به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، در تعریفی مرسوم و متداول، موشک های بالستیک کوتاه برد، به پرتابه های تا برد ۱۰۰۰ کیلومتر گفته می شود که سابقه توسعه آن ها بیشتر به دوره جنگ سرد بر می گردد. در این دوره بیشتر این سلاح ها برای حمل کلاهک های اتمی و شیمیایی توسعه پیدا کردند. موشکی مثل اسکاد از جمله پر مصرف ترین نمونه های این تسلیحات در حالت متعارف بود که خصوصا توسط ارتش صدام در حجم بالایی علیه ایران استفاده شد.
این موشک ها در آن دوره عمدتا بدون دقت بوده و بیشتر به عنوان سلاح جنگ روانی و کشتار دست جمعی غیر نظامیان در شهرها استفاده می شد. اما در دوره پس از جنگ سرد و خصوصا در هزاره سوم با توسعه فناوری های الکترونیک و سامانه های تصویر ساز و البته هدایت ماهواره ای، موشک های بالستیک متعارف به دقت بسیار چشم گیری رسیده اند.
بیشتر بخوانید:
یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای SAR دنیا به دست سپاه رسید/ لطف بزرگ گلوبال هاوک ساقط شده به دقت و هدف‌یابی موشکهای کروز ایران +عکس
مهر تایید کارشناسان موشکی غرب بر دقت فوق العاده حملات موشکی به عین الاسد / آزمون موفق فاتح و قیام با خطای کمتر از ۷ متر +تصاویر
از جمله تحولات مهم در این نوع موشکها آن است که آمریکا در چند سال اخیر با تغییر دکترین نظامی خود به سمت توسعه موشک های بالستیک کوتاه برد با کلاه جنگی متعارف برای نبردهای زمینی رفته و حتی بحث توسعه سلاح های ماوراء صوت را نیز در کلاس مطرح کرده است. اما این حوزه، از جمله بخش هایی است که برخی قدرتهای قبلی موشکی از جمله آمریکا، نمی توانند به راحتی خود را جزو قدرتهای انحصاری و بلامنازع جهان نام ببرند چراکه جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان کشوری با یکی از مدرنترین سامانه های موشکی جهان از جمله بزرگان در این بخش بوده و البته سابقه رزمی بسیار خوبی در این زمینه نیز برای خود رقم زده است.
با توجه به افزایش رقابت ها و حساسیت دستیابی به چنین موشکهای مدرن و نقطه زنی در دنیا، در ادامه به برخی از این موشک ها و اهمیت آن در یگانهای رزمی نیروهای مسلح برتر دنیا خواهیم پرداخت.
آمریکا به دنبال تهاجم عمقی
اخیرا موشک Deep Strike از شرکت ریتهون آمریکا با بردی در حدود ۵۰۰ کیلومتر و برای جایگزنی موشک های سری AtacMS توسعه پیدا کرده است. این موشک در حال حاضر آزمایش های انفجاری سر جنگی و سیستم پیشران سوخت جامد خود را با موفقیت انجام داده و به زودی (طبق برخی خبرها سال ۲۰۲۰) وارد سازمان رزم نیروی زمینی ارتش آمریکا خواهد شد. این موشک حدود ۵۰۰ کیلومتر برد خواهد داشت و بر اساس برنامه موجود در پرتابگرهای حامل دو موشک روی کشنده های سری M۲۷۰A۱ و M۱۴۲ حمل و پرتاب خواهند شد.
نمایه گرافیکی از موشک Deep Strike
سازنده آمریکایی ادعا کرده که این موشک توان حمله به اهداف سخت مثل سنگرهای بتونی و زیر زمینی و حتی اهداف متحرک را نیز دارد. این موشک از سیستم پیشران سوخت جامد بهره برده و سرعت آن نیز در حدود ۶ برابر سرعت صوت اعلام شده است. وزن سر جنگی این موشک در حدود ۹۰ کیلوگرم بوده و از نوع شدید الانفجار و ترکش شونده است. در بحث هدایت این موشک از ترکیب هدایت سامانه جی پی اس و سیستم اینرسیایی بهره می برد.
