کشت گیاهان دارویی

 خبرگزاری فارس-همدان، سولماز عنایتی: نسخه شفابخش گیاهان دارویی هم درمان درد بیکاری است و هم دلار دلار، ارزآوری دارد، از همان روز اول که بذر این گیاهان در خاک نهفته می‌شود تا روزی که بابت چند قطره اسانس آن نوید یورو و دلار می‌دهند، پیام‌آور سلامتی، درآمد، رونق تولید و اشتغال است.

بدون شک ارمغان تکمیل زنجیره تولید، فرآوری و دست‌یابی به بازارهای جهانی در حوزه گیاهان دارویی، هزاران هزار شغل است که با اندک همت و همگرایی مسؤول، کشاورز و سرمایه‌گذار انقلابی شگرف کلید می‌خورد. خداوند بستر این نسخه شفابخش را برای همدانی‌ها چنان گسترانیده که آوازه گیاهان دارویی با بیشترین ماده موثره این خطه زبانزد عام و خاص شده و جهانیان انگشت به دهان حیران چند و چون این نعمت خدادادی هستند.

حساب و کتاب پروردگار برای رشد و نمو گیاهانی پرآوازه که قفل فقر و رکود  را درهم می‌شکند و رونق و تولید ثروت را در پی دارد، دقیق و منظم است به قول معروف مو لای درزش نمی‌رود. پس جوانان بپا خیزید که شانس پشت دَر است و به رسم ضرب‌المثل‌های قدیمی «شانس هر روز در خانه را نمی‌زند».

سرمایه‌گذاران شما هم به گوش باشید که خرمنی از ثروت و ارز در انتظار عزم شماست، مسؤولان هم از ساعت و ثانیه وقت اداری عبور کنید و تمام‌قد به حمایت از این صنعت ۷ هزار ساله ایرانی به پا خیزید.

طبع گرم همدان در پرورش گیاهان دارویی

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان همدان به تاریخچه ارزشمند گیاهان دارویی در کشور و به تبع آن استان اشاره می‌کند و می‌گوید: از دیرباز در جهان جایگاه ویژه‌ای داشتیم به طوری که حکیمانی نظیر ابوعلی‌سینا در این حوزه فعال و نامی بوده‌اند.

علی محمودی از شرایط منحصر به فرد استان در تولید گیاهان دارویی یاد می‌کند و می‌افزاید: استان از لحاظ اقلیمی، شرایط جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا بستر بسیار مناسبی برای تولید گیاهان دارویی است و هم اکنون پس از چند سال تلاش مرکز تحقیقات کشاورزی با حضور شخصیت‌های علمی یک هزار و ۶۵۰ گونه گیاهی شناسایی و ثبت کرده است.

وی با تأکید بر اینکه از این میزان ۳۱۵ گونه منحصراً خاصیت دارویی دارند اما تاکنون تنها ۴۰ گونه اهلی شده و کشت آن بین کشاورزان ترویج شده است یادآور می‌شود: متاسفانه از نظر ترویج سازمان جهاد کشاورزی کوتاهی داشته چراکه جایگاه فعلی استان با توجه به ظرفیت گیاهان دارویی جایگاه واقعی و مناسبی نیست به نحوی که استان اکنون در جایگاه چهارم کشور قرار دارد.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان همدان متذکر می‌شود: استانی با شرایط مساعد چون همدان باید جایگاه اول کشت گیاهان دارویی را در کشور داشته باشد در حالی که در این حوزه شاهد خلأ کشت قراردادی هستیم.

وی با اشاره به سرمایه‌گذاری‌های کلان ثانویه برای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی گیاهان دارویی اضافه می‌کند: ثبات تولید در استان باید در دستور کار قرار گیرد و برای سرمایه‌گذار محرز شود که این امر می‌تواند عایدی مطلوبی داشته باشد، از همین رو زنجیره تولید، تکمیل و بازار با فرآیند کشت قراردادی تضمین می‌شود.

محمودی ثبات قوانین را ضروری می‌داند و می‌گوید: متأسفانه قوانین در کشور ما دستخوش تغییرات دوره‌ای است و تغییر در بخشنامه‌های دولتی؛ تولید، صادرات و فعالیت فعالان اقتصادی را دچار چالش می‌کند و بحث گیاهان دارویی هم از این قاعده مستثنی نیست.

