کنسولگری عربستان

به گزارش مجاهدت از مشرق، روابط ترکیه و عربستان از زمانی که «رجب طیب اردوغان» در اوت سال ۲۰۱۴ میلادی به ریاست جمهوری رسید و «سلمان بن عبدالعزیز «در ژانویه سال ۲۰۱۵ پادشاهی شبه جزیره را به دست گرفت، شاهد جهشی کیفی بود.

در سال ۲۰۱۵ میلادی، ملک سلمان و اردوغان سه نشست برگزار کردند. ریاض و آنکارا  در جریان سفر اردوغان به عربستان در دسامبر ۲۰۱۵ میلادی توافقنامه ای برای تشکیل شورای هماهنگی راهبردی امضا کردند و به دنبال آن نیز صورتجلسهتشکیل شورای هماهنگی عربستان و ترکیه در جریان سفر آوریل سال ۲۰۱۶ میلادی ملک سلمان به استانبول شد.  

با این حال، حوادث و رویدادهای بسیاری در بروز تنش در روابط دو کشور نقش داشت؛ بویژه همسویی ترکیه با متحد خود قطر در جریان بحرانی که بین چهار کشور عربستان، بحرین، امارات و مصر با قطر  در سال ۲۰۱۷ میلادی روی داد.

این بحران باعث افزایش تنش رسانه ای بین دو اردوگاه شد که در یک سوی آن قطر و ترکیه و در سوی دیگر آن عربستان، مصر، بحرین و امارات قرار داشتند. این تنش رسانه ای نیز در پی قتل فجیع جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد عربستانی در کنسولگری این کشور در شهر استانبول ترکیه به اوج خود رسید. اگرچه کاهش روابط بین ریاض و آنکارا به مرز گسست دیپلماتیک نرسید، اما دو کشور نمایندگی دیپلماتیک خود را به پایین ترین سطح رساندند.

عربستان با متوقف کردن واردات از ترکیه و جمع آوری آنها از بازارهای خود به نوعی آنکارا را مجازات کرد. شرکت های ساخت و ساز بزرگ ترکیه نیز از مشارکت در هرگونه پروژه ای در عربستان محروم شدند. ریاض همچنین شمار پروازهای حج واجب و عمره را کاهش داد و شیوع کرونا نیز این وضعیت را بدتر کرد، اما مهمترین ضربه را بخش گردشگری ترکیه دید، زیرا این بخش از سوی گردشگران سعودی تحریم شد و اثر منفی زیادی بر بازار گردشگری این کشور گذاشت.

با اینحال، اردوغان از بیش از یکسال پیش اعلام کرد که قصد گذر از اختلافات با عربستان را دارد. از دو پرونده مهم اختلافی بین عربستان و ترکیه، پرونده قطر با توجه به آشتی بین این کشور و چهار کشور عرب یاد شده در ژانویه سال ۲۰۲۱ میلادی حل و فصل شد اما پرونده خاشقچی که هم سخت و دشوار بود و هم زمانبر، باقی ماند.

قطر و چهار کشور عربستان و امارات و بحرین و مصر در اجلاس “العلا” در ریاض بیانیه ای را مبنی بر آشتی بین خود صادر کردند که به تحریم قطر از سوی این چهار کشور و بحران دیپلماتیک بین آنها پایان داد.

اردوغان که قصد خود را برای حل اختلافات با ترکیه، از بیش از یک سال پیش اعلام کرده بود، در ماه مه گذشته با شاه سعودی تلفنی گفت وگو کرد. او سپس «مولود چاوش اوغلو» وزیر خارجه خود را در سفری رسمی برای دیدار با «فیصل بن فرحان» همتای سعودی اش به ریاض فرستاد تا بعد از آن در ماه فوریه گذشته، اردوغان اعلام کند که قصد سفر به عربستان را دارد اما این سفر در آن زمان انجام نشد.

برخی در ترکیه علت تعویق سفر اردوغان به عربستان را اصرار ریاض برای بسته شدن رسمی پرونده خاشقچی در ترکیه دانستند، زیرا دادگاه ترکیه در ماه مه سال ۲۰۲۰ میلادی اقدامات خود را برای محاکمه غیابی ۲۶ متهم سعودی به اتهام قتل خاشقچی در خاک ترکیه آغاز کرده بود.