روسها با اسکندر به دنبال حملات دقیق
موشک روسی اسکندر که از سال ۲۰۰۶ میلادی به این سو در ارتش روسیه عملیاتی شده، از سوخت جامد بهره برده و از سرجنگی در حدود ۶۰۰ الی ۷۰۰ کیلوگرم استفاده می کند. برد آن در حدود ۵۰۰ کیلومتر بوده و می تواند به صورت تقریبا عمودی روی سر هدف فرود بیاید. سرهای جنگی این موشک می تواند از نوع اتمی، شدید الانفجار ترکش شونده، حامل ریز مهمات و یا ترموباریک باشد. این موشک از ترکیب هدایت ماهواره ای و سیستم تصویر ساز در مرحله نهایی بهره می برد.
در جریان تحرکات آمریکا برای نصب سامانه های راداری مربوط به سپر دفاع موشکی در سال ۲۰۰۹ میلادی، تنها تهدید حضور این موشک ها در منطقه کالینگراد روسیه کافی بود تا آمریکایی ها در آن مقطع از تصمیم خود عقب نشینی کنند. این موشک روسی اخیرا به الجزایر و ارمنستان صادر شده و ارتش سعودی نیز علاقه خود را برای خرید این موشک در دوره ای اعلام کرده بود. البته برد این موشک در مدل صادراتی به ۲۸۰ کیلومتر کاهش پیدا کرده که قابل مقایسه با نمونه های عملیاتی در ارتش روسیه نیست.
روایتی از ترکیب علم اوکراینی و پول سعودی
بالاتر اشاره شد که حکومت سعودی مدتی به دنبال خرید موشک اسکندر از روسیه بود ولی به آن نرسید و البته این مسئله حاکمان ریاض را از رویای رسیدن به موشک دور نکرد. سعودی ها اما این بار برای رسیدن به موشک های بالستیک کوتاه برد به سراغ میراث دار بزرگ شوروی سابق از نظر موشکی یعنی اوکراین رفتند.
از چندین سال قبل اخباری مبنی بر توسعه یک موشک بالستیک کوتاه برد، چیزی شبیه به موشک اسکندر روسیه، توسط اوکراین در فضای مجازی منتشر شده بود. با توجه به اوضاع نا مساعد مالی این کشور از همان زمان حرف‌هایی درباره یک اسپانسر خارجی در این طرح مطرح شده و بعد از مدتی عربستان سعودی به عنوان حامی مالی این طرح شناخته شد. این موشک تک مرحله‌ای سوخت جامد، می‌تواند تا برد نهایی ۵۰۰ کیلومتر نیز پرواز کند و هدف خود را با سرعت بالا مورد اصابت قرار دهد.
این موشک که صاعقه ۲ نام دارد و طبق برخی شواهد و گمانه زنی ها احتمالاً تحویل آن به سعودی‌ها از سال ۲۰۲۲ میلادی آغاز می‌شود.
کره جنوبی به دنبال بازدارندگی موشکی
معمولا هر وقت حرفی از موشک های در شبه جزیره کره می شود چشم ها به سمت شمال می چرخد ولی باید گفت در سالهای اخیر طرف جنوبی نیز تبدیل به قدرتی موشکی در فاز کوتاه برد شده و در حال حاضر در این بخش و با برد ۸۰۰ کیلومتر موشکی با دقت ویژه در اختیار دارد. موشک Hyunmoo-۲ در مدل C یکی از دقیق ترین موشک های بالستیک کوتاه برد حال حاضر جهان با برد ۸۰۰ کیلومتر است که توسط کره جنوبی به صورت خاص برای درگیری با همسایه شمالی توسعه یافته است.
قابلیت نقطه زنی و البته نفوذ به سنگرهای بتونی و سازهای سخت کاری شده از جمله قابلیت های مهم این موشک کره ای است.
این موشک که در سال ۲۰۱۷ میلادی رونمایی و اعلام شد که خطایی بین ۱ تا ۵ متر دارد. کره جنوبی در جریان بالا گرفتن تشنج ها با همسایه شمالی اقدام به تست این موشک و نمایش لحظه اصابت آن به هدف از پیش تعیین شده کرده و گام مهمی را در مسیر بازدارندگی برداشت. این موشک از هدایت اینرسیایی و جی پی اس بهره برده و گفته شده که می تواند اهداف متحرک را نیز هدف قرار دهد.
