانه، خودرو، اغذیه یا نان، مورد قبول هستند.
همان‌گونه که در حال حاضر نیز مرسوم است، فلسطینیان برای پرداخت اجاره‌بها و خرید کالای بزرگ با قیمت بالا، از دینار اردن یا دلار آمریکا استفاده می‌کنند اما از آنجا که فروشگاه‌های فلسطینی با کالای اسرائیلی پر شده، بیشتر شهروندان فلسطینی برای خرید خوراک، پوشاک، دارو، کتاب، اسباب آشپزی و بیشتر کالای مورد نیاز خود، به استفاده از نیس عادت کرده‌اند.
فروشگاه‌های عاری از «شکل»
پروژه فروشگاه عاری از شکل، برای موفقیت نیازمند سه عنصر است:
۱. نخست باید تعداد کافی از شهروندان فلسطینی تمایل به خرید خاروبار و دیگر کالای مورد نیاز خود از فروشگاه‌های عاری از شکل باشند.
۲. دوم لازم است مالکان فروشگاه‌های فلسطینی بیش از این با ارز اسرائیلی تجارت نکنند و از ارزهای جایگزین بهره ببرند.
۳. سوم اینکه لازم است خیرین سراسر جهان، از فروشگاه‌های عاری از شکل حمایت کنند. روند اجرایی شدن این نوع کسب و کار به این شکل خواهد بود.
برای شروع یک کمیته محلی باید دولت‌های ثروتمند عربی یا افراد غنی را مجاب به اعطای یک کمک ۲ تا ۳ میلیون دلاری کند. سپس باید شماری از مالکان فلسطینی به عضویت فروشگاه‌های عاری از شکل درآیند و به آنها اطمینان داده شود در صورتی که با تغییر ارز مورد استفاده، متحمل ضرر شدند، از محل منابع مالی جمع‌آوری شده، از آنها حمایت می‌شود.
کمیته همچنین باید استفاده از این فروشگاه‌ها را در میان فلسطینیان تشویق کرده و توضیح دهد با خرید از این فروشگاه‌ها به فرایند استقلال از شکل و در نهایت رهایی از رژیم اشغالگر کمک می‌کند.
پس از آنکه سه یا چهار فروشگاه به صورت آزمایشی فعالیت خود را آغاز کرده و با موفقیت پیش رفتند، کمیته می‌تواند فروشگاه‌های بیشتری را در کرانه باختری و نوار غزه ایجاد کند.
کمیته می‌تواند با کمک از کشورهای ثروتمند همچون قطر،، مالزی، ترکیه و … فروشگاه‌های بیشتری را در سراسر مناطق فلسطینی‌نشین افتتاح کند. در مدت چند سال، همه شهرها و روستاها در کرانه باختری و نوار غز فروشگاه‌های عاری از شکل دارند.
سودآوری این فروشگاه‌ها دیگران را نیز به افتتاح چنین فروشگاه‌هایی تشویق می‌کند. حال مساله این است که فلسطینیان از کجا باید ارزهای خارجی برای استفاده در این فروشگاه‌ها پیدا کنند؟
بنابر دلایل زیر این کار چندان دشوار نیست:
• بسیاری از فلسطینیان در سازمان‌ها، آژانس‌ها و شرکت‌های بین‌المللی کار می‌کنند و به دلار، یورو و دینار اردن حقوق دریافت می‌کنند.
• بخش قابل توجهی از منابع مالی که دولت خودگردان و تشکیلات حکومتی در غزه از کشورهای دیگر دریافت می‌کنند به دلار، یورو یا دینار اردن است. دولت خودگردان و حماس می‌توانند با همین ارزها به کارمندان خود پرداخت کنند (و غالباً چنین می‌کنند). با وجود این فروشگاه‌ها، شهروندان برای تبدیل این ارزها به صرافی‌ها رجوع نمی‌کنند.
