گزارش دفاعی

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از سرویس دفاع و امنیت مشرق، حوزه پرنده بدون سرنشین در حقیقت یکی از مهم ترین پایه های توان دفاعی و بازدارندگی کشورمان در دهه ۹۰ به حساب می آید و در حالی که برای مدتهای طولانی سپاه پاسداران به عنوان متولی و کاربر اصلی این سامانه ها محسوب می شد اما از چند سال قبل ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز وارد این دنیای مدرن و حساس شده که خوشبختانه ثمرات و دستاوردهای بسیاری را برای کشورمان به همراه داشته است.

اگرچه کاربری پرنده های بدون سرنشین در ارتش، ابتدا در نقش هایی همچون اهداف پرنده برای پدافند هوایی بود اما در چند سال اخیر و خصوصا در سال ۱۳۹۹ شاهد جهش چشمگیر و ناگهانی حضور پرنده های بدون سرنشین در نیروهای مختلف ارتش بودیم که اقدامات مهمی مثل رونمایی از پرنده بدون سرنشین کمان ۲۲ یا رزمایش پهپادی ارتش از جمله نکات مهم در این بخش محسوب می شد.

اکنون و در ابتدای سال جدید نیز رونمایی از پرنده های بدون سرنشین انتحاری و مجهز شدن آجا به پهپادهای شناسایی و رزمی مهاجر ۶ در نقش سرکوب پدافند هوایی، از جمله اخبار مهم در این بخش به شمار می رود که نویدبخش اقدامات و اتفاقات بزرگ در این حوزه است.

بیشتر بخوانید:

آغاز یک مأموریت مهم و جدید برای خانواده مشهور پهپادهای ایرانی/ «مهاجر ۶» مهیای سرکوب پدافند هوایی دشمن می‌شود +عکس

ایران با «آرش» دوربردترین پهپاد انتحاری جهان را عملیاتی کرد/ تضمین غافلگیری رادارها و شناورهای دشمن تا شعاع دو هزار کیلومتر +عکس و فیلم

رونمایی از اولین پهپاد ترکیبی ایرانی با ابتکار بزرگ نهاجا/ سبقت «کمان ۲۲» از پردیتور آمریکایی در حمل موشک و غلاف جنگال +عکس

در ادامه این روند نیز ارتش جمهوری اسلامی ایران و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، قراردادی مهم را با یکدیگر به امضاء رسانده اند که بر اساس آن قرار است وزارت دفاع، ۱۰۰۰ فروند پرنده بدون سرنشین را برای ارتش ساخته و تحویل بدهد.

البته در خصوص مدل پهپادهای مورد نظر خبری اعلام نشده و صرفا به این مسئله اشاره شده که پرنده های مورد نظر به زودی به ارتش تحویل داده خواهد شد. شاید بتوان این قرارداد را، بزرگترین سفارش پهپادی در قالب یک قرارداد تا به امروز در صنایع دفاعی کشور به حساب آورد. در عین حال، مسئله سفارش هزار فروند پهپاد و تحویل سریع آن نکاتی را به نظر می رساند که بایستی به آنها اشاره کرد.

عدد رسمی اعلام شده یعنی ۱۰۰۰ فروند پهپاد – از مدل های کوچک تجاری تا گونه های سنگین و بلند پرواز نظامی – برای طراحی، ساخت، تولید انبوه و تحویل فوری نیازمند یک زیرساخت صنعتی و با تجربه بالاست که نشان می دهد با گذشت بیش از سه دهه از آغاز تولید پرنده های بدون سرنشین در کشور، جمهوری اسلامی ایران به صورت رسمی در کنار تعداد محدودی از قدرت های جهانی در حوزه تولید انبوه و کاملا صنعتی پرنده های سرنشین قرار گرفته است. در این کلاس و این تعداد شاید بتوان فقط به نام هایی مثل آمریکا و چین به عنوان رقیب واقعی اشاره کرد.

ارتش به دنبال کدام پرنده های بدون سرنشین است؟

اما سوال مهم و بزرگ در خصوص این قرارداد جدید این است که پرنده های بدون سرنشین مورد نظر ارتش در این قرارداد شامل کدام نوع ها هستند؟ همان طور که اشاره شد خبری در این زمینه اعلام نشده اما می توان در این زمینه به یک سری از حدس ها و گمانه زنی ها را طرح کرد.