وزن سر جنگی آن نیز در حدود ۵۰۰ کیلوگرم است و یکی از نکات جالب در خصوص این موشک شباهت زیاد آن به سری اسکندر روسیه است که احتمال همکاری دو طرف در این خصوص را تقویت می کند. دو کشور پیش از این در توسعه موشک های ضد هوایی با هم همکاری هایی داشتند.
یک موشک خاص برای اژدهای چینی
چین شاید از نظر تعداد موشک های بالستیک به نوعی یک رکورد دار جهانی باشد و در سالهای اخیر نیز هم در زمینه موشک های بالستیک و هم کروز این کشور هزینه های بسیار زیادی را تقبل کرده است. یکی از بحث های چالش برانگیز برای فرماندهان چینی مسئله جزیره تایوان و احتمال درگیری با آن است. چین همیشه این جزیره را یک استان شورشی و بخشی از خاک خود قلمداد می کند و از طرفی تایوان نیز به لطف حمایت های غرب و البته پیشرفت های اقتصادی و فناوری صاحب ارتشی نه خیلی بزرگ ولی قدرتمند است و به نظر چین برای تصرف آن کاری ساده در پیش نخواهد داشت.
موشک های سری DF-۱۵ در چندین مدل برای ارتش چین توسعه پیدا کرده ولی مدل C آنها یک گونه ویژه با ماموریتی خاص و دقتی بالا به حساب می آید. این موشک خطایی در حد ۱۵ تا ۲۰ متر دارد و از سیستم ترکیبی ژیروسکوپ لیزری و سامانه هدایت ماهواره ای "بایدو" نیز استفاده می کند. سر جنگی نفوذگر ویژه برای آن طراحی شده و بنا به نظر کارشناسان ماموریت آن نفوذ و نابودی تاسیسات کنترل و فرماندهی ارتش تایوان در زمان بروز درگیری است.
برد این موشک در حدود ۷۰۰ کیلومتر است و از سر جنگی جدا شونده و مانور دهنده بهره می برد. این موشک از سیستم پیشران سوخت جامد تک مرحله ای استفاده کرده و می تواد به سرجنگی متعارف یا اتمی مجهز شود.
نبرد موشکی در شبه قاره هند ادامه دارد
مشخصا هیچ لیستی در خصوص بحث های موشکی بدون هند و پاکستان ممکن نیست. این دو همسایه اتمی از جمله دو قدرت موشکی در جهان شناخته می شوند. در بخش موشک های کوتاه برد تاکتیکی بالستیک نیز هر دو کشور دارای حرفهای زیادی برای گفتن هستند. در پاکستان شاید بتوان دقیق ترین موشک بالستیک کوتاه برد را حاتف ۳ نامید که حدود ۲۹۰ کیلومتر برد دارد و با استفاده از هدایت ترکیبی می تواند به شعاع خطای ۵۰ متر برسد. این موشک از سوخت جامد و سیستم پیشران تک مرحله ای بهره برده و سر جنگی آن نیز ۷۰۰ کیلوگرم است.
این موشک در سال ۲۰۰۴ میلادی وارد خدمت شده و بنا به روایت هایی در رسانه های تخصصی، چینی ها بر اساس موشک های سری DF-۱۱ کمک هایی را به پاکستان برای توسعه آن انجام دادند.
از طرف دیگر هندوستان توسعه موشک های بالستیک کوتاه برد جدید را با سری Prahaar ادامه داد و در سال ۲۰۱۱ اولین آزمایش این موشک را با برد ۱۵۰ کیلومتر انجام داد. این موشک که از سیستم هدایت ترکیبی ژیروسکوپ فیبر نوری و هدایت ماهواره ای بهره می برد با بردی در حدود ۱۵۰ کیلومتر خطایی زیر ۱۰ متر دارد. سر جنگی این موشک در حدود ۲۰۰ کیلوگرم بوده و از یک سیستم پیشران تک مرحله ای سوخت جامد بهره می برد. هندی ها برنامه هایی برای توسعه مدلی از این موشک با برد ۲۰۰ کیلومتر را با نام Pranash دارند.