وی با بیان اینکه مسؤولان و سیاست‌گذاران استان در حوزه ترویج کشت‌های قراردادی گیاهان دارویی ورود کنند تا کشاورزان برای این نوع کشت ترغیب شوند ادامه می‌دهد: کشت گیاهان دارویی به ویژه گونه‌هایی که قابلیت استفاده در صنایع تبدیلی و تکمیلی دارند باارزش‌تر از محصولات سبزی و صیفی مازاد بر نیاز هستند.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان همدان خاطرنشان می‌کند: پتانسیل‌های آبی، خاکی و سرمایه‌ای در بخش محصولات سبزی و صیفی به دلیل عدم استقرار صنایع تبدیلی، مازاد نیاز و اشباع بازار به راحتی از دست می‌رود بنابراین امروز نیازمند تغییر الگوی کشت هستیم.

وی با اشاره به اینکه ثبات تولید، ایجاد صنایع تبدیلی، ثبات قوانین و حمایت واقعی دولتمردان در این حوزه رشد اقتصادی را به دنبال دارد ادامه می‌دهد: گیاهان دارویی به ویژه محصولات فرآوری شده بازار بسیار مناسبی در سطح دنیا دارند از همین رو مشوق‌های صادراتی انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در این بخش را به مراتب افزایش می دهد.

محمودی از جایگزینی داروهای گیاهان به جای داروهای شیمیایی در چند دهه اخیر در کشورهای اروپایی و آمریکایی خبر می‌دهد و می‌افزاید: تاریخ جهان برای مصرف گیاهان دارویی تکرار شده است به طوری که کشورهای توسعه‌یافته به زندگی سالم روی آورده‌اند و روز به روز شاهد  مصرف بیشتر این گیاهان  در غرب و شرق هستیم.

 وی از حیات جدید استفاده از داروهای گیاهی یاد می‌کند و یادآور می‌شود: کشور نباید از این قافله عقب بماند به ویژه اینکه ایران و استان از جایگاه بسیار مناسب و استراتژیکی برخوردار است و در دنیا حرف برای گفتن دارد.

غفلت بزرگ

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی همدان با این بیت حضرت حافظ که «سالها دل طلب جام جم از ما می‌کرد / آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد» ظرفیت بی‌بدیل گیاهان دارویی در استان را تشریح می‌کند و می‌گوید: در حوزه گیاهان دارویی کشور ما قدمتی ۷ هزار ساله دارد و دانشمندان ایرانی با برند جهانی از این گیاهان بهره می‌بردند در حالی که امروز از این قافله عقب ماندیم.

رمضان کلوندی یادآور می‌شود: در حال حاضر بسیاری از کشورهایی که سابقه ۲۰۰ تا ۳۰۰ ساله دارند گوی رقابت را در این بخش از ما ربودند و در حیطه فرآوری گیاهان دارویی و درمان پیشرفت چشمگیری داشتند به نحوی که داروهای مورد استفاده شهروندان و مردم خود را از ریشه گیاهی تولید می‌کنند.

وی به تولید داروهای شیمیایی در کشورهای اروپایی و صادرات آن به دیگر کشورهای جهان سوم اشاره می‌کند و می‌افزاید: در کشور آلمان ۲۰ بیمارستان در سطح بیمارستان خاتم‌الانبیاء تهران تاسیس شده که مردم با داروهای گیاهی درمان می‌شوند و به هیچ عنوان از داروی شیمیایی مصرف نمی‌کنند.

 معاون آموزشی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی همدان از میزان مواد موثره گیاهان دارویی استان یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: گیاهان دارویی در استان همدان بین تمام استان‌های کشور بالاترین ماده موثره را دارند و نکته حائز اهمیت در صنعت داروسازی همین میزان ماده موثره گیاه است.

وی خاطرنشان می‌کند: به طور مثال گیاه «گل راعی» با ماده موثره‌ هاپیریسین در سراسر کشور مورد تحقیق و آزمایش قرار گرفته، نتیجه این تحقیقات بالاترین میزان  ماده موثره هاپیریسین در گل راعی مربوط به استان بود که به دلیل تنش‌های محیطی، ارتفاع از سطح دریا و شرایط آب و هوایی استان است.

 کلوندی گیاهان دارویی و فرآوری این محصولات را ارزشمند و ارزآور می‌داند و اضافه می‌کند: متاسفانه گیاهان دارویی با بسته‌بندی بسیار نامناسب و به صورت خام از کشور خارج می شود در حالی که کشورهایی که خردمندانه عمل می‌کنند اجازه خروج ماده خام را نمی‌دهند.

