کوزوو در سال ۲۰۰۸ استقلال خود را از صربستان جمهوری سابق یوگسلاوی اعلام کرد، اما صربستان آن را رها نمی کند. تهاجم روسیه به اوکراین بُعد جدیدی به این بن بست افزوده است و اکنون، ارتش صربستان پس از هفتهها تشدید تنش ها بین مقام های کوزوو و اقلیت صرب محلی، دستور آماده باش داده است.
عامل تنش ها چیست؟
کوزو دارای ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر جمعیت با اکثریت قومی آلبانی تبار است که بیش از ۱۰۰ هزار نفر از آنها صرب هستند. در ماه آگوست (مرداد/شهریور) مقامات کوزوویی تلاش کردند اقلیت صرب را وادار کنند پلاک خودروها و مدارک شخصی خود را بر اساس آنچه که دولت پریشتینا ارائه می دهد تغییر دهند و از پلاک های صادر شده توسط دولت صربستان خودداری کنند. بسیاری از اقلیت های صرب ساکن در کوزوو این دستور دولتی را تهدیدی علیه هویتشان و توهین آمیز قلمداد کردند. اما قبل از این که در نهایت مقامات کوزوو تسلیم شوند، تصمیم گرفتند که این دستور را به زور اجرا نکنند، بسیاری از افسران پلیس صرب در شمال کوزوو استعفا دادند. بعد از این که سه نفر از این افسران به دلیل مظنونیت به تروریسم دستگیر شدند جامعه صرب با مسدود کردن و ایجاد موانع در خیابان ها واکنش نشان دادند.
آلبین کورتی نخست وزیر کوزوو، صربستان را به تحریک به ناآرامی متهم کرد و الکساندر ووچیچ رئیس جمهوری صربستان امکان اعزام نیرو به کوزوو برای حمایت از اقلیت صرب را مطرح کرد.
جنگ روسیه در اوکراین چه تاثیری در این تنش داشته است؟
اختلافات ژئوپلیتیکی بر سر کوزوو از زمان تهاجم گسترده روسیه به اوکراین توسط ولادیمیر پوتین، حامی آشکار صربستان، شدیدتر شده است. پوتین از غرب به دلیل استانداردهای دوگانه انتقاد کرده است. او مساله کوزوو را – که اکثر کشورهای غربی استقلال آن به رسمیت شناخته شده اند – با دو منطقه در شرق اوکراین که از سال ۲۰۱۴ توسط جدایی طلبان مورد حمایت روسیه کنترل می شود، مقایسه کرده است. رهبران صربستان و کوزوو نیز از جنگ اوکراین برای تشدید لفاظی های خود بهره برده اند. این خطر وجود دارد که تشدید تنش ها به سایر بخشهای بالکان غربی از جمله بوسنی و هرزگوین سرایت کند. با این حال، یک نیروی صلح به رهبری ناتو متشکل از نزدیک به سه هزار و ۸۰۰ سرباز سال ها به حفظ صلح در کوزوو کمک کرده و گفته که آماده است در صورت تهدید ثبات این منطقه، مداخله کند.
نقش آفرینان کلیدی در تنش کوزوو- صربستان چه کسانی هستند؟
کورتی نخست وزیر کوزوو، صربستان را به خاطر خدمت به منافع روسیه متهم می کند، اما رئیس جمهوری صربستان گفته است که مقامات کوزوو تلاش می کنند تا از بحران اوکراین برای تحقق اهداف خود سوء استفاده کنند. هر دو در داخل کشور مخالفانی دارند که نحوه مدیریت آنها را با توجه به تنش های مکرر زیر سوال می برند.
آمریکا به طور کلی در مقایسه با اتحادیه اروپا نفوذ بیشتری بر رهبری کوزوو دارد، در حالی که صربستان به دنبال حمایت مسکو و همچنین واشنگتن و بروکسل برای رسیدگی به این مناقشه است.
در سال ۲۰۲۲، رئیس جمهوری صربستان برای یک دوره پنج ساله دیگر منصوب شد و حزب او اکثریت پارلمان را در اختیار دارد. امتناع کورتی از دادن امتیاز به صربستان، هر گونه مذاکره با این کشور همسایه را پیچیده تر کرده است.
روابط صربستان و کوزوو با اتحادیه اروپا چگونه است؟
صربستان و کوزوو در سال ۲۰۱۳ توافقنامه ای را با میانجیگری اتحادیه اروپا در مورد تجارت، انرژی و ارتباطات امضا کردند که پیش بینی می کرد تا حدی به صرب های کوزوو خودمختاری داده شود. کوزوو سپس اعلام کرد که به جمعیت اقلیت خودمختاری نخواهد داد. در حالی که اتحادیه اروپا سرمایهگذار کلیدی در هر دو کشور است، پیشرفت در تلاشهای آنها برای پیوستن به این بلوک روندی کُند داشته است. صربستان در حال مذاکره برای ورود به اتحادیه است و در این پروسه از کوزوو که هنوز نامزد رسمی نشده است، جلوتر است. اما اتحادیه اروپا حل و فصل بن بست و رفع تنش بین دو کشور را شرط الحاق به اتحادیه قرار داده است. ناامیدی از این بلوک در صربستان در حال افزایش است، چرا که اتحادیه اروپا بهطور فزایندهای دست نیافتنی تر می شود و خود درگیر مسائل دیگری است.
کووزو مرکز آخرین جنگ تمام عیار اروپا در اواخر دهه ۹۰ میلادی بوده و تنش ها در آنجا هرگز به طور کامل رفع نشده است.
روز یکشنبه، گزارشها مبنی بر تیراندازی در نزدیکی یک واحد گشت زنی نیروهای صلح بان ناتو، آخرین موج تنشها را برانگیخت.
کوزوو آخرین جنگ در اروپا را شاهد بود که با آغاز مداخله نظامی ناتو به دستور بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا در مارس ۱۹۹۹ بعد از ۷۸ روز پایان یافت.
هر چند توافق صلح بین دو کشور امضا شد و صربستان موافقت کرد خاک کوزوو را ترک کند، دو کشور هرگز روی صلح واقعی را ندیده اند. از سال ۱۹۹۹ نیروهای صلح بان ناتو در کوزوو حضور دارند و این جنگ بیش از ۶۰۰ هزار پناهجوی کوزوویی را راهی اروپا کرد.
صربستان هنوز هم اعلام استقلال کوزوو در سال ۲۰۰۸ را به رسمیت نمی شناسد.
تازه ترین تنش ها در روابط دو کشور در حالی بروز کرده که بیم آن می رود که برخی از گروه ها در هر دو کشور از توجه جهانی به بحران اوکراین سوء استفاده کنند.
دولت کوزوو هنوز گمانه زنی ها درباره برنامه این کشور برای حمله به مناطق صرب نشین در شمال کوزوو را تایید یا تکذیب نکرده است.
اتحادیه اروپا که خود از طولانی شدن بحران جنگ در اوکراین خسته شده است حداکثر خویشتنداری دو طرف و اقدام عاجل برای توقف تنش ها را خواستار است و از رهبران کوزوو و صربستان خواسته شخصا برای دستیابی به راه حل سیاسی پشت میز مذاکره بنشینند.