در این میان، منابع سازمان ملل و آمریکا محمد بن سلمان را در پس پرده ترور خاشقچی دانستند و گزارشگر سازمان ملل در ژوئن سال ۲۰۱۹ میلادی در گزارشی اعلام کرد که «غیرممکن است» که «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی از این اقدام بی اطلاع بوده باشد.

این گزارش با ذکر اسامی ۲۱ نفر تاکید کرد: ما اطمینان زیادی داریم که افراد زیر به نمایندگی از محمد بن سلمان در مرگ جمال خاشقچی مشارکت داشته‌اند، به آنها دستور داده شده است، یا در غیر این صورت همدست یا مسئول آن بوده‌اند.

سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا “سیا” نیز پس از قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در ترکیه با قطعیت بالایی گزارش داده بود که بن سلمان شخصا دستور این قتل را صادر کرده است اما مقام های اطلاعاتی به طور علنی در این باره صحبت نکرده و شواهدی ارائه نکردند.

در نهایت نیز دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا فوریه سال جاری میلادی گزارش غیر محرمانه‌ای را از قتل این روزنامه‌نگار منتقد سعودی منتشر کرد که در آن آمده بود: ما ارزیابی می‌کنیم که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی، عملیاتی را در استانبول ترکیه برای دستگیری یا کشتن جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی تایید کرده است

در این گزارش همچنین آمده بود، ما بر اساس کنترل  ولیعهد در تصمیم‌گیری پادشاهی، دخالت مستقیم یک مشاور اصلی و محافظان محمد بن سلمان در جزئیات این عملیات و حمایت ولیعهد برای استفاده از اقدامات خشونت آمیز برای بستن دهان مخالفان خارج از کشور از جمله خاشقچی، به این ارزیابی رسیدیم.

این گزارش تاکید دارد، از سال ۲۰۱۷میلادی، ولیعهد کاملا بر سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی پادشاهی تسلط دارد و بسیار بعید به نظر می رسد که مقامات سعودی بدون مجوز ولیعهد، عملیاتی از این دست را انجام داده باشند.

بعد از تعویق سفر اردوغان به عربستان که برخی آن را به خاطر اصرار ریاض برای بسته شدن رسمی پرونده خاشقچی در ترکیه دانستند، مهمترین تحول در این زمینه در نهم آوریل جاری روی داد. در این روز دادگاه ترکیه حکم بستن پرونده محاکمه خاشقچی را به خاطر آنچه “غیرممکن بودن پیشرفت در پرونده تحقیقات درباره این متهمان” خواند، صادر کرد. این دادگاه همچنین دستور انتقال پرونده های قضایی و تحقیقاتی به مقامات قضایی عربستان سعودی را صادر کرد که بسیاری این اقدام را به برداشتن آخرین مانع در مسیر پرونده احیای روابط دو کشور تفسیر کردند.

این تصمیم دادستانی ترکیه برای بستن پرونده خاشقچی با انتقادهای داخلی و بین المللی مواجه شد و «اگنس کالامار»،  دبیرکل سازمان عفو بین‌الملل در واکنش گفت کە امروز برای افرادی کە سه سال را در کمپین دستیابی بە عدالت درخصوص پرونده قتل خاشقجی وقت گذاشتند، روز سیاهی است.

وی افزود که ترکیه با انتقال این پرونده به طور آگاهانه و با تمایل خود فرایند دادرسی قتل را بر عهده افرادی گذاشت که خود مسئول انجام آن هستند.  

دبیرکل سازمان عفو بین‌الملل هم در واکنش به اقدام دادستانی ترکیه، تصریح کرد که آنکارا متعهد شدە بود کە پرونده خاشقچی قربانی بازی‌های سیاسی نمی شود.

«احمد بن‌شمسی» عضو سازمان دیده‌بان حقوق بشر نیز در واکنش گفت که انتقال پرونده خاشقجی به عربستان امکان فرار از تعقیب و پاسخگویی می دهد زیرا دادرسی به دست افرادی سپرده می ‌شود که خود دستور قتل را داده‌اند.

