سرویس جهان مشرق _ رسانه‌های ارمنی با انتشار تصاویری از سرنگونی یک فروند پهپاد رزمی ارتش جمهوری آذربایجان خبر میدهند. این پهپاد که در نبردهای اطراف شهر شوشا در مرکز قره باغ سرنگون شده است در حال بمباران نیروهای مدافع ارمنستانی بوده است که پدافند این کشور با شلیک موشک آن را ساقط کرده است.
بررسی بقایای به جا مانده از پهپاد سرنگون شده نشان میدهد که این پهپاد از مدل Bayraktar TB۲ بوده است که از ابتدای جنگ قره باغ تا کنون نقش اصلی را در تحمیل خسارات سنگین به قوای ارمنی و پیشروی ارتش جمهوری آذربایجان داشته است.
چند هفته قبل نیز یک فروند دیگر از این پهپاد ساخت صنایع نظامی ترکیه در منطقه نبرد قره باغ سرنگون شده بود.
گفته میشود ارتش ترکیه حدود ۸ فروند پهپباد رزمی بیرقدار را در اختیار ارتش جمهوری آذربایجان گذاشته است که کاربری و هدایت آنها را نیز پرسنل ارتش ترکیه مستقر در خاک جمهوری آذربایجان بر عهده دارند.
سرویس جهان مشرق _ در قسمت قبل وقایع منجر به ورود مستقیم ارتش ترکیه به نبرد سوریه را به شکل مفصل شرح دادیم؛ عملیات تصرف شهر الباب که در زمانی در کنترل تروریست‌های داعش بود اگرچه در نهایت با پیروزی ترکیه و مزدوران تحت امرش به پایان رسید، اما تلفات جانی و خسارات شدید تجهیزاتی ارتش ترکیه در این شهر که تنها چند هزار نیروی پیاده باقیمانده داعش در شمال استان حلب در آن حضور داشتند موجب شد تا ارتش ترکیه راهبرد خود در عملیات نظامی در سوریه را دگرگون کند.
تقریبا همزمان با آغاز کمپین سپر فرات و هجوم ترکیه و نیروهای تحت امرش به این منطقه، نیروهای ارتش سوریه نیز عملیات بزرگی را در از محور شرق فرودگاه کویرس آغاز کرده بودند و در حالیکه حتی شهر تادف، دروازه جنوبی الباب را نیز تحت کنترل خود داشتند بنابر توافقات سیاسی مابین دو طرف از ورود به شهر الباب منصرف شده و به سوی جنوب این منطقه و پاکسازی شرق استان حلب حرکت کردند که با تصرف شهرهای دیرحافر و مسکنه و پایگاه هوایی جراح امنیت این منطقه به شکل کامل تامین شد.
رهبران ترکیه که تا این هنگام مبارزه با تروریست‌های داعش را بهانه ورود مستقیم ب خاک سوریه عنوان می‌کردند حال نیازمند طرح و هدفی جدید برای ایجاد منطقه حائل مورد نظر خود در سراسر خطوط مرزی با سوریه بودند. آغاز مجدد حملات گروه تروریستی PKK در خاک این کشور و نبرد سنگین ارتش ترکیه با این گروه که پس از چندین سال صلح و آتش بس مجددا آغاز شده بود، موجب شد تا رهبران ترکیه ضمن اعتراض شدید به ایالات متحده امریکا به دلیل حمایت نظامی از شبه نظامیان کُرد در خاک سوریه اعلام کند که بخش زیادی از کادر رسمی گروه پ ک ک در بدنه نیروهای دموکراتیک سوریه SDF حضور دارند و این گروهک بخشی از تسلیحات و تجهیزات اهدایی غرب به نیروهای SDF را به خاک ترکیه انتقال داده است.
ارتش ترکیه که پیش از این با عملیات سپر فرات موفق شده بود مانع از اتصال دو کانتون کردنشین جزیره و عفرین (حد فاصل حسکه تا شمالغرب حلب) شوند، اینبار در صدد وارد کردن دومین ضربه کاری به دشمن قدیمی خود بود. در آن زمان با توجه به حضور قدرتمند داعش در استان‌های رقه و دیرالزور، حمله به مناطق اصلی گروه SDF امکانپذیر نبوده و با مخالفت و واکنش شدید امریکا مواجه میشد. به همین دلیل رهبران ترکیه تصمیم می‌گیرند به ضعیف‌ترین منطقه تحت کنترل شبه نظامیان کُرد یعنی منطقه عفرین حمله‌ور شوند.
