علمی

به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، شاهد ۱۲۹ را می توان یکی از مهمترین الگو و دستاورد های دفاعی نیروهای مسلح کشورمان در سالهای اخیر برشمرد؛ پرنده ای بدون سرنشین و مسلح که مرتبه و جایگاه ایران را بیش از پیش در بین تعداد محدود کشورهای صاحب فناوری در این بخش، اثبات کرد. پهپاد شناسایی و تهاجمی شاهد ۱۲۹ کارنامه ای پر بار در سالهای اخیر از خود به جای گذاشته و از تروریست های جا خوش کرده در همسایگی شرق ایران تا تکفیری ها در سوریه و عراق خاطره هایی بسیار تلخی از آن به یاد دارند.

این هواگرد مدرن، حاصل سالها تلاش در مجموع نخبگان جوان شرکتهای دانش بنیان کشور و نیروی هوافضای سپاه است. اما در روزهای اخیر خبری منتشر شده که نشان می دهد مجموعه های علمی و صنعتی هوافضای سپاه به دنبال نسل جدید یا به قولی برادر بزرگتری برای شاهد ۱۲۹ به نام شاهد ۱۴۹ هستند. برخی ویژگی های اعلام شده در خصوص این پهپاد جدید نیز بسیار قابل توجه بوده که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت، اما اول بد نیست نگاهی به ستاره پهپادی سپاه داشته باشیم.

بیشتر بخوانید :

«عین الاسد» پنجمین سیلی سپاه به قدرت پهپادی آمریکا/ کلکسیونی که ظرف ۸ سال پر از جانور قندهار، پریدیتور و ریپر شد +عکس

ماجرای پهپاد در ایران را باید از ماجرای مهاجرهای شناسایی آغاز کنیم که از اواسط جنگ به میدان وارد شده و بخشی از وظایف یگان های اطلاعات و شناسایی را بر عهده گرفتند. بسیاری از ایرانیان برای اولین بار با فیلم مهاجر ساخته ابراهیم حاتمی کیا با بحث پرنده های بدون سرنشین آشنا شدند. در سالهای بعد از جنگ بخش پهپادی از جمله حوزه هایی بود که شاید در بسیاری از موارد به صورت چراغ خاموش و در آرامش توسعه خود را آغاز کرد اما حوادثی در آینده مسیر را به کلی تغییر داد.

پهپاد شاهد ۱۲۹ نسل اولیه

بعد از وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر و تهاجم آمریکا به عراق و افغانستان، پرنده های بدون سرنشین هر روز بیشتر از روز قبل در تعداد و کیفیت بیشتر و بهتر در نزدیکی مرزهای ایران به پرواز درآمدند. این اقدام از جمله مسائلی بود که به نوعی انگیزه ها را برای توسعه پهپادی در کشور دو چندان کرد. در آن زمان نام پهپاد پردیتور به عنوان چهره جدید از جنگ و جنگ افزارهای هوایی بدون سرنشین بر سر زبان ها در دنیا بود. پردیتور نشان داد که گزینه ای خوب برای نگاه کردن و آموختن است. ایران تا پیش از این محصولاتی در حوزه بدون سرنشین ها مثل سری مهاجر را در اختیار داشت ولی ترکیب بحث شناسایی و حملات مسلحانه اقدامی بزرگ و مهم بود که هنوز هم بسیاری از کشورها به صورت کامل آن را در اختیار ندارند.

شاهد ۱۲۹ اولین بار در شهریور ماه سال ۱۳۹۲ به صورت رسمی رونمایی شد. این پهپاد با نگاهی به طراحی مدل WK۴۵۰ ساخت فرانسه توسعه پیدا کرده و پرنده با قابلیت شناسایی و تهاجم به صورت همزمان بود.

پهپاد WK۴۵۰

این هواپیمای بدون سرنشین اولا دارای مداومت پروازی ۲۴ ساعته بدون نیاز به سوختگیری است و می تواند از یک جاده ساده بدون هیچ قابلیت خاص به پرواز درآمده و در عین حال از یک مرکز کنترل به اندازه کابین یک تریلر، کنترل شود. ارتفاع پروازی این پهپاد در حدود ۷۶۰۰ متر از سطح زمین بوده و آن را از برد اکثر سامانه های ضد هوایی دوش پرتاب که ممکن است برخی از گروه های تروریستی در اختیار داشته باشند، نیز خارج می کند. برد پروازی شاهد ۱۲۹ نیز بین ۱۷۰۰ الی ۲۰۰۰ کیلومتر اعلام شده است.
سیستم اپتیکی این پهپاد توان شناسایی ۲۰۰ کیلومتری اطراف را داشته و در شب، روز و کلیه شرایط آب و هوایی می تواند تصویر واضحی را در اختیار فرماندهان قرار دهد. طول این پهپاد حدودا ۸ متر و فاصله بین دو بال آن نیز در حدود ۱۶ متر بوده و از یک موتور پیستونی برای تامین نیروی خود بهره می برد.