• یک یا چند نفر از اعضای بسیاری از خانواده‌های فلسطینیان در آمریکا، کانادا، اروپا و کشورهای خلیج فارسی زندگی و کار می‌کنند. آنها هر از چند گاهی با ارسال پول به شکل ارز خارجی، به خانواده‌های خود در سرزمین‌های اشغالی کمک می‌کنند. این مبالغ را می‌توان به همان شکل در فروشگاه‌های یاد شده خرج کرد.
فلسطینیان و درآمدهای ارزی
اما نکته مهم دیگر در این زمینه آن است که مالکان فروشگاه با این حجم از درآمدهای ارزی چه باید بکنند؛ در این خصوص این موارد می‌تواند راهگشا باشد:
_ آنها می‌توانند این درآمدها را در حساب‌های بانکی محلی فلسطینی یا اردنی، پس‌انداز کنند. هیچ قانونی برای منع این اقدام وجود ندارد.
_ بسیاری از تجار اسرائیلی تمایل به تبادل با استفاده از دلار یا یورو دارند. تا زمانی که قانونی برای منع انجام این کار وجود نداشته باشد، این فرایند به شیوه گسترده‌ای می‌تواند ادامه پیدا کند.
_ مالکان این فروشگاه‌ها با استفاده از ارز خارجی می‌توانند از اردن یا مصر خرید کنند و از محصولات اسرائیلی فاصله بگیرند.
اما بخشی از فلسطینیان کرانه باختری و نوار غزه در سرزمین‌های اشغالی کار می‌کنند و به شکل دستمزد دریافت می‌کنند؛ این افراد باید چه کنند؟
_ فروشگاه‌هایی که همچنان شکل را بپذیرند وجود خواهند داشت و بدون شک به فعالیت خود نیز ادامه خواهند داد.
_ برخی از این کارگران حاضرند برای حمایت از مقاومت و آزادی، نیس را به یک ارز خارجی تبدیل کنند حتی اگر متضرر شوند.
_ برخی از مالکان نیز به تدریج می‌توانند نیس را از فرایند معاملاتی خود حذف یا ترکیبی از هر دو ارز شیوه معاملاتی را اجرا کنند.
بسیاری از کشورهای استعمارگر و اشغالگر در نخستین گام تلاش می‌کنند اقتصاد کشور تحت اشغال خود را تحت کنترل درآورند.
با توجه به اینکه اشغالگران به فلسطینیان گفته‌اند محصولات اسرائیلی بهتر هستند، در نتیجه جریان مقاومت باید خرید از تولیدکنندگان و کشاورزان فلسطینی را تشویق کنند. طبیعتاً صهیونیست‌ها با این پویش‌ها مقابله خواهند کرد همان‌گونه که با پویش تحریم بین‌المللی علیه اسرائیل، مقابله کرده و می‌کنند.
برخی از فلسطینی‌ها نیز ممکن است از ورود به این طرح خودداری کنند به ویژه با توجه به مشکلاتی که این تعاملات اقتصادی به دنبال خواهد داشت. اما بدون شک این مشکلات در مقایسه با خشونت و رنجی که در حال حاضر متحمل می‌شوند بسیار کوچک خواهد بود.
بخش قابل توجهی از نیروی جوان و توانمند کاری فلسطینی در حال تلف شدن در زندان‌های صهیونیستی است و این به مثابه لطمه بزرگ دیگر به اقتصاد فلسطین است. جلوگیری از تحرک آزادانه و انتقال و جابه‌جایی کالا توسط فلسطینیان، به مثابه ایجاد موانع بزرگ بر سر راه اقتصاد فلسطینی است.
همزمان استفاده از نیس به عنوان ارز رایج توسط فلسطینیان، سبب تقویت هر چه بیشتر صهیونیست‌ها می‌شود از این رو تلاش برای جدا کردن این ارز نامشروع از حیات اقتصادی فلسطینیان، می‌تواند نتایج قابل توجهی به دنبال داشته باشد؛ علاوه‌بر آثار اقتصادی مثبت و افزایش تحرک اقتصادی در میان فلسطینیان و خارج کردن تدریجی آن از کنترل صهیونیست‌ها، این اقدام به میزان چشمگیری روحیه مقاومت را در مردم فلسطین تقویت می‌کند.