وی با تأکید بر اینکه ایجاد ارزش افزوده در گرو فرآوری محصولات خام است متذکر می‌شود: به طور مثال گیاه سنبل‌الطیب طبی ریشه بسیاری از قرص‌های آرامبخش است و انگلستان هر کیلو سنبل‌الطیب خام را ۱۰ دلار خریداری و به داروهای آرامبخش با منشا گیاهی تبدیل می‌کند، داروی محتوی یک کیلو ریشه سنبل‌الطیب را یک‌هزار و ۸۰۰ دلار به فروش می‌رساند.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی همدان به تفاوت ۱۸۰ برابری ارزش افزوده در قیاس بالا اشاره می‌کند و می‌گوید: کشوری که طعم فرآوری و صنایع تبدیلی را بچشد هیچ گاه محصولات خود را خام صادر نمی‌کند.

وی تصریح می‌کند: مسؤولان در سطح کلان باید این موضوع را مدنظر قرار دهند و همگی احساس مسؤولیت کنند چراکه  وقتی فرآوری رخ می‌دهد علاوه بر رشد اقتصادی اشتغالزایی قابل ملاحظه‌ای ایجاد و تحول عظیم اقتصادی در پی دارد.

گیاهان دارویی اشتغال را هم درمان می‌کند

کلوندی با بیان اینکه گیاهان دارویی، صنعتی است که انتها ندارد یادآور می‌شود: در کشوری مثل چین به طور مستقیم ۱۰۰ میلیون نفر در زمینه گیاهان دارویی مشغول به کار هستند در حالی که ما با وجود این ظرفیت، نگران ۵ تا ۶ میلیون جوان بیکار هستیم، امیدوارم روزی برسد که ما هم در دنیا به جایگاه اصلی خود دست یابیم.

وی از وجود ۸ هزار گونه گیاهی و ۲ هزار و ۴۰۰ گونه دارویی در کشور یاد می‌کند و اضافه می‌کند: در حال حاضر ایران از لحاظ تجارت جهانی گیاهان دارویی کمتر از یک درصد در دنیا تأثیرگذار است.

معاون آموزشی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی همدان بیان می‌کند: صنعت گیاهان دارویی در ایران آغاز شده اما روند بسیار کندی دارد در حالی که اگر به اهمیت و ارزش فرآوری پی ببریم بسیاری از معضلات در حوزه درمان، اشتغالزایی و مشکلات اقتصادی حل می‌شود چراکه این صنعت یک صنعت پایدار خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه از یک گیاه دارویی می‌توان چندین محصول تولید و از هر محصول می‌توان چند صد برابر ارزش افزوده برای کشور ایجاد کرد عنوان می‌کند:  از حدود ۱۳ اقلیم که در دنیا شناسایی شده ۱۱ اقلیم در کشور وجود دارد بنابراین ۸۰ درصد گیاهان دارویی دنیا را می‌توان در ایران کشت کرد.

کلوندی با بیان اینکه تمام دنیا به این نتیجه رسیدند که داروهای شیمیایی عارضه دارد و دارای سموم مخفی هستند بنابراین به سمت داروهای گیاهی سوق پیدا کردند ادامه می‌دهد: در داروهای گیاهی با کمپلکسی از ترکیبات سروکار داریم و از لحاظ علمی ثابت شده است که ترکیبات تعادل بیولوژیک در بدن برقرار و اثر درمانی در بدن ایجاد می‌کنند.

وی اضافه می‌کند: مافیایی که در حوزه داروهای شیمیایی فعالیت می‌کنند اجازه نمی‌دهند صنعت داروهای گیاهی پا بگیرد به طوری که در ایران به اندازه کشور چین داروی شیمیایی مصرف می‌شود، از همین رو آقایانی که پشت پرده واردات داروهای شیمیایی هستند تمایلی ندارند گیاهان دارویی جایگزین‌ داروهای شیمیایی پرعارضه شود.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی همدان به شرایط صادرات مواد خام اشاره می‌کند و می‌افزاید: صادرات مواد خام باید به صورت عقیم شده انجام شود در حالی که ذخایر ژنتیکی کشور را به راحتی و رایگان به اسم «صادرات» در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌دهیم!.

وی می‌گوید: گاهی برای حفظ منافع زودبازده یک عده‌ای ذخایر ژنتیکی رایگان از کشور خارج می‌شود، مسؤولان امر در این حوزه باید دقت نظر داشته باشند و اجازه ندهند  ذخایر ژنتیکی کشور به راحتی خارج شود.