این تصمیم دادستانی ترکیه در سطح داخلی نیز جنجال آفرین شد و دو حزب حاکم و مخالف در پارلمان ترکیه بر سر تحویل پرونده خاشقچی به عربستان در صحن پارلمان به مشاجره پرداختند.

«یونس امره» نماینده حزب جمهوریخواه خلق در پارلمان به گزارش مجاهدت از اگنس کالامارد اشاره کرد و گفت که درحالی که این گزارش مطرح است، چگونه توانستید که پرونده خاشقچی را به عربستان تحویل دهید؟ آیا می‌ دانید سعودیها کالامارد را تهدید کرده اند. شما با اینکار پرونده خاشقچی را به عاملان این جنایت می دهید.

در پاسخ به این انتقادها، «ماهر اونال» نماینده حزب حاکم عدالت و توسعه در پاسخ گفت: زمانی که تمام دنیا در قبال این جنایت سکوت کرد، ترکیه صدایش را بلند کرد و هر آنچه لازم بود انجام داد، چرا شما از آمریکا و انگلیس و دیگر کشورها انتقاد نمی‌کنید و فقط از ترکیه انتقاد می‌کنید؟

«بکر بوزداغ» وزیر عدالت و دادگستری ترکیه نیز از این تصمیم دادستانی ترکیه دفاع کرد و آن را “کاملا قانونی و در چارچوب قانون قضایی ترکیه” دانست.

این درحالی است که «کمال قلیچ‌دار اوغلو «رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه نیز ماه آوریل گذشته با اشاره به سخنان اردوغان در سال ۲۰۱۸ میلادی که گفته بود که انتقال پرونده محاکمه غیابی عاملان قتل خاشقچی در ترکیه به عربستان غیرممکن است، مدعی شد که اردوغان در قبال دریافت پول از عربستان این پرونده را به ریاض داد.

تصمیم ترکیه برای تحویل پرونده، دومین مانع بر سر راه خواست اردوغان برای بهبود روابط با ریاض را برداشت که به عقیده برخی تحلیلگران، این تلاش اردوغان برای بهبود فضای روابط با عربستان در سایه تلاش های گسترده تر او در برهه اخیر برای بهبود روابطش با چند رقیب منطقه ای از جمله مصر و امارات و نیز رژیم صهیونیستی صورت می گیرد تا از این طریق اردوغان با انزوای دیپلماتیک روز افزونی که باعث کاهش شدید سرمایه گذاریهای خارجی بویژه غربی شده است، مقابله کند.

اعلام اردوغان در ژانویه سال جاری مبنی بر اینکه قصد دارد به عربستان سعودی سفر کند، در حالی صورت گرفت که اقتصاد کشورش پس از کاهش جدی ارزش پول ترکیه و به تبع آن افزایش تورم همچنان در مرحله دشواری قرار دارد. نرخ  تورم سالانه در ترکیه به ۶۱.۱۴ درصد رسیده است. این امر با افزایش قابل توجه قیمت سوخت و کالاهای اساسی همراه شده و بحران اوکراین بر شدت آن افزوده است.

در نهایت و بعد از تماس ها و مقدمه چینی های فراوان، اردوغان پنجشنبه شب گذشته وارد شهر جده عربستان شد و با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی و ملک سلمان شاه سعودی دیدار و فریضه حج عمره را به جای آورد.

اما پایان این سفر سرآغاز جنجالی گسترده در شبکه های اجتماعی بود و برخی آن را “کُرنش و رضایت اردوغان به تحقیر شدن” توصیف کردند و برخی دیگر نیز از دستاوردها و مزیت های سیاسی و اقتصادی آن برای ترکیه سخن گفتند.

در همین راستا، «خالد الجیوسی» از تحلیلگران عرب در روزنامه رای الیوم نوشت: سعودیها می گویند که رئیس جمهور ترکیه که تهدید کرده بود که قاتل خاشقچی را افشا کند، «تحقیر شده» به آنکارا برگشت و او به هنگام دست دادن و در آغوش کشیدن محمد بن سلمان، تهدیدهای خود را فرو خورد؛ صحنه ای که باعث وجد و شعف سعودیها می شود.