معیشت به عنوان یکی از مبانی اصلی حیات مادی و معنوی یک جامعه، به ویژه یک جامعه مسلمان، در صورتی که توسط یک نیروی بیگانه کنترل شود، به شدت توان فکری و عملی آن جامعه را سلب می‌کند.
اقدامات بدون خشونت در جهت رها ساختن معیشت فلسطینیان از کنترل صهیونیست‌ها، به میزان چشمگیری توان نیروهای مقاومت را در فلسطین به صورت خاص و در محور مقاومت به صورت عمومی، تقویت خواهد کرد.
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
راهکار عملیاتی برای شکست اقتصادی اسرائیل بیشتر بخوانید »
یکی از مباحث اساسی در زمینه توسعه، بهره‌گیری درست و منطقی از توانایی و استعدادهای نیروی انسانی به خصوص نیروی انسانی متخصص و تحصیل‌کرده در جامعه است.
به گزارش مجاهدت از مشرق، اصلاح نظام اداری و شایسته‌سالاری، استقرار و تقویت نظام نوآوری، ارتقای جایگاه و حفظ کرامت نیروی انسانی و الگوبرداری از تجارب موفق بین‌المللی به منظور ایجاد رضایت شغلی در راستای جلوگیری از مهاجرت نخبگان، از ضرورت‌های حفظ آنان در کشور است.
یکی از مباحث اساسی در زمینه توسعه، بهره‌گیری درست و منطقی از توانایی و استعدادهای نیروی انسانی به خصوص نیروی انسانی متخصص و تحصیل‌کرده در جامعه است.
به عبارت دیگر، میزان بهره‌گیری منابع انسانی از فرصت‌های مناسب توسعه، به عنوان یکی از شاخص‌های اساسی توسعه انسانی مطرح بوده و هست و به همین خاطر بسیاری از جوامع بشری متوجه شده‌اند رشد و پیشرفت افراد نخبه و سرآمد می‌تواند یکی از جنبه‌های اساسی توسعه و تحول در هر کشوری باشد.
کشورهای دارای اعتماد اجتماعی در سطوح بالاتر کمتر فساد می‌کنند، میزان برابری اقتصادی بیشتری دارند و تلاش بیشتری برای کمک به کسانی که منابع کمتری دارند، به کار می‌بندند و در نتیجه مهاجرت کمتری به خارج از کشور دارند
دانش‌آموختگان و نخبگان دارای ظرفیت‌های بالقوه‌ای هستند که در صورت وجود فضاهای مناسب، قادرند توانمندی‌های خود را بروز دهند و به سرمایه‌های انسانی تبدیل سازند. به عبارتی بهره‌گیری از ظرفیت‌های نخبگان و دانش‌آموختگان سهم منابع انسانی را در تولید علم افزایش می‌دهد و توسعه مبتنی بر دانایی را با محوریت رشد انسان آگاه، خلاق و آزاد محقق خواهد کرد.
با این حال امروزه با حجم وسیعی از مهاجرت نخبگان یا به عبارت مصطلح فرار مغزها خصوصا از کشورهای در حال توسعه مواجهیم. اگر چه مهاجرت نخبگان مساله‌ای جدید نیست و پیشینه معاصر آن به سال ۱۹۶۰ و مهاجرت اندیشمندان و متخصصان به آمریکا، کانادا و کشورهای اروپایی بر می‌گردد، اما امروزه بر اثر تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی با امواجی گسترده‌ای از مهاجرت نخبگان روبروییم؛ روندی که می‌تواند زمینه عقب‌ماندگی بیشتر کشورهای در حال توسعه را به دنبال داشته باشد.
مشتی نمونه خروار در مهاجرت نخبگان
تعریف عمومی نخبگان هر کشور یعنی شهروندانی که توانایی‌هایی فراتر از سطح عمومی جامعه دارند مانند دانش‌آموختگان و استادان دانشگاه، صاحبان انواع سرمایه از فکری و فنی تا مالی، متخصصان و سرآمدان حوزه‌های گوناگون از سلامت گرفته تا صنعت، فناوری، هنر و … . با این حال اولین تصویری که از مهاجرت نخبگان در ذهن‌ها نقش می‌بندد مهاجرت‌های دانشجویی است.