نسل جدید پهپاد شاهد ۱۲۹ مجهز به هدایت ماهواره ای

یک مدل جدید از شاهد ۱۲۹ مدتی بعد رونمایی شد که یک تفاوت عمده با مدل اولیه داشت و آن هم اضافه شدن سیستم هدایت ماهواره ای به آن بود. سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه به اضافه شدن این توانایی در اواخر سال ۱۳۹۴ اشاره کرد. این مدل با بخش قوس دار در جلوی پهپاد کاملا قابل تشخیص است و ظاهری شبیه به سری پردیتور آمریکایی پیدا کرده است. اضافه شدن قابلیت هدایت ماهواره ای بحث افزایش برد عملیاتی این پهپاد را بدون نیاز به افزایش تعداد ایستگاه های زمینی را میسر می کند.

از پردیتور تا ریپر، چرا و چطور؟

با توجه به اخبار منتشر شده در خصوص پهپاد شاهد ۱۴۹ و به نوعی کمک گرفتن از پهپاد ریپر برای توسعه آن بد نیست چند عدد مقایسه ای بین دو پهپاد معروف آمریکایی یعنی MQ-۱ و MQ-۹ داشته باشیم.

پهپاد پردیتور ۸.۲ متر طول، ۱۴.۸ متر دهانه بال و ۲.۱ متر ارتفاع دارد. این مشخصات برای پهپاد ریپر عبارت است از ۱۱ متر طول، ۲۰ متر دهانه بال و ارتفاع ۳.۸۱ متر. مشخصا مقایسه همین اعداد به ما کمک می کند تا متوجه بشویم با یک پرنده بسیار بزرگتر طرف هستیم. اما این بدنه بزرگتر، مشخصا نیروی بیشتری را نیز طلب می‌کند.

پهپاد MQ-۱ نزدیک‌تر و MQ-۹ دورتر از دوربین

لذا در پهپاد ریپر از یک موتور توربوپراپ ۹۰۰ اسب بخاری مدل TPE۳۳۱-۱۰ ساخت شرکت آمریکایی Honeywell استفاده می شود در حالی که قدرت موتور در پهپاد پردیتور ۱۱۵ اسب بخار بود! و جالب این که وزن پهپاد پردیتور ۵۱۲ و پهپاد ریپر ۲۲۰۰ کیلو است. همچنین سرعت در پهپاد پردیتور ۲۱۷ و در ریپر ۴۸۲ کیلومتر بر ساعت است. در پهپاد ریپر امکان حمل محموله تا وزن نزدیک به ۱ تن است و در پردیتور این عدد به دو عدد موشک هلفایر محدود می شود.

ارتفاع پروازی ریپر ۱۵ کیلومتر و ارتفاع پروازی پردیتور ۷۶۰۰ متر است. پهپاد ریپر می تواند به مهماتی مثل موشک هلفایر، بمب هدایت لیزری جی بی یو ۱۲ و یا بمب هدایت ماهواره ای جی بی یو ۳۸ نیز مجهز شود. در عین حال شرکت اروپایی MBDA موشک های بریمستون را نیز با موفقیت از روی این پهپاد شلیک کرده است. آمریکا با رضایت از عملکرد پردیتور به دنبال بهسازی آن رفت و در حقیقت طرحی خیلی جدید و متفاوت را برای این کلاس از پهپادها ارائه نکرد و بلکه بر اساس همان طرح پردیتور، پهپادی بزرگتر با کارایی بیشتر طراحی و ساخته شد.

شاهد ۱۴۹؛ منتظر چه باشیم؟

بر اساس آنچه درباره پهپاد شاهد ۱۴۹ اعلام شده این پهپاد ایرانی اندازه ای در حدود ریپر یا همان MQ-۹ آمریکایی خواهد داشت که اعداد مربوط به آن در بالا آمده و می توان تا حدی ذهنیتی به ما از اندازه پرنده بدون سرنشین جدید ایرانی بدهد. این یعنی سپاه از کلیتی به اسم طرح شاهد راضی بوده و حالا به دنبال بهسازی و ارتقاء آن می رود و برای مدل سازی در این زمینه نیز از یک طرح معروف و امتحان شده مثل ریپر بهره برده است.