صنایع تبدیلی حامی کشاورز

مدیر کمیته تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان نیز ظرفیت گیاهان دارویی را نعمت خدادادی می‌داند و می‌گوید: استان همدان بستر مناسبی برای کشت گیاهان دارویی به شمار می‌رود چراکه شرایط کشت، داشت، برداشت، انبارداری و دپو این گیاهان  مهیاست.

میلاد ذهبی مزیت‌های کشت گیاهان دارویی نسبت به کشت‌های زراعی را برمی‌شمرد و اضافه می‌کند: در کشت این گیاهان از سموم کشاورزی استفاده نمی‌کنیم پس یک کشت پایدار داریم ضمن اینکه گیاهان دارویی به صورت چند ساله کشت می‌شوند و یک بار هزینه بذر یا نشاء صورت می‌گیرد و اغلب پنج سال ثمر می‌دهند.

وی بیان می‌کند: آب کمتر، در کشت گیاهان دارویی تنش بیشتری به دنبال دارد و افزایش این تنش، باعث افزایش میزان ماده موثره گیاه می‌شود.

مدیر کمیته تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان از کشت دیم گیاهان دارویی خبر می‌دهد و می‌گوید: مشکل کم‌آبی را با جایگزین کردن کشت‌های مرسوم دیم می‌توان حل کرد که اشتغالزایی، افزایش عملکرد مزارع دیم و افزایش درآمد خانواده‌های روستایی را در پی دارد.

وی از صنایع تبدیلی و تکمیلی مختلف گیاهان دارویی یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: از مرحله کشت، داشت، برداشت تا بسته‌بندی و سورتینگ، صنایع دمنوش و تی‌بگ‌سازی، صنایع عرقیات گیاهی، عطرسازی و اسانس‌گیری و صنایع آرایشی و بهداشتی صدها اشتغال به صورت مستقیم و مشاغل بسیاری هم به صورت غیرمستقیم ایجاد می‌شود.

ذهبی به ارزآوری قابل ملاحظه صنایع تبدیلی گیاهان دارویی اشاره می‌کند و متذکر می‌شود: تاکنون هیچ استانداردی برای کشت و فرآوری این گیاهان تعریف نشده و کتابی در حوزه روش‌های کشت گیاهان دارویی مکتوب نشده، تا آن جا که همه اطلاعات به صورت تجربی موجود است.

وی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر ۴۰ گونه گیاهی پرمصرف استفاده می‌شود بدان معنا که از یک دهم ظرفیت بهره‌مند می‌شویم اگر فرآوری ایجاد شود این عدد به ۱۰ برابر می‌رسد و بیش از ده‌ها محصول تولید می‌شود.

مدیر کمیته تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان با تأکید بر اینکه ارزآوری فرآوری این گیاهان قابل حساب و کتاب نیست یادآور می‌شود: ایجاد صنایع تبدیلی در پیشرفت این صنعت ضروری است چراکه خرید تضمینی محصول کشاورز با وجود کارخانه‌های صنایع تبدیلی انگیزه تولید را چند برابر افزایش می‌دهد و نگرانی کشاورز از نوسانات و بود و نبود بازار کاهش می‌یابد.

 وی رونق صنایع تبدیلی را در گرو حمایت و پشتیبانی می‌داند و می‌افزاید: سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و تکمیلی بر اساس اعداد و ارقام صحیح سطح زیر کشت محصولات انجام می‌گیرد در حالی که متاسفانه سطح زیر کشت گیاهان دارویی در استان برنامه‌ریزی شده و مدون نیست.

ذهبی اضافه می‌کند: صنایع تبدیلی باید بر اساس اعداد واقعی سرمایه‌گذاری شود چراکه بر محصولاتی که هنوز تولید نشده سرمایه‌گذاری رخ می‌دهد در مرحله اول باید توانایی تولید  مدنظر قرار گیرد، برنامه‌های تدوین شده به کشاورز ارائه و در نهایت سرمایه‌گذاری در حوزه فرآوری برای تکمیل این زنجیره صورت گیرد.

لزوم همگرایی افزایش تولید گیاهان دارویی با ایجاد صنایع تبدیلی

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی همدان با بیان اینکه استفاده از گیاهان دارویی به منظور درمان با تاریخ زندگی انسان همزمان بود می‌گوید: در برهه‌ای داروهای شیمیایی در جامعه جا باز کرد اما در دهه‌های اخیر گیاهان‌ دارویی مجددا جایگاه اصلی خود را پیدا کرده است.