بر اساس یافته‌های سالنامه مهاجرتی ایران در سال ۱۴۰۱، تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور با افزایشی تقریبا ۴ برابری از ۱۷ هزار و ۴۴۲ دانشجو در سال ۲۰۰۰ به ۶۶ هزارو ۷۰۱ دانشجو در سال ۲۰۲۰ رسیده است.
همچنین رتبه دانشجوفرستی کشور از رتبه ۱۴ در سال ۲۰۱۰ به رتبه ۱۷ در سال ۲۰۲۰ تغییر یافته است.
در این بازه زمانی، کمترین رتبه دانشجوفرستی ایران با رتبه ۱۱ مربوط به سال ۲۰۱۲ است. این رصدخانه اعلام کرده است اگرچه بخشی از افزایش جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور را می‌توان ناشی از افزایش میل به تحصیل در خارج از کشور و حضور در دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی دانست، اما بخش زیادی از این افزایش جمعیت را باید به افزایش فشارهای اقتصادی در سال‌های اخیر نسبت داد.
بر اساس داده‌های ملی کشورها، پنج مقصد اصلی دانشجویان ایرانی در خارج از کشور عبارتند از کانادا، آلمان، ایالات متحده آمریکا، ترکیه و ایتالیا. همچنین بر اساس داده‌های یونسکو در سال ۲۰۲۰، پنج مقصد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور آمریکا، آلمان، ترکیه، کانادا و ایتالیا بوده است.
همه آنچه نخبگان را می‌راند
بسیاری از پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که مهاجرت پدیده‌ای چندبُعدی است و مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر آن تاثیرگذارند.
از دست رفتن نیروهای انسانی با کیفیت، هدر رفت منابع آموزشی، عقب ماندگی در رقابت بین‌المللی و تشدید احساس یاس و ناامیدی از جمله تهدیدها و نتایج مهاجرت نخبگان است
پژوهشی با عنوان «ریشه‌ها و راهکارهای مساله مهاجرت نخبگان در ایران» که با استفاده از جمع نظرات خبرگان و صاحبنظران در خصوص مساله مهاجرت نخبگان انجام شده است، دلایل عمده مهاجرت نخبگان را در چهار دسته عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و سازمانی و اداری مشخص کرده است.
در این پژوهش اشاره شده است که ذیل عوامل اجتماعی، اموری از قبیل بی‌ثباتی و احساس ناامنی، افت حس تعلق به سرزمین، کاهش آزادی‌های اجتماعی و وجود فرهنگ مهاجرت موثر هستند. در ذیل عوامل اقتصادی، مشکلات اقتصادی ناشی از وضعیت کلی اقتصادی کشور مطرح است. ذیل عوامل سازمانی و اداری هم اموری از قبیل نبود شایسته‌سالاری، فشارهای شغلی و تحصیلی، تنگناهای نظام آموزش و پژوهش مطرح است. همچنین از جمله دلایل سیاسی تاثیرگذار بر مهاجرت هم می‌توان به اموری از قبیل عدم ارتباط مستمر با مراکز علمی خارج از کشور و بی‌توجهی به اعزام اعضای هیات علمی به دوره‌های آموزشی خارج از کشور و عدم اعطا بورس کوتاه مدت اشاره کرد[۱].
در همین راستا، در پژوهشی دیگر با عنوان «بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی موثر بر میزان گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور» اشاره شده که از جمله عوامل اقتصادی که در مهاجرت نخبگان تاثیر دارند عبارتند از عدم تعادل هزینه و درآمد در ایران و وجود فسادهای مالی در کشور. همچنین از عوامل اجتماعی تاثیرگذار بر مهاجرت نخبگان باید به عدم احساس امنیت فردی و اجتماعی و نبود فرصت‌های رشد و پیشرفت و شایسته‌سالاری اشاره کرد[۲].