اما نکته مهم دیگر که در خصوص این پهپاد اعلام شده بحث توسعه یک موتور توربوپراپ برای آن است. همانطور که در خصوص پهپاد ریپر آمریکایی هم توضیح داده شد نصب یک موتور توربوپراپ قدرتمند یکی از دلایل تغییرات بسیار زیاد در مشخصات پروازی بوده است. پهپاد شاهد ۱۲۹ از موتورهای با فناوری وانکل بهره می برند که البته در آن اندازه و برای مصرف در آن کلاس انتخابی مناسب است. ولی وقتی باید به سمت پلتفرم های بزرگ تر رفت ناچار بایستی نیرو را نیز افزایش داد.

دو موتور وانکل ساخته شده توسط سپاه به ترتیب قدرت هایی در حدود ۳۸ و ۵۰ اسب بخار داشتند. سپاه با این موتورها و با این توان توانسته محصولی مثل شاهد ۱۲۹ را با ارتفاع پروازی و مداومت قابل قبول ارائه کند؛ مشخصا با موتوری قدرتمند تر حاصل کار بسیار بهتر خواهد بود.

به یک زبان ساده تعریف موتورهای توربوپراپ نوعی موتور توربین گازی است که در آن، از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ وایجاد پیش رانش استفاده می‌شود. با اینکه گاز خروجی این موتورها نوعی جت است ولی در طراحی توربوپراپ، سرعت گاز خروجی را فدای قدرت چرخاندن محور می‌کنند تا بیشتر نیروی موتور، صرف گرداندن ملخ شود. با این فناوری سرعت بیشتر، توان حمل بار بیشتر و البته ارتفاع پروازی بیشتر نیز بدست خواهد آمد. آنچه در بالا گفته شد صرفا یک پیش درآمد و آشنایی اولیه بر اساس آن چیزی بود که تا به امروز درباره شاهد ۱۴۹ می دانیم؛ پرنده ای که مشخصا با ورود به خدمتش تحول بزرگی در توان رزمی در نیروی هوای فضای سپاه و سایر نیروهای مسلح – همچنانکه در تحویل شاهد ۱۲۹ به نیروی دریایی ارتش شاهد بودیم- خواهد داشت.

منبع خبر

سرویس جهان مشرق – حمله موشکی بامداد ۸ ژانویه سال جاری کشورمان به پایگاه هوایی عین الاسد که اصلی‌ترین و بزرگترین مرکز نظامیان امریکایی در خاک عراق محسوب میشد بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های مختلف داشته و تا کنون چندین وبسایت و بنگاه تحلیلی معتبر در سراسر دنیا به تحلیل نتایج و جزییات این عملیات موشکی پرداخته‌اند.

طبیعتا با گذر زمان داده‌های بیشتر و نتایج دقیق‌تری از جزییات فنی این عملیات منتشر میشود؛ چه آنکه در روز نخست حمله با انتشار نخستین تصاویر ماهواره‌ای از پایگاه عین الاسد اصابت ۷ موشک به محیط پایگاه اعلام شد اما در هفته‌های واپسین با بررسی‌های بیشتر مشخص شد تعداد اصابت‌های دقیق موشک‌های ایرانی به این ابر پایگاه نظامیان امریکایی بیش از برآورد اولیه بوده است.

چند موشک شلیک شد و چه تعداد به اهداف خود اصابت کردند؟

در کنفرانس خبری که عصر روز عملیات با حضور سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برگزار شد، ایشان با تشریح جزییات عملیات و اهداف نابود شده در پایگاه عین الاسد، از شلیک ۱۳ موشک در عملیات انتقام سخت به سمت پایگاه نیروهای امریکایی خبر دادند.

در نخستین تصاویر منتشر شده، کارشناسان مدعی اصابت ۷ موشک به اهداف خود در محیط شمالی پایگاه عین الاسد شدند. اما چندی بعد وبسایت‌های معتبر غربی با بررسی محیط جنوبی این پایگاه حداقل ۲ اصابت دیگر در باند اصلی نشست و برخاست و محوطه آشیانه‌های نگهداری جنگنده نیز پیدا کردند.