پهپاد مهاجر ۶ را شاید بتوان به نوعی یکی از بهترین انتخاب ها در خانواده های بدون سرنشین کشور به حساب آورد. این پرنده بدون سرنشین شناسایی و رزمی با ترکیبی از یک طراحی ساده، توان حمل مهمات مناسب، سرعت و ارتفاع پروازی کافی و در عین حال توان تولید انبوه مخصوصا برای محیط هایی مثل مرز شرقی کشور که در چند سال اخیر ماموریت حفاظت بخشی از آن به ارتش واگذار شده است یک گزینه مطلوب به حساب می آید. این پهپاد در حدود ۵.۵ کیلومتر ارتفاع پروازی داشته و می تواند با سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت نیز پرواز کند.

این پهپاد توان حمل ۴۰ کیلوگرم محموله را نیز دارد و ماندگاری آن نیز در حدود ۱۲ ساعت است. البته ارتش جمهوری اسلامی ایران پیش از این نیز این پرنده بدون سرنشین را تحویل گرفته و احتمالا با افزایش دریافتی ها، در ماموریت های پایش مرزی نیز استفاده بیشتری از این هواپیمای معروف شود. سال گذشته نیز تعداد قابل توجهی از این پهپاد به نیروی دریایی سپاه تحویل شد.

پهپاد مهاجر ۶

پهپاد کرار از دیگر گزینه های جالب و مورد توجه برای ارتش است. این پهپاد در ۷ نقش مختلف از رهگیری هوایی، تهاجم زمینی، شناسایی، عملیات انتحاری و … تولید شده و در سالهای اخیر نمونه های مختلفی از آن به نیروهای مسلح از جمله ارتش تحویل داده شده است. مشخصات اعلام شده این پرنده شامل برد هزار کیلومتر، سرعت حدود ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت، محموله قابل حمل حدود ۵۰۰ کیلوگرم و سقف پرواز حدود ۲۵ هزار تا ۴۰ هزار پا(۷۵۰۰ تا ۱۲۰۰۰ متر) در نمونه‌های مختلف بود.

روش بکارگیری این نمونه از «کرار» به صورت پرتاب از روی پرتابگر با یک پیشران راکتی است که پس از اتمام انرژی آن، رها شده و موتور جت خود پرنده روشن می‌شود. این پهپاد از موتورهای جت سری طلوع ساخت صنایع دفاعی ایران بهره می‌برد.

پهپاد کرار در مدل انتحاری

کمان ۱۲ و کمان ۲۲ دو گزینه مهم دیگر هستند که در ابتدا به صورت نمونه ای توسط خود ارتش توسعه پیدا کرده و نمونه های اولیه آن نیز توسط بخش های صنعتی آجا طراحی و ساخته شده است. این احتمال وجود دارد که با استفاده از توان صنعتی وزارت دفاع در این بخش، تولید انبوه این دو سامانه پروازی به این ارگان محول شده باشد.

 کمان ۱۲ در حقیقت یک پرنده شبیه و هم کلاس مهاجر ۶ است و در جریان رزمایش سال گذشته پهپادی ارتش نیز نشان داد که توان حمل و پرتاب ۴ تیر بمب دورایستا را به مانند سری مهاجر ۶ دارد. مشخصات پروازی این پرنده بدون سرنشین به صورت کلی عبارت است از وزن نهایی ۴۵۰ کیلوگرم، مداومت پروازی ۱۰ ساعته، برد رزمی هزار کیلومتر و حداکثر سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت.

پهپاد کمان ۱۲

گزینه بعدی، عضو جدید خانواده کمان یعنی کمان ۲۲ است.   این هواپیمای بدون سرنشین مجهز به محموله‌های رزمی، اپتیکی و جنگالی است و بر اساس مطالبات عملیاتی نیروی هوایی طراحی شده و در مراحل پایانی تولید قرار دارد. پهپاد کمان ۲۲ اولین پهپاد پهن پیکر رزمی کشور است و قابلیت حمل انواع محموله با مداومت پروازی بسیار بالا و بیشتر از ۲۴ ساعت و برد ۳۰۰۰ کیلومتر را دارد که توانایی شناسایی، مراقبت و جمع آوری اطلاعات و عکس‌برداری از اهداف دوردست را دارد و با حمل انواع مهمات هوشمند توان رزمی بالایی به این نیرو خواهد بخشید.