پژوهشی با عنوان «بررسی عوامل پژوهشی در مهاجرت نخبگان در ایران، طی سال‌های ۱۳۶۸-۱۳۹۲» بیان می‌دارد عواملی مانند عدم توجه اجتماعی به ارزش فعالیت‌های علمی، نبود تسهیلات لازم برای پژوهش، پایین بودن حقوق و دستمزد، احساس وجود تبعیض و نابرابری به عنوان عوامل رانشی مهاجرت نخبگان علمی به خارج از کشور موثر هستند[۳].
در برخی از پژوهش‌ها تاثیر وضعیت اقتصادی کشور بر مهاجرت نخبگان بسیار پررنگ‌تر دیده شده که از آن جمله مطالعه‌ای با عنوان «تاثیر پیچیدگی اقتصادی و جهانی شدن در مهاجرت نخبگان در کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی» است. در این مطالعه آشکار شده است که پیچیدگی اقتصادی در این کشورها با مهاجرت نخبگان رابطه مستقیم دارد.
به عبارت دیگر، وضعیت نامساعد رتبه پیچیدگی اقتصادی این جوامع، که بیانگر رخوت بازار عوامل تولید دانش بنیان نظیر سرمایه انسانی و نیروی کار ماهر است، به نوعی عامل ایجاد دافعه مغز به سمت کشور دارای پیچیدگی اقتصادی بالا است[۴].
وضعیت حکمرانی و تاثیر آن بر مهاجرت نخبگان از جمله موارد دیگر است که در دسته‌ای دیگر از پژوهش‌ها به آن پرداخته شده که از جمله آنها پژوهشی با عنوان «بررسی تاثیر کیفیت حکمرانی بر مهاجرت نخبگان» است. در این پژوهش شکاف موجود در کیفیت حکمرانی بین کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته از جمله عواملی بوده که به طور معناداری بر مهاجرت دانش‌آموختگان از کشورهای آسیایی منتخب به کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی توجه شده است[۵].
برخی دیگر از محققان به رابطه اندازه دولت و تاثیر آن بر مهاجرت نخبگان توجه کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به تحقیقی با عنوان «بررسی اثرات اندازه دولت بر فرار مغزها در کشورهای در حال توسعه» اشاره کرد. در این مطالعه توضیح داده شده است که اندازه دولت بر فرار مغزها در کشورهای در حال توسعه اثر مثبت و رفاه اجتماعی، ثبات سیاسی، بهداشت و سلامت عمومی اثری منفی بر فرار مغزها داشته است[۶].
با توجه ویژه به مسائل اقتصادی قشر نخبگان، گسترش روحیه نشاط و امید، همکاری بین بخشی جهت ارتقا سطح دانش و حذف ساختارهای موازی و ناکارآمد در حوزه پژوهش و تحقیق و نیز توجه به ظرفیت مراکز آموزشی و دانشگاهی می‌شود از مهاجرت نخبگان جلوگیری کرد
در پژوهشی دیگر با عنوان «بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر گرایش جوانان تهرانی به مهاجرت خارج از کشور» به نقش سرمایه اجتماعی در دو بُعد اثر شبکه‌های اجتماعی و اعتماد اجتماعی بر فرایند مهاجرت اشاره شده است. شبکه‌های مهاجرت مجموعه‌ای از روابط بین فردی است که مهاجران، مهاجران سابق و غیرمهاجران را در مناطق مبدا و مقصد از طریق روابط خویشاوندی، دوستی و داشتن مبدا مشترک به هم متصل می‌کند. به عبارتی شبکه‌ها، احتمال مهاجرت بین‌الملل را افزایش می‌دهند، زیرا هزینه‌ها و مخاطرات حرکت را کاهش و در مقابل بازده مورد انتظار را افزایش می‌دهد.