هاشم اصغری به ترکیبات باارزش افزوده فوق‌العاده از مواد موثره گیاهان دارویی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: هر گرم از این گیاهان دارویی بیش از صدها دلار و یورو ارزش دارد به طوری که در بازارهای اروپایی ترکیبات گیاهی را در حد میلی‌گرم خرید و فروش می‌کنند.

وی تامین امنیت غذایی و تولید پایدار را از دغدغه‌های اصلی مسؤولان می‌داند و می‌افزاید: نباید ارزش افزوده ایجاد شده از کشت و فرآوری محصولاتی چون گیاهان دارویی از نظرها مغفول بماند اما دستورالعمل‌های جامع و کاملی در این زمینه نداریم.

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی همدان خاطرنشان می‌کند: اگر صنایع تبدیلی همزمان با کشت گیاهان دارویی صورت نگیرد همان بلایی که بر سر زراعت محصولات دیگر پیش آمد بر سر گیاهان دارویی هم می‌آید  پس هماهنگی، رشد و توسعه این صنعت باید همزمان باشد.

اصغری متذکر می‌شود: آگاهی کشاورزان و خرید تضمینی انگیزه‌ای است که باعث رغبت کشاورزان نسبت به تغییر الگوی کشت می‌شود از همین رو مسؤولان با تدوین یک برنامه جامع و مدون برای این بخش از تولید تا فرآوری به صورت کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت می توانند به هدف نهایی که تولید ثروت است دست یابند و تحولی شگرف در بخش کشاورزی و صنایع مربوط به آن ایجاد کنند.

وی ارزش افزوده هر گرم از ترکیبات موثره گیاهی را با چندین دستگاه خودرو برابر می‌داند و اضافه می‌کند: از نظر حجم تولید، نگهداری و فرصت صادرات فرآوری گیاهان دارویی بهترین هستند بنابراین در کلام آخر حلقه مفقوده بین صنعت و کشاورزی پرتوان استان فرآوری است که باید با دقت خاصی صورت گیرد.

آینده گیاهان دارویی در استان روشن است

مدیر صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با تأکید بر اینکه سطح زیر کشت گیاهان دارویی در استان ۸ هزار و ۷۷۰ هکتار با تولید بیش از ۱۸ هزار تن در سال جاری است بیان می‌کند: در حوزه گیاهان دارویی در سه سال اخیر تعدادی پروانه بهره‌برداری برای صنایع گلابگیری، عرقیات گیاهی، تی‌بگ سازی و دمنوش‌های گیاهی به صورت کشت و صنعت صادر شده است.

حسن محمدی سرمایه‌گذاری فرآوری گیاهان دارویی را کلان و هنگفت می‌داند و می‌افزاید: جذب سرمایه‌گذار در این زمینه مشکل است چراکه ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تومان سرمایه می‌طلبد.

وی به اقدامات خوبی که در سال‌های اخیر برای ایجاد فرآوری گیاهان دارویی صورت گرفته اشاره می‌کند و می‌گوید: ما آمادگی داریم در اسرع وقت مجوز صادر کنیم و سرمایه‌گذاران را با مشوق‌هایی چون تسهیلات ارزان‌قیمت، تغییر کاربری‌های رایگان و طبق قانون معافیت‌های عوارض گمرکی برای واردات دستگاه‌های خارجی حمایت کنیم.

مدیر صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه یکی از اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی فرآوری گیاهان دارویی از جمله تولید اسانس و عرقیات گیاهی است اضافه می‌کند: شاید تاکنون به این حوزه کمتر پرداخته شده و سرمایه‌گذاران به ارزش افزوده ایجاد شده صنایع تبدیلی و تکمیلی این گیاهان واقف نبودند و آگاهی کافی نداشتند.

وی یادآور می‌شود: سازمان جهاد کشاورزی، کشت گیاهان دارویی از جمله گل محمدی و سایر گیاهان را ترویج می‌دهد و در کنار ترویج کشت، به ایجاد فرآوری گیاهان هم می‌پردازیم و به دنبال جذب سرمایه‌گذار هستیم به نحوی که آینده فرآوری گیاهان دارویی استان روشن و رو به رشد است.

 

 

انتهای پیام/89033/س

منبع خبر