پهپاد کمان ۲۲

این پرنده بدون سرنشین است یکی از برد بلندترین یا برد بلندترین پهپاد شناسایی/ رزمی ما محسوب می‌شود. در بحث تسلیحات با نگاهی به تصاویر منتشر شده شاهد نصب ۴ تیر بمب قائم، دو تیر بمب یا موشک ناشناخته، یک سیستم شناسایی الکترواپتیکی و یک غلاف در زیر بدنه پهپاد هستیم. به صورت رسمی درباره ماهیت غلاف مورد نظر صحبتی مطرح نشده اما با توجه به اشاره فرمانده نهاجا به محموله جنگالی می توان این احتمال را با اطمینان بالایی مطرح که غلاف مورد نظر حامل سیستم جنگ الکترونیک مدرن باشد.

مشخصا پهپادهایی مثل کمان ۲۲ جزو گزینه های گران قیمت به حساب آمده و در صورت وجود این گزینه در لیست سفارش ارتش تعداد آن زیاد نخواهد بود. این مسئله البته کاملا عادی بوده و در باقی نیروهای مسلح جهان نیز به همین صورت است.

پهپاد هدف یا انتحاری؛ مسئله این است!

در بحث پرنده های بدون سرنشین در تیراژ تولید بالا با کاربرد نظامی و با توجه به تجربیات و دارایی های ارتش تا به امروز دو کلاس مد نظر قرار می گیرد. یکی بحث پرنده های بدون سرنشین هدف است که برای تمرین واحدهای پدافندی و حتی نهاجا کاربرد زیادی دارد. ولی مشخصا با نگاهی به تعداد رزمایش های سالانه در کشور در این بخش ها و حجم کلی سفارش باز هم به نظر می رسد که پهپادهای هدف نیز بخش قابل توجهی از این سفارش را به خود اختصاص نخواهند داد.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، در اینجا به گزینه آخر می رسیم که  آنهم پرنده های بدون سرنشین انتحاری هستند چراکه از اواخر سال گذشته تا به امروز ارتش دو حرکت مهم نیز در این بخش داشته است. گام اول و محکم ارتش در این حوزه رونمایی از پهپاد کیان ۲ و آرش است. پهپاد کیان ۲ به عنوان یک پرنده بدون سرنشین انتحاری قابلیت حمله به طیف زیادی از اهداف زمینی را دارد ولی پهپاد آرش با برد ۱۴۰۰ کیلومتر با داشتن قابلیت ضد رادار توان سرکوب پدافند هوایی و همچنین عملیات ضد کشتی را داشته و برد بلند ترین پهپاد انتحاری جهان به حساب می آید. تولید انبوه این دو کلاس از پرنده های بدون سرنشین، خصوصا مدل آرش توان سرکوب پدافندی و ضد کشتی ارتش را در فاصله های دور به طرز محسوسی تقویت خواهد کرد.

پهپاد انتحاری آرش

اما در سال جدید، جهاد خودکفایی نزاجا از سری جدید پهپادهای انتحاری خود رونمایی کرد که ترکیبی از یک پرنده مادر و پیشرو و تعداد بیشتری پرنده کوچک انتحاری است. این پهپادها قابلیت بهره گیری از هوش مصنوعی و حملات دسته جمعی ۱۰ فروندی را دارد. این سامانه‌های پهپادی با برد عملیاتی ۴۰ تا ۴۰۰ کیلومتر و هدایت از طریق ایستگاه زمینی، توانایی انهدام اهداف مورد نظر را دارند این سامانه از سر جنگی با وزن پنج تا ۱۵ کیلوگرم  برخوردار است.

پهپاد پیشرو و ریز پرنده های انتحاری ساخت جهاد خودکفایی نزاجا

با توجه به سایز کوچک پرنده های بدون سرنشین مورد نظر، به احتمال فراوان این پهپادها نیز یکی از گزینه های مهم و اصلی برای تولید انبوه در سفارش هزار فروندی ارتش جمهوری اسلامی ایران به شمار می روند و اضافه شدن حجم بالایی از این پهپادها به ارتش آنهم در بازه زمانی کوتاه، توان آفندی فوق العاده بالایی را به نیروهای مسلح کشورمان اعطاء و توان استفاده از هوش مصنوعی و حملات فوجی آنها، دفاع در مقابل این مهاجم جدید ایرانی را بسیار سخت تر از گذشته خواهد کرد.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از سرویس دفاع و امنیت مشرق، مبحث کشف سامانه های راداری، هشدار به سامانه های پروازی خودی و اخلال روی سیستم های دشمن از جمله مسائل بسیار مهم و حیاتی برای بقاء پذیری در میادین نبرد امروزی است. امروزه با افزایش سیستم های پدافند دفاعی متحرک نیاز به داشتن سیستم های جنگال برای پرنده های بدون سرنشین نیز بدل به یک مسئله مهم شده و با شناخت دقیق این نیازها، اخیرا جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش طیف کاملی از محصولات در حوزه هشدار دهنده ها، سیستم های کشف و اخلال راداری را رونمایی کرده که می تواند یک گام مهم در افزایش توانایی پهپادی نیروی زمینی ارتش به صورت خاص و نیروهای مسلح کشور به صورت کلی باشد که در ادامه، نگاهی به اهمیت و ویژگی های این سامانه های هشدار دهنده خواهیم داشت.