همچنین اعتماد اجتماعی یکی از متغیرهای زمینه‌ای است که می‌تواند گرایش به مهاجرت را تحت تاثیر قرار دهد. کشورهای دارای اعتماد اجتماعی در سطوح بالاتر کمتر فساد می‌کنند، میزان برابری اقتصادی بیشتری دارند و تلاش بیشتری برای کمک به کسانی که منابع کمتری دارند، می‌کنند و در نتیجه مهاجرت کمتری به خارج از کشور دارند[۷].
مهاجرت نخبگان چه تبعاتی دارد؟
برخی از محققان در پژوهش خود به پیامدهای مهاجرت نخبگان اشاره کرده که از آن جمله پژوهشی با عنوان «برساخت اجتماعی مهاجرت بین‌المللی نخبگان و پیامدهای توسعه‌ای آن به شیوه پژوهش زمینه‌ای» است. در این مطالعه عنوان شده است مهمترین پیامد ناشی از مهاجرت نخبگان کاهش کیفیت کار و بازماندن کشور از توسعه است[۸].
در پژوهشی دیگر با عنوان «ریشه‌ها و راهکارهای مساله مهاجرت نخبگان در ایران» اشاره شده است که اموری نظیر از دست رفتن نیروهای انسانی با کیفیت، هدر رفت منابع آموزشی، عقب ماندگی در رقابت بین‌المللی و تشدید احساس یاس و ناامیدی از جمله تهدیدها و نتایج مهاجرت نخبگان هستند.
در مطالعه‌ای دیگر تحت عنوان «مهاجرت نخبگان و رابطه آن با توسعه: فرصت‌ها و چالش‌ها برای سیاستگذاران» چنین عنوان شده که به طور کلی جوامع نخبگان مهاجر می‌توانند نقش مهمی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مبدا خود داشته باشند.
همچنین جوامع نخبگان مهاجر می‌تواند منبع ایده‌ها، دانش‌ها، مهارت‌ها و سرمایه‌های اجتماعی باشند. ارتباطات و شبکه‌هایی که جوامع نخبگان مهاجر با کشور خود دارند، می‌توانند به عنوان کانال مهمی برای تقویت تاثیرات مثبت مهاجرت بر کشور مبدا عمل کند. اما با این وجود هنوز بسیاری از کشورهای در حال توسعه نظیر ایران از مهاجرت نخبگان متضرر می‌شوند[۹].
چاره چیست؟
در طیفی دیگر از مقالات به راهکارهای موثر در این زمینه اشاره شده است که از آن جمله پژوهشی با نام «نظام حکمرانی چگونه می‌تواند از مهاجرت نخبگان جلوگیری کند؟» است. در این مطالعه عنوان شده که که تصمیم‌گیران در کشورهای در حال توسعه، در اعمال سیاست‌ها و وضع قوانین خود در دفاع از طرح‌های حمایتی نخبگان و کارآفرینان و ایجاد بستر رشد و پیشرفت برای نخبگان توجه بیشتری کنند.
همچنین با توجه ویژه به مسائل اقتصادی قشر نخبگان، گسترش روحیه نشاط و امید، همکاری بین بخشی جهت ارتقا سطح دانش و حذف ساختارهای موازی و ناکارآمد در حوزه پژوهش و تحقیق و توجه به ظرفیت مراکز آموزشی و دانشگاهی می‌شود از مهاجرت نخبگان جلوگیری کرد.
کاهش فشار روانی محیط‌های دانشگاهی، توجه به اوقات فراغت و آرامش فکری و روانی نخبگان، برقراری آموزش‌های فنی و حرفه‌ای جهت بالا بردن سطح دانش نیروهای متخصص، اشتغال پایدار و توانمندسازی تعاملی در سطح بین‌المللی و پوشش بیمه‌ای مناسب برای جامعه متخصص و نخبگان از دیگر اقداماتی است که دولت‌ها به منظور جلوگیری از مهاجرت نخبگان می‌توانند انجام دهند[۱۰].