عملیات شاخه زیتون و سقوط عفرین
منطقه عفرین که در شمالغرب استان حلب واقع شده است از ابتدای بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ تقریبا به شکل خودمختار اداره میشد و طی توافق با دولت سوریه در ازای عدم همکاری با تروریست‌ها، ارتش سوریه وارد این منطقه نمیشد. در میان تمامی مناطقی اکثریت جمعیت کردنشین بودند، منطقه عفرین بیشترین آرامش و همکاری را با ارتش سوریه داشت. اما یک اشتباه و خودخواهی بزرگ موجب سقوط این منطقه، کشته و زخمی شدن هزاران غیرنظامی و آوارگی مردم بیگناه آن شد.
موقعیت منطقه عفرین پیش از تهاجم ارتش ترکیه
از ابتدای سال ۲۰۱۸ میلادی زمزمه‌های هجوم ارتش ترکیه و نیروهای تحت امرش به منطقه عفرین به بهانه مبارزه با تروریسم به گوش می‌رسید و با توجه به اینکه عفرین منطقه‌ای ایزوله و بدون امکان دسترسی به مناطق اصلی SDF محسوب میشد، امکان مقاومت مدافعین و جلوگیری از سقوط آن تقریبا غیرممکن بود. رهبران شبه نظامیان YPG گمان می‌کردند که به دلیل اینکه هزاران نفر از نیروهای آنها مشغول نبرد در زیر پرچم امریکا علیه داعش هستند، ترکیه هرگز به خود جرات حمله به آنها را نخواهد داد اما این گمان از اساس باطل بوده و ارتش ترکیه به فرمان رجب طیب اردوغان در تاریخ ۲۰ ژانویه عملیات خود در این منطقه را تحت عنوان شاخه زیتون آغاز کرد.
نیروهای تحت حمایت ترکیه در مرکز شهر عفرین
پیش از آغاز تهاجم ارتش ترکیه به این منطقه، مقاماتی از دولت سوریه و حتی فرماندهان روسی به نیروهای مستقر در عفرین پیشنهاد دادند با نصب پرچم کشور سوریه و ارتش روسیه در این منطقه و حضور نیروهای رسمی این کشور، مانع از تهاجم ترکیه به این منطقه شوند اما کلیه این پیشنهادات، مغرورانه از سوی شبه نظامیان کُرد رد شده و آنها مقاومت نظامی تا شکست مهاجمین را تنها راه نجات عفرین خواندند.
علی رغم تمامی شعارها و اطمینان بخشی به مردم محلی، نیروهای YPG تنها در هفته‌های نخست موفق به وارد آوردن تلفات و خسارات به قوای مهاجم شدند اما با از دست رفتن ارتفاعات راهبردی این منطقه که تحت حملات سنگین هوایی و توپخانه‌ای ارتش ترکیه گریزی از آن نبود، منطقه عفرین تنها پس از ۵۸ روز نبرد به طور کامل سقوط کرده و تحت اشغال تروریست‌های تحت حمایت ترکیه درآمد.
تانک لئوپارد۲ منهدم شده ارتش ترکیه در عفرین
راهبرد نظامی ارتش ترکیه در این عملیات شدیدا متاثر از نبرد شهر الباب بود. نظامیان ترکیه پس از هفته نخست تهاجم که دچار تلفات و خسارات مجدد در این منطقه شدند، هزاران مزدور تحت امر خود را روانه میدان نبرد کرده و تنها به پشتیبانی هوایی و توپخانه‌ای از آنها تا زمان تصرف مرکز عفرین پرداختند. در زمان ۲ ماهه عملیات شاخه زیتون حدود ۸۰ سرباز ارتش ترکیه، ۵۰۰ نفر از نیروهای تحت امرش و حدود ۱۵۰۰ نفر از شبه نظامیان مدافع عفرین کشته شده و هزاران غیرنظامی نیز کشته و زخمی شدند.