در آخرین و جدیدترین بررسی‌ها اما با کشف قطعی ۲ نقطه اصابت دیگر در این پایگاه کلید حل معما به دست آمد. در این میان سخنان سردار سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران یک روز پس از کنفرانس خبری سردار حاجی زاده نیز حائز اهمیت است.

ایشان در توضیحات خود اعلام کردند که از ۱۳ موشک شلیک شده در این عملیات ۲ فروند دچار نقص فنی شده و موفق به رسیدن به اهداف خود نشدند اما ۱۱ موشک دیگر با دقت به اهداف خود در پایگاه عین الاسد اصابت کردند. این موضوع دقیقا با تعداد اصابت‌های موجود در آخرین تصاویر ماهواره‌ای موجود از پایگاه مورد نظر همخوانی دارد.

تاریخچه فعالیت پایگاه عین الاسد و توسعه آن توسط ارتش امریکا

این پایگاه هوایی در دهه ۱۹۸۰ توسط مهندسین اهل یوگوسلاوی سابق و بر اساس تجارب نیروی هوایی عراق از دو جنگ اعراب و اسراییل در سالهای ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ ساخته شد. در جنگ‌های نامبرده نیروی هوایی رژیم صهیونیستی تعداد زیادی از جنگنده‌های اعراب را بر روی باند پروازی و یا آشیانه‌های ضعیف نابود کرد. بنابراین نیروی هوایی عراق که در آن زمان مشغول نبرد با کشورمان بود برای محافظت از جنگنده‌های خود تصمیم به ساخت آشیانه‌های بتنی مستحکم در این مکان میگیرد. این پایگاه به دستور صدام حسین دیکتاتور عراق، قادسیه که عنوانی نمادین برای اعراب محسوب میشد نام گرفت.

با اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ توسط ارتش امریکا و سرنگونی حکومت بعث، نظامیان امریکایی کنترل این پایگاه راهبردی را در اختیار گرفته و نام آن را به عین الاسد تغییر میدهند که برگرفته از چشمه‌ای با همین نام در نزدیکی این پایگاه بود که به معنای "چشمه شیر" است.

ارتش امریکا در سال‌های حضور خود در خاک عراق اقدام به توسعه پایگاه و ساخت و سازهای گسترده در این محل کرد به طوری که مساحت مقر از ۵۰ کیلومتر مربع به حدود ۶۳ کیلومتر مربع می‌رسد. ترمیم و گسترش دو باند فرود اصلی پایگاه، احداث تجهیزات و آشیانه‌های مخصوص بالگردی و پهپادی و حتی استقرار سیستم‌های پدافندی پاتریوت در سال ۲۰۱۶ در این مکان از جمله اقدامات امریکا در گسترش توانایی عملیاتی بزرگترین پایگاه خود در خاک عراق بود.

در حال حاضر این پایگاه به طور مشترک توسط ارتش امریکا و نیروی هوایی عراق (مستقر در بخش جنوبی) مورد استفاده قرار میگیرد.

موشک‌های ایرانی با چه دقتی به اهداف خود اصابت کردند؟

در حمله به پایگاه عین الاسد یگان موشکی کشورمان ترکیبی از موشک‌های بالستیک فاتح ۳۱۳ و قیام۲ را مورد استفاده قرار داد. خانواده موشک‌های فاتح به شکل ذاتی از دقت مناسبی برخوردار بوده و حتی میتوان گفت دارای کمترین دایره خطا در میان تمامی زرادخانه موشک‌های بالستیک کشورمان هستند. موشک قیام۲ نیز به مدد استفاده از کلاهک جداشونده، بالچه‌های کنترلی و بهینه‌سازی های انجام گرفته بر روی نسل اول این موشک از لحاظ دقت اصابت تا حد زیادی بهبود یافته است. به شکل دقیق مشخص نیست چه تعداد موشک از هر مدل شلیک شده است اما در تصاویر منتشر شده حداقل شلیک ۴ موشک فاتح ۳۱۳ دیده می‌شود.

برای سنجش عملکرد و میزان دقت موشک از اصطلاحی به نام CEP یا دایره خطای احتمالی استفاده می‌شود. این فاکتور از طریق تست شلیک این موشک در چندین نوبت تعیین می‌شود. چند فروند موشک از یک مدل به سمت یک هدف ثابت شلیک می‌شوند و میانگین فاصله نقاط اصابت از هدف تعیین شده دایره خطای تقریبی موشک را تعیین میکند.