به گفته این تحلیلگر، اما در آن سو، حامیان اردوغان می گویند که “سلطان” امتیازاتی به غیر از بستن پرونده خاشقچی – در مقابل دریافت مزایای بیشمار سیاسی و اقتصادی از جانب عربستان- نداد و سلطان می داند که چگونه عملگرا باشد و بهره برداری کند.

این تحلیلگر تصریح کرد که در بحبوحه این بحث و جدل ها، اما به نظر می رسد که رهبران سعودی ‌خواستند که بر «کُرنش و راضی شدن به تحقیر» اردوغان تأکید کنند و آنها این منظور را از طریق شبکه رسمی تلویزیونی «الاخباریه» خود بیان کردند، زیرا درحالی که اردوغان گفته بود که سفرش به عربستان به دعوت ملک سلمان انجام می شود، مجری شبکه الاخباریه در گزارش خود اعلام کرد که اردوغان “بنا به تمایل خودش” برای سفر وارد جده شد و ملک سلمان در ۱۰ روز آخر ماه رمضان سران کشورهای اسلامی را به حضور می پذیرد.  

به نوشته این تحلیلگر، اردوغان همچنین هنگام ترک فرودگاه جده از سوی بدر بن سلطان عبدالعزیز معاون امیر منطقه مکه مکرمه بدرقه شد؛ چیزی که در دنیای دیپلماسی معانی و پیام های خود را دارد.

سرویس جهان مشرق _ در یک موضع قابل پیش بینی حدود یک سال بعد از اظهارات آقای «ابراهیم کالین» سخنگوی «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه در ۲۶ آوریل سال ۲۰۲۱ مبنی بر اینکه «ما به قوه قضاییه عربستان اعتماد داریم» چند روز قبل دادستانی عمومی در استانبول خواستار بسته شدن پرونده قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد سعودی شده و به این بهانه که متهمان این پرونده، خارجی هستند آن را تحویل عربستان داد. این درحالی است که پیش از این اردوغان تاکید داشت که عربستان باید متهم اصلی پرونده خاشقجی را معرفی کرده و همه متهمان این پرونده را به ترکیه بفرستد.

آیا بستن پرونده خاشقجی مقدمه یک دوستی تازه میان اردوغان و آل سعود می‌شود؟

این اقدام دادستانی عمومی ترکیه درباره پرونده قتل جمال خاشقجی مشابه اقدامی است که همین دادستانی سال‌ها پیش در  ازای دریافت ۲۰ میلیون دلار از تل‌آویو انجام داده و پیگرد قضایی علیه افسران اسرائیلی در دادگاه‌های ترکیه و بین‌المللی را  به حالت تعلیق در آورد؛ در حالی که همین افسران مسئول کشته شدند ۱۰ شهروند ترک در ماجرای کشتی مرمره که در سال ۲۰۱۰ به سمت غزه حرکت می‌کرد، بودند.

شاخص‌ها حاکی از آن است که تصمیم دادستان ترکیه در رابطه با بستن پرونده قتل خاشقجی در چارچوب حمایت از تلاش‌های اردوغان برای آشتی با رژیم آل سعود صورت گرفته است.   بنابراین همانطور که باز شدن پرونده قتل خاشقجی به عنوان مقدمه‌ای برای سرد شدن روابط عربستان و ترکیه بود اکنون بستن این پرونده به معنای سرآغاز مرحله جدیدی از مناسبات میان دو طرف است.

بر همین اساس به نظر می‌رسد که اردوغان شروع به بازیابی دیدگاه‌های خود درباره کشورهای عربی کرده است؛ به ویژه بعد از توقف درگیری‌ها در لیبی.   در شرایطی که ترکیه از یک بحران اقتصادی بی‌سابقه رنج می‌برد تصمیم گرفته تا بعد از بهبود روابط خود با مصر و امارات  مرحله تازه‌ای از مناسبات عالی را با عربستان سعودی برقرار کند. به ویژه اینکه ترک‌ها معتقدند سعودی‌ها در این شرایط می‌توانند کمک زیادی به بهبود اوضاع اقتصادی ترکیه کنند.