بر خلاف عملیات الباب ارتش ترکیه در نبرد عفرین به دلیل بافت کوهستانی منطقه و دشواری استفاده از قوای زرهی، چندان از تانک‌های اصلی میدان نبرد خود استفاده نکرده و تنها ۲ دستگاه تانک این کشور با شلیک موشک‌های ضد زره کنکورس هدف قرار گرفته و نابود شد.
محموله موشک‌های ضد زره توقیف شده در مسیر عفرین
در سوی مقابل اما نخستین بار این کشور از پهپادهای رزمی ساخت صنایع داخلی خود از مدل Bayraktar TB۲ به شکل گسترده استفاده کرد که نقش به سزایی در تلفات نیروهای مدافع عفرین و تسهیل پیشروی قوای مهاجم در این منطقه داشت.
ساختمان منقش به تصویر عبدالله اوجالان رهبر گروه PKK لحظاتی پیش از نابودی توسط پهپاد ترکیه
تجارب به دست آمده از حملات پهپادی در این عملیات بعدها در نبرد منطقه راس العین، مقابله با ارتش سوریه در استان ادلب و نبرد بزرگ کشور لیبی مورد استفاده قرار گرفته و نتایج درخشانی برای قوای نظامی ترکیه به همراه داشت.
در قسمت بعد به بررسی عملیات چشمه صلح ارتش ترکیه در غرب استان حسکه و شمال رقه خواهیم پرداخت که اینبار بر خلاف نبرد عفرین با هوشیاری رهبران کرد و همکاری با دولت سوریه مانع از رقم خوردن فاجعه‌ای دیگر برای آنها شد.
سرویس جهان مشرق _ در حالیکه در روزهای مذاکرات جدی میان دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر مناقشه منطقه قره باغ صورت گرفت و در نهایت به توافق آتش بس از روز جاری ختم شد، ادامه پیشروی قوای زمینی مشترک ارتش جمهوری آذربایجان و نیروهای تحت حمایت ترکیه در خطوط مقدم میدان نبرد موجب شده تا نیروهای مدافع ارتش ارمنستان به علت نابودی بخش بزرگی از تجهیزات و مسیر پشتیبانی زمینی بر اثر حملات هوایی پهپادهای Bayraktar TB۲ ترکیه، اقدام به عقب نشینی گسترده و به جا گذاشتن ادوات و تسلیحات خود در این مواضع کنند.
نقشه مورد ادعای وزارت دفاع جمهوری آذربایجان از مناطق تصرف شده (رنگ آبی) و مناطق درگیری(قرمز) در قره باغ.
در طول درگیری‌های ۲۴ ساعت گذشته تا پیش از رسیدن به نقطه آتش بس، لیست ادوات نابود شده یا به غنیمت داده شده ارتش ارمنستان به شرح زیر است:
۲۲ دستگاه تانک اصلی میدان نبرد T۷۲ از مدل‌های مختلف.
۶ دستگاه نفربر زرهی از مدل BMP۱/۲ و MT_LB .
۵ عراده راکت انداز توپخانه‌ای شامل ۴ دستگاه BM۲۱ گراد و ۱ دستگاه Tos۱ A .
۱۰ دستگاه کامیون ترابری نظامی و ۱ سامانه پدافندی کوتاه برد SA۸ .
این حجم از خسارات ارتش ارمنستان به ویژه با توجه به اینکه بسیاری از ادوات فوق به شکل سالم یا با آسیب اندک و قابل کاربری مجدد برای رقیب هستند، نشان میدهد که نظامیان ارمنی برای ادامه جنگ بر روی زمین دچار مشکلات جدی هستند و در صورتی که آتش بس فوری و مذاکرات سیاسی برقرار نشود در هفته‌های آینده ارتش ارمنستان مناطق گسترده‌تری را در منطقه قره باغ از دست خواهد داد.