در فضای عملی نیز برای سنجش میزان دقت موشک‌ها بایستی فاصله نقاط اصابت تا اهداف احتمالی محاسبه شده و میانگین فواصل به عنوان دقت موشک محسوب گردد.

وبسایت TheSaker در بررسی محاسباتی خود بر اساس ۹ محل اصابت موشک‌های ایرانی، دقت، دایره خطا و شعاع انهدامی موشک‌های شلیک شده به پایگاه هوایی عین الاسد را تخمین زده است.

در این محاسبات با توجه به اینکه اطلاعات دقیق و رسمی از اهداف مورد نظر وجود ندارد، بر اساس نقطه برخورد موشک‌ها دو سناریو در نظر گرفته شده است که شامل کمترین و بیشترین فاصله تا اهداف در شعاع انفجار موشک و در نهایت میانگین گیری از داده‌های مورد نظر بوده است.

با توجه به اینکه اکثر اصابت‌ها به سازه‌های نگهداری پهپاد یا مراکز کنترل آنها بوده است، نقطه مرکز سازه به عنوان هدف، و مرکز دایره محل انفجار به عنوان نقطه اصابت موشک در نظر گرفته شده و فاصله این دو مرکز از یکدیگر به عنوان میزان خطای موشک در نظر گرفته می‌شود.

بررسی هر ۹ نقطه اصابت و در نظر گرفتن دو سناریو محتمل و دور، میانگین گیری از فواصل و اعمال فاکتور انحراف استاندارد داده‌هایی را شامل می‌شود که در جدول زیر به طور کامل ذکر شده است:

سخن پایانی

تمامی مطالب ذکر شده و تحلیل ارائه شده بر اساس اطلاعاتی است که تا این لحظه در دسترس قرار دارد. طبیعتا به مانند سیر تکمیل اطلاعات در ۶ هفته اخیر در آینده نزدیک نیز ممکن است این محاسبات با ورود داده‌های جدید دستخوش تغییراتی شود.

با توجه به پنهانکاری شدید مقامات امریکایی در خصوص جزییات حمله انتقامی کشورمان به پایگاه عین الاسد و حتی اجتناب از ارائه آمار رسمی از تلفات نظامیان امریکایی در این حمله، انتظار می‌رود طبق وعده فرمانده محترم نیروی هوافضای سپاه پاسداران در آینده نزدیک با ارائه اسناد جدید و شاید فیلم‌های ضبط شده توسط پهپادهای شناسایی خودی از محل حادثه به جزییات بیشتر و دقیق‌تری از ابعاد حمله موشکی روز ۸ ژانویه به بزرگترین پایگاه نظامیان ابر قدرت نظامی شماره یک دنیا در خاک عراق دست یابیم.

طبق آمار منتشر شده در جدول فوق موشک‌های بالستیک ایرانی در این عملیات عملکردی فوق العاده و در حد دقت ادعا شده برای بهترین موشک ایرانی یعنی خانواده موشک فاتح با خطای کمتر از ۱۰ متر بر جای گذاشته‌اند.

میانگین خطای ۹ مورد اصابت موشک‌ها بر اساس هر دو سناریوی محتمل و دور عدد ۱۱ متر را نشان میدهد. با اعمال فاکتور انحراف استاندارد به میزان ۸.۵ متر مشخص می‌شود موشک‌ها در بهترین حالت با ۲.۵ متر و در بدترین حالت با ۱۹.۵ متر فاصله به اهداف خود اصابت کرده‌اند.

همچنین ۵۰ درصد موشک‌ها در دایره‌ای به شعاع ۷ متر از مرکز اهداف فرود آمده‌اند که تعریف دقیق و علمی مبحث CEP یا دایره خطای احتمالی نیز محسوب میشود.

شعاع انفجاری موشک‌ها نیز میانگین ۲۱ متر را نشان می‌دهد که با توجه به استفاده از موشک‌های کوتاه برد نظیر فاتح ۳۱۳ (به نسبت موشکی نظیر قدر یا سجیل با برد ۲۰۰۰ کیلومتر) و همچنین فاصله حداقل ۴۲۵ کیلومتر برای کرمانشاه (به عنوان یکی از مقرهای شلیک) تا پایگاه هوایی عین الاسد، شعاع انفجاری به دست آمده در حد کاملا مطلوب به نظر می‌رسد.

منبع خبر