بیشتر بخوانید:

ارتش به لبه تکنولوژی جهانی «پهپادهای انتحاری دارای هوش مصنوعی» رسید/ «یورش فوجی» پهپادهای ایرانی از زمین به آسمان رفت +عکس

ایران با «آرش» دوربردترین پهپاد انتحاری جهان را عملیاتی کرد/ تضمین غافلگیری رادارها و شناورهای دشمن تا شعاع دو هزار کیلومتر +عکس و فیلم

در پروسه مقابله با تهدیدات، مطلع شدن از وجود تهدید یکی از اولین قدم ها برای مقابله و دفاع از نیروها و منافع خودی به حساب می آید که یکی از سیستم های مورد نظر در این بخش، هشدار دهنده های قفل لیزری است که در خصوص تابش امواج لیزر و برخورد آنها با بدنه تجهیزات، به کاربر هشدار می دهد که به مانند همین سیستم برای هشدار دهنده دریافت و قفل امواج راداری نیز توسعه پیدا کرده است. این سیستم ها منبع و جهت تابش این امواج را در اختیار کاربر قرار می دهد و بسته به نوع سیستم های دفاعی همراه کاربر وسیله مورد نظر می تواند انجام مانور برای خارج شدن از دید دشمن ، بکارگیری سیستم های اخلالگر یا استفاده از چف و فلر را مورد استفاده قرار دهد.

یک نمونه از سیستم های هشدار دهنده لیزری / راداری توسعه یافته در جهاد خودکفایی نزاجا

پهپاد مادر برای انجام عملیات کنترل و هدایت ریز پرنده های انتحاری نزاجا

 بر اساس تصاویری که در جریان مراسم جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش مشاهده شد، به نظر می رسد این هشدار دهنده ها روی پهپاد مادر مخصوص کنترل پرنده های کوچک انتحاری نزاجا توسعه پیدا کرده اند و البته با توجه به اندازه کوچک خود امکان نصب روی دیگر پرنده های بدون سرنشین ، بالگردها و جنگنده های سرنشین دار را نیز دارند. به نظر می رسد سیستم کوچک سفید رنگ زیر بدنه یک دریافت کننده هشدار لیزری و دو نیم کره مشکی رنگ نیز به نظر گیرنده های هشدار امواج راداری باشند.

مهاجر ۶ در نقش سرکوب پدافند هوایی دشمن

پهپاد مهاجر ۶ یکی از پرنده های بدون سرنشین تقریبا جدید در نیروهای مسلح به حساب می آید که در سالهای اخیر حجم زیادی از آنها هم به نیروهای ارتش، ناجا و سپاه تحویل داده شده است. این پرنده بدون سرنشین به صورت ترکیبی در نقش شناسایی و تهاجمی کاربرد دارد و می تواند تا ۴ تیر بمب دورایستا سری قائم را با برد تقریبی ۸ کیلومتر با خود حمل کند. اما بر اساس تصاویر پخش شده در مراسم مربوط به جهاد خودکفایی نزاجا باید گفت که به نظر می رسد قابلیت بسیار مهم اخلال و سرکوب پدافند هوایی دشمن نیز به این پرنده بدون سرنشین اضافه شده است.

در ابتدا بهتر است کمی به نقش سرکوب پدافند هوایی و اهمیت آن در رزم های هوایی بپردازیم. سیستم های راداری زمین پایه ، توپ ها و موشک های ضد هوایی در چند دهه اخیر جزو تهدیدات اصلی علیه هر گونه وسیله پرنده در میدان نبرد بودند. برای مقابله با این طیف از تهدیدات بحث ماموریت شناسایی و سرکوب پدافند هوایی دشمن طرح شده است. این ماموریت عمدتا در دنیای امروز بر عهده هواپیمای جنگنده سرنشین دار مجهز به سامانه های تخصصی و یا اخیرا برخی از پهپادهای انتحاری بوده است. در سالهای اخیر بحث توسعه غلاف های جنگال و اخلالگر برای پرنده های بدون سرنشین، از سوی برخی از بزرگترین ارتش های جهان مطرح شده است.  برای نمونه روی پهپادهایی مثل MQ-۱C و MQ-۹ آمریکا غلاف هایی در نقش هشدار دهنده راداری و همچنین سیستم جنگ الکترونیک نصب شده است.