سیاست نامتوازن اردوغان مقابل اعراب

بسیاری از کارشناسان معتقدند که  بسته شدن پرونده قتل جمال خاشقجی در ترکیه بار دیگر بر سیاست‌های متناقض اردوغان تاکید می‌کند؛ جایی که او همواره مواضع خود را درباره مسائل مهم منطقه‌ای و جهانی طبق شرایط و منافع خود تغییر می‌دهد.   اردوغان به خوبی می‌داند که  احزاب راست ترکیه از معارضان سرسخت عربستان به شمار می‌روند.   همچنین شخص اردوغان در اکتبر سال ۲۰۱۹ بعد از قتل جمال خاشقجی،   عربستان را به تجاوز علیه یمن و کشتن افراد بی گناه بدون هیچ توجیهی، محکوم کرد.

این در حالی است که اردوغان در ۲۶ مارس ۲۰۱۵ از حمله کشورهای عربی به یمن حمایت کرده بود.   از دیگر شاخص‌های سیاست متناقص اردوغان در برابر کشورهای منطقه و به طور خاص عربستان این است که او به فاصله کوتاهی بعد از قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در ترکیه، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی را به این جنایت متهم کرده و در نوامبر ۲۰۱۹ با سفر به واشنگتن چند فایل صوتی و تصویری این جنایت را تحویل «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا داد.

همچنین تصمیم رئیس جمهور ترکیه برای همگرایی با عربستان از خلال بستن پرونده خاشقجی  در زمانی صورت گرفته که رسانه‌های طرفدار اردوغان هجمه‌های خشونت‌آمیزی علیه محمد بن سلمان انجام داده و او را به قتل و جنایت متهم می‌کنند و از کشورهای اسلامی خواستند تا یک نهاد مشترک برای نظارت  بر حرمین شریفین تشکیل دهند تا این مکان‌های مقدس از سیطره آل سعود خارج گردد.

همچنین ترکیه در سال‌های گذشته از پرونده قتل خاشقجی برای اعمال هجمه خشونت آمیز علیه آل سعود و دور کردن اخوان‌المسلمین در عربستان استفاده کرده بود؛ به ویژه بعد از اینکه ریاض اخوان المسلمین یک گروه تروریستی اعلام کرد.

دست و پازدن‌های رئیس جمهور ترکیه برای آشتی علنی با صهیونیست‌ها

از طرف دیگر  همچنین شاهد تغییر مواضع و تاکتیک اردوغان درباره سایر مسائل مهم جهانی و منطقه‌ای  از جمله مسئله فلسطین نیز هستیم.   در کشورهای عربی همچون عربستان و امارات شاخص‌ها نشان می دهد که آنکارا به دنبال آغاز دور تازه‌ای از روابط با رژیم صهیونیستی و بازسازی مناسبات با این رژیم است.   بعد از سفر «اسحاق هرتزوگ» رئیس رژیم صهیونیستی به آنکارا در ۹ مارس  سال جاری میلادی، رجب طیب اردوغان درباره سفر قریب‌الوقوع «نفتالی بنت» نخست وزیر رژیم صهیونیستی به آنکارا صحبت کرده و «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه گفت که در اواسط مه یعنی بعد از ماه مبارک رمضان نخست وزیر اسرائیل به ترکیه سفر خواهد کرد.

در این شرایط هم چنین اطلاعاتی درباره احتمال سفرهای متقابل مقامات ترکی و سعودی  منتشر شده است و شاید سفر شخص اردوغان به عربستان سعودی یکی از بزرگترین غافلگیری‌ها در این زمینه باشد.

بسیاری از کارشناسان امور منطقه بر این باورند که  چرخش مواضع ترکیه در قبال عربستان و رژیم صهیونیستی در یک زمان واحد نمی‌تواند تصادفی باشد و آشتی با تل‌آویو یک معیار عملی است که از طریق آن اردوغان  می‌تواند روابط خود را با کشورهای منطقه در چندین سطح مورد بازنگری قرار دهد. این روابط آنکارا همچنین می‌تواند پلی برای عادی‌سازی زودهنگام عربستان و اسرائیل تلقی شود.