پرتابگر سامانه موشکی ضد زره کورنت غنیمتی ارتش جمهوری آذربایجان
تنها کافی است به آمار تانک‌های نابود شده یا غنیمت داده شده ارمنستان توجه کنیم :
مجموعا در ۱۳ روز نبرد سنگین در این منطقه ۷۰ تانک تی۷۲ ارمنی نابود شده یا به غنیمت رقیب درآمده است که ۲۲ دستگاه مربوط به شبانه روز گذشته و ۴۸ دستگاه مربوط به ۱۲ روز نخست جنگ بوده است. یعنی ارتش ارمنستان در ۲۴ ساعت گذشته معادل ۵۰ درصد از کل تانک‌های از دست رفته خود در ۱۲ روز قبل میدان نبرد خسارت دیده است.
همچنین ذکر این نکته نیز الزامی است که اگرچه در روزهای نخست نبرد نیز خسارات تجهیزاتی ارتش ارمنستان بیش از جمهوری آذربایجان بود، اما قوای ارمنی نیز موفق شده بودند خسارات قابل توجهی به رقیب وارد کنند اما در طول ۲۴ ساعت درگیری‌های اخیر تنها ۱ کامیون نظامی و ۱ پهپاد انتحاری ارتش جمهوری آذربایجان در این منطقه نابود شده است.
نابودی پهپاد انتحاری توسط پدافند ارتش ارمنستان
اما جالب ترین موضوع در تحولات ۲ روز اخیر جنگ قره باغ، صحبت‌های الهام علی اف رییس جمهور کشور جمهوری آذربایجان در خصوص پیروزی‌های نظامی ارتش این کشور در منطقه قره باغ بود.
وی در بخشی از سخنان خود که مربوط به خسارات تجهیزاتی وارد شده به ارتش ارمنستان بود مدعی شد پهپادهای این کشور موفق شده‌اند سامانه پدافندی برد بلند اس ۳۰۰ ارتش ارمنستان را که در منطقه قره باغ مستقر شده بود نابود کنند.
کمی بعد ویدئویی از سوی وزارت دفاع آذربایجان منتشر شد که نشان میداد پهپادهای Bayraktar TB۲ ترکیه ۲ سامانه راداری متعلق به ارتش ارمنستان را با استفاده از بمب‌های هدایت لیزری MAM_L نابود میکنند.
با دقت بر روی اهداف نابود شده میتوان با احتمال بالایی هدف اول را رادار پیش اخطار فرکانس کوتاه VHF_UHF از مدل P۱۸ روسی دانست.
رادار پیش اخطار P۱۸ ارتش ارمنستان لحظاتی قبل از نابودی توسط پهپاد ترکیه
اما هدف نابود شده دوم که انتشار تصاویر آن جنجال برانگیز شده است از مدل ۳۶D۶ Tin shield است که متعلق به مجموعه پدافندی برد بلند S۳۰۰ ارتش ارمنستان است.
رادار ۳۶D۶ ارتش ارمنستان از دید دوربین هدفگیری پهپاد ترکیه
پیش از این و بر اساس تحلیل تصاویر ماهواره‌ای حضور یک آتشبار سامانه پدافندی S۳۰۰_PT ارتش ارمنستان در اطراف شهر استپاناکرت (خان کندی) مرکز منطقه قره باغ اثبات شده بود.
نقشه توپوگرافی منطقه قره باغ و مناطق حضور رادارهای هدف قرار گرفته و فاصله تا آتشبار اس۳۰۰ ارتش ارمنستان
مشخص نیست چرا فرماندهان ارمنی رادار فوق را در فاصله زیادی از آتشبار اس ۳۰۰ خود (حدود ۲۲ کیلومتری) و بدون حضور سامانه‌های پدافندی کوتاه برد برای دفاع از آن مستقر کرده‌اند تا اینچنین به سادگی توسط پهپادهای رزمی ترکیه شکار شود.
سامانه راداری پیش اخطار P۱۸
به احتمال قوی اشاره الهام علی اف رییس جمهور جمهوری آذربایجان به نابودی سامانه اس ۳۰۰ نیز مربوط به فیلم نابودی همین سامانه راداری بوده است اما تا کنون تصاویری که نشان دهنده نابودی اجزای اصلی سامانه اس۳۰۰ باشد منتشر نشده است.