پهپاد MQ-۱C مجهز به پاد اخلالگر NERO

پهپاد MQ-۹ مجهز به پاد هشدار دهنده راداری ALR-۶۹A

در مراسم رونمایی جهاد خودکفایی نزاجا، با دو سامانه تیام ۱۴۰۰ و طاها ۱۴۰۰ رو به رو شدیم که تصویر آنها عمدتا در کنار پهپاد مهاجر ۶ رویت شد و به نظر میرسد برای این پرنده بدون سرنشین در نظر گرفته شده باشد. سیستم اول یعنی تیام ۱۴۰۰ یک سامانه کاشف و هشدار دهنده مربوط به امواج راداری است که کمتر از ۵ کیلو وزن داشته و با جریان برق ۱۲ ولت مستقیم و یا ۲۲۰ ولت شهری توان فعالیت دارد و پس از انجام عملیات کشف و شناسایی اطلاعات مربوط به رادار دشمن را به سامانه جنگ الکترونیک طاها ۱۴۰۰ منتقل می کند.

سامانه طاها ۱۴۰۰ در حدود ۶ کیلو وزن داشته و همانند سامانه قبلی از جریان های ۱۲ یا ۲۲۰ ولت انرژی می گیرد و توان ایجاد اخلال روی رادارهای دشمن را دارد. هر دوی این سیستم ها به خاطر وزن و اندازه پایین توان نصب بر روی بالگردها و جنگنده های سرنشین دار را نیز دارند.

مهاجر ۶ در کنار سامانه های تیام و طاها ۱۴۰۰

اما بد نیست کمی در خصوص پهپاد مهاجر ۶ به عنوان میزبان اصلی این سیستم صحبت کنیم. این پهپاد توان حمل ۴۰ کیلوگرم محموله را دارد و می تواند با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت پرواز کند. در تصاویر مربوط به این پهپاد مشاهده شده که می تواند تا ۴ تیر بمب قائم را نیز با خود حمل کند که هر کدام از آن ها ۸ کیلومتر برد دارند. با فرض نصب دو سامانه طاها ۱۴۰۰ و تیام ۱۴۰۰ روی این پهپاد حدود ۱۰ الی ۱۱ کیلو وزن از مجموعه ۴۰ کیلو بار همراه این پهپاد تکمیل می شود ولی همچنان می توان گفت که این پهپاد توان حمل حداقل دو تیر بمب هدایت شونده را با خود دارد.

مهاجر ۶ در وضعیت رزمی سنگین با لود ۴ تیر بمب دورایستا

ترکیب این دو سیستم کاشف و اخلالگر راداری به همراه بمب های دورایستای قائم می تواند این پرنده بدون سرنشین را به یک دشمن سر سخت برای سیستم های دفاع هوایی کوتاه برد بدل کند. زمانی که این قابلیت را در کنار برنامه توسعه پرنده های بدون سرنشین انتحاری نزاجا با قابلیت شبکه محوری و کنترل و پرواز جمع به صورت 10 فروندی قرار می دهیم در حقیقت قطعات پازل به نوعی برای ما در حال تکمیل شدن هستند. از طرفی توسعه یک پهپاد انتحاری برد بلند مثل سری آرش ، پهپاد شناسایی و تهاجمی مثل سری کمان ۲۲ ، پهپاد های انتحاری با توان هوش مصنوعی و حالا مجهز کردن پرنده های مهاجر ۶ به ترکیبی از تسلیحات و سیستم های جنگ الکترونیک طیف تقریبا کاملی از توانایی های رزم بدون سرنشین هوایی را در اختیار ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار خواهد داد.

با این اوصاف، نظر می رسد یک تحول بزرگ در ساختارهای تهاجمی ارتش جمهوری اسلامی ایران رخ داده و نیرویی که تا حدود ۵ سال پیش آنچنان جدی و گسترده به حوزه پهپادی ورود نکرده بود امروز به لطف سالها تجربه و توانایی موجود در کشور، طیف گسترده ای از توانایی ها در حوزه بدون سرنشین در کلاس های شناسایی، رزمی، انتحاری، پرواز فوجی بر اساس هوش مصنوعی ، نبرد شبکه محور و البته قابلیت اخلال و سرکوب پدافند هوایی را به سازمان رزم خود افزوده است.