اسرائیل به وجه مشترک عربستان و ترکیه تبدیل می‌شود؟

بر این اساس بعد از اظهارات پی‌درپی رئیس جمهور ترکیه درباره اهمیت هماهنگی و همکاری مشترک با اسرائیل ممکن است که این رژیم به زودی تبدیل به وجه مشترک میان آنکارا و ریاض گردد. به ویژه اینکه طی چند ماه گذشته سعودی‌ها تمایل خود را برای برقراری روابط رسمی با رژیم صهیونیستی انکار نمی‌کنند و شخص محمد بن سلمان  اخیرا در مصاحبه با مجله  آمریکایی آتلانتیک تمایل خود را برای آغاز روابط دیپلماتیک با اسرائیل صراحتا اعلام کرد.

اما یکی از نکات قابل توجه در این اقدام آنکارا و شخص اردوغان برای آشتی رسمی با عربستان این است که هم‌گرایی ترکیه با عربستان سعودی در  زمانی صورت می‌گیرد که روابط این کشور با آمریکا پس از روی کار آمدن «جو بایدن» در کاخ سفید و به ویژه در سایه تحولات اوکراین رو به سردی گراییده است. بنابراین به نظر می‌رسد که تغییر ناگهانی سیاست های ترکیه در چارچوب یک نقطه جدید در سناریوهای ویژه آمریکا برای منطقه صورت می گیرد.

آنچه که واضح به نظر می‌رسد، این است که ترکیه به دنبال افزایش نفوذ خود در میان کشورهای عربی است تا بدین ترتیب، عرصه را به طور کامل برای جولان ایالات متحده آمریکا در منطقه، باز نگذاشته باشد. ترکیه به خوبی دریافته است که آمریکایی‌ها روابط و مناسبات خود با کشورهای عربی را روز به روز تقویت می‌کنند؛ از همین روی، با تغییر در سیاست‌ها و استراتژی‌های خود نمی‌خواهد عرصه را به رقبای بین‌المللی‌اش واگذار نماید و بحران به وجود آمده میان کشورهای عربی و واشنگتن درباره تحولات اوکراین می‌تواند فرصت مناسبی برای اجرای برنامه‌های ترکیه باشد.

گام بعدی اردوغان در خیانت به آرمان فلسطین چه خواهد بود؟

بسیاری از تحلیلگران ترکیه معتقدند که مجموعه‌ای از مشکلات و گره کورهای دیپلماسی و سیاست خارجی این کشور، محصول مستقیم تصمیمات آنی و خشمگینانه شخص اردوغان است. او از پرونده سوریه و مصر گرفته تا بسیاری از حوزه های دیگر، با رفتارهای خشن، آنی و فارغ از دوراندیشی و همراه با شُو و نمایش، سیاست خارجی را به سمت بن بست سوق داده و هزینه های سنگینی بر دست اقتصاد ترکیه گذاشته است. در نتیجه، مشاورین و دیپلمات‌ها، رفته رفته اردوغان را اقناع کردند که دست از لجبازی بردارد و به سمت عادی سازی روابط با کشورهای مختلف برود.

با توجه به این موارد و روش دائمی اردوغان در تغییر مواضعش، بسیاری معتقدند که تسلیم شدن او در برابر عربستان و دادن یک امتیاز بزرگ به ملک سلمان و پسرش، تعجب‌برانگیز نیست؛ چرا که پیش از این نیز اردوغان با در نظر گرفتن منافع خود با همه شروط مصر در زمینه مسدود کردن شبکه‌های حامی اخوان المسلمین موافقت کرده بود.

بنابراین در شرایطی که روابط دولت ترکیه با رژیم صهیونیستی روز به روز گرم‌تر می‌شود، بعید نیست که بعد از سفر نفتالی بنت به آنکارا در مه آینده، اقدام بعدی اردوغان در خیانت به آرمان فلسطین اخراج اعضای جنبش حماس از ترکیه باشد.

ناگفته نماند که ترکیه از عادی سازی روابط خود با کشورهای عربی و همچنین رژیم صهیونیستی اهداف اقتصادی متعددی نیز دنبال می‌کند. اما بسیاری از تحلیلگران و دیپلمات‌های ترک معتقدند تا زمانی که آشتی ترکیه با کشورهای عربی شامل سوریه نشود، هیچگونه صلح و ثبات و امنیتی برای منطقه وجود نخواهد داشت و اساسا روابط آنکارا با اعراب همواره تحت شعاع پرونده سوریه قرار دارد.