رونق و ارتقای بازدهی بازار سرمایه انسانی درجهت فعالیت‌های متناسب با دانش و مهارت نخبگان، هدایت ظرفیت‌های بالقوه سرمایه انسانی در مسیر ارتقای رتبه پیچیدگی اقتصادی و افزایش سهم تجارت جمهوری اسلامی ایران در بازارهای جهانی از بازدارنده‌های مهاجرت در پژوهش‌ها عنوان شده است
در پژوهشی دیگر با عنوان «میزان تمایل جوانان به مهاجرت بین‌المللی و عوامل تعیین کننده آن در شهر تهران» اشاره شده که امید اجتماعی، بهبود شرایط اقتصادی، عدالت اجتماعی و آزادی سیاسی در کشور می‌تواند زمینه‌ساز کاهش مهاجرت‌های بین‌المللی جوانان از ایران باشد و حتی شرایطی مطلوب برای بازگشت جوانان نخبه به کشور فراهم سازد[۱۱].
در مطالعه دیگر با عنوان « ریشه‌ها و راهکارهای مساله مهاجرت نخبگان در ایران» به راهکارهایی از قبیل اصلاح نظام پرورش و حمایت از نخبگان، اصلاح نظام اداری و شایسته‌سالاری، استقرار و تقویت نظام نوآوری، ارتقای جایگاه و حفظ کرامت نیروی انسانی و الگوبرداری از تجارب موفق بین‌المللی به منظور ایجاد رضایت شغلی بیشتر جهت جلوگیری از مهاجرت نخبگان اشاره شده است.
رونق و ارتقای بازدهی بازار سرمایه انسانی درجهت فعالیت‌های متناسب با دانش و مهارت این قشر، هدایت ظرفیت‌های بالقوه سرمایه انسانی در مسیر ارتقای رتبه پیچیدگی اقتصادی، و افزایش سهم تجارت جمهوری اسلامی ایران در بازارهای جهانی از جمله راهکارهایی است که در مطالعه‌ای با عنوان «تاثیر پیچیدگی اقتصادی و جهانی شدن در مهاجرت نخبگان در کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی» به منظور جلوگیری از مهاجرت نخبگان اشاره شده است.
منابع:
۱- ملک پور افشار، رضا و همکاران، «ریشه‌ها و راهکارهای مهاجرت نخبگان»، نشریه فرهنگ و ارتقای سلامت فرهنگستان علوم پزشکی، دوره۶، شماره ۱: بهار ۱۴۰۱
۲- بزرگ زاده، سعیده، کاظمی پور، شهلا و علی محسنی، رضا، « بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی موثر بر میزان گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شماره ۴۸: تابستان ۱۳۹۹
۳- پریزاد، رضا و امینی، علیرضا، «بررسی عوامل پژوهشی در مهاجرت نخبگان در ایران طی سال‌های ۱۳۶۸-۱۳۹۲»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دوره ۱۶، شماره ۵۳: زمستان ۱۳۹۹
۴- شاه‌آبادی، ابوالفضل و پوران، رقیه، «تاثیر پیچیدگی اقتصادی و جهانی شدن در نهاجرت نخبگان در کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی»، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، دوره ۱۷، شماره ۱: بهار ۱۴۰۱
۵- راغفر، حسین، محمدی الموتی، مسعود و فخر موسوی، الهام، «بررسی تاثیر کیفیت حکمرانی بر مهاجرت دانش‌آموختگان»، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه ریزی و بودجه، دوره ۲۲، شماره ۲: تابستان ۱۳۹۶
۶- مفتخری، علی و همکاران، «بررسی اثرات اندازه دولت بر فرار مغزها در کشورهای در حال توسعه»، اقتصاد باثبات، دوره ۳، شماره ۴: ۱۴۰۱
۷- افشاری، علی، معینی، سید رضا و انصاری، حمید، « بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر گرایش جوانان تهرانی به مهاجرت خارج از کشور»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره ۱۹، شماره ۴۷: ۱۳۹۹
۸- شکیبا راد، عاطفه، صابری، هائیده و ثابت، مهرداد، «برساخت اجتماعی مهاجرت بین‌المللی نخبگان و پیامدهای توسعه‌ای آن به شیوه پژوهش زمینه‌ای»، دوره۱۴، شماره۱: زمستان ۱۴۰۰
۹- خسروی، احمدعلی و همکاران، « مهاجرت نخبگان و رابطه آن با توسعه: فرصت‌ها و چالش‌ها برای سیاستگذاران»، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، دوره ۱۲، شماره ۶: بهمن و اسفند ۱۳۹۸
۱۰- علی مفتخری، محمد جعفری، اسمعیل ابونوری و یونس نادمی، «تاثیر متغیرهای موثر بر حکمرانی بر فرار مغزها در کشورهای در حال توسعه» فصلنامه اقتصاد باثبات و توسعه پایدار، دوره ۲، شماره ۳: ۱۴۰۰
۱۱- صادقی، رسول و سید حسینی، سیده متین، « میزان تمایل جوانان به مهاجرت بین‌المللی و عوامل تعیین کننده آن»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره۱۸، شماره ۴۳: ۱۳۹۸
پژوهشگر: مینا اینانلو
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
پژوهش‌ها درباره مهاجرت نخبگان چه می‌گویند؟ بیشتر بخوانید »
آسمان شهر فورت اسمیت در کانادا به رنگ نارنجی قرمز درآمد. آتش سوزی جنگل های منطقه باعث بوجود آمدن این پدیده شده است.
دریافت
2 MB
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
فیلم/ آسمان کانادا نارنجی شد بیشتر بخوانید »
نتایج نظرسنجی «گالوپ» نشان داده در بین هفت کشور صنعتی جهان، مردم آمریکا و بعد انگلیسی‌ها کمترین میزان اعتماد را به دولت‌های خود دارند.
به گزارش مجاهدت از مشرق، نتایج یک نظرسنجی جدید که دوشنبه منتشر شد نشان داد مردم ایالات متحده و بریتانیا کمترین میزان اعتماد را به دولت‌های خود در بین کشورهای صنعتی پیشتاز دارند.
مرکز افکارسنجی «گالوپ» اعلام کرد در سال ۲۰۲۲، تنها ۳۱ درصد بزرگسالان در آمریکا به دولتشان اعتماد داشتند که در بریتانیا ۳۳ درصد بود. آلمان با ۶۱ درصد در صدر کشورهای گروه هفت از نظر میزان اعتماد به دولت قرار داشت.
طبق نتایج، وضعیت آمریکا و انگلیس در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال ۲۰۰۶ متفاوت بود. در همین نظرسنجی که در سال ۲۰۰۶ انجام شد، آمریکا در صدر فهرست بود و ۵۶ درصد از بزرگسالان در پاسخ به این سوال که آیا به دولت خود اعتماد دارند، پاسخ بله دادند. در انگلیس ۴۹ درصد به این سوال پاسخ مثبت دادند. در نظرسنجی سال ۲۰۰۶ آلمان در جایگاه آخر فهرست قرار داشت.
بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۲ سایر اعضای گروه هفت شامل ژاپن، ایتالیا، فرانسه و کانادا شاهد بهبود سطح اعتماد به دولت خود بودند.
آمار سال ۲۰۲۲ برای آمریکا چندان هم دور از انتظار نبوده و نتایج گالوپ نشان داده تنها در یک سال جز ۲۰۰۶، سطح اعتماد بین مردم به دولتشان به ۵۰ درصد رسید که در سال ۲۰۰۹ بود. در سال ۲۰۲۰ میزان اعتماد با ۴۶ درصد در جایگاه بعدی قرار داشت.
اعتماد داخلی به دولت ایالات متحده در سال‌های اخیر چند رکورد پایین را ثبت کرده که شامل ۳۱ درصد در سال ۲۰۱۸، ۳۰ درصد در سال ۲۰۱۶و ۲۹ درصد در سال ۲۰۱۳ می‌شود.
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
آمریکایی‌ها رکوردار بی‌اعتمادی به دولتشان بیشتر بخوانید »