آقای یاغی و رویاهای موشکی
در سالهای اخیر صنایع دفاعی ترکیه در بخش های خاصی ورود کرده و مشغول تولید انبوه تجهیزات مختلفی شده که از جمله آنها راکت های توپخانه ای و البته موشک های بالستیک تاکتیکی است. موشک Bora از جمله محصولات جدید این کشور است که توسط شرکت ROKETSAN طراحی و ساخته شده و در تابستان سال ۲۰۱۹ میلادی نیز بر اولین بار ارتش ترکیه از آن به صورت عملیاتی استفاده کرد و حداقل یک موشک از این سری علیه گروه های تروریستی در شمال عراق پرتاب شد و گفته می شود در سال جاری میلادی نیز تست های مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است.
این موشک ۲۸۰ کیلومتر برد داشته و به لطف داشتن سیستم هدایت شونده ترکیبی اینرسیایی و جی پی اس بر اساس تخمین برخی کارشناسان به خطای زیر ۱۰ متر دست پیدا کرده است. این موشک از سر جنگی به وزن حدود ۵۰۰ کیلوگرم بهره می برد. ترکیه روی مدل پیشرفته تری از این موشک با برد بیشتر نیز کار می کند.
ایران و خانواده سرافراز فاتح
وقتی در این لیست به کشور عزیزمان می رسیم بدون هیچ بحثی در این کلاس باید به سراغ خانواده موشک های سری فاتح بریم که در این سالها از فرماندهان داعشی تا تروریست های لانه کرده در شمال عراق و صد البته شیطان بزرگ در عین الاسد به دست اعضای این خانواده موشکی تنبیه شده اند. در روزهای پر از غم و اندوه بعد از ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی در بغداد بود که غرش موشک های بالستیک سری قیام و فاتح ۳۱۳ به سمت عین الاسد به صدا در آمد و دقت آنها در نابود کردن آشیانه ها و نقاط حساس آن پایگاه مایع تعجب، تحسین و ترس دوست و دشمن شد.
موشک فاتح ۳۱۳
اما مدتی بعد از حمله به عین الاسد، نیروی هوافضای سپاه موشک جدید خود از خانواده فاتح یعنی رعد ۵۰۰ را رونمایی کرد؛ موشکی که تغییرات قابل توجهی به نسبت سری قبلی داشته و به قولی ایران را وارد لیگ جدیدی در بین موشک سازها کرده است. یک قانون کلی در طراحی و ساخت سیستم های نظامی وجود دارد و آن هم این است که هر چه یک جنگ افزار یا سامانه نظامی سبک تر باشد، بهتر است و اکثر طراحان و سازندگان مهم در دنیا به دنبال کاهش وزن در عین حال با حفظ کارایی در محصولات خود هستند.
نکته مهم و کلیدی در خصوص موشک رعد ۵۰۰ دقیقا همین جاست. این موشک نه فقط در بخش بدنه بلکه در بخش سیستم پیشران نیز به سامانه کامپوزیتی مجهز است. این سیستم پیشران کامپوزیتی "زهیر" نام دارد. این مسئله به این معنی است که هم در سیستم پیشران و هم بدنه به طور کامل از مواد کامپوزیتی با استفاده از فناوری الیاف کربن استفاده گردیده که باعث کاهش شدید وزن این موشک نسبت به گونه های دیگر در خانواده فاتح ۱۱۰ شده است.
موشک رعد ۵۰۰
موشک رعد ۵۰۰ نسبت به مدل های قبلی با کاهش ۵۰ درصدی وزن رو به رو شده و از طرف دیگر برد آن با افزایش ۲۰۰ کیلومتری به حدود ۵۰۰ کیلومتر افزایش پیدا کرده است. آنطور که رسانه ها و خبرگزاری کشورمان نوشته اند، در موشک جدید رعد ۵۰۰ قابلیت تحمل ۱۰۰ بار فشار و دمای سه هزار درجه سانتیگراد فراهم شده است. کاهش وزن در اینجا به معنای راحت تر شدن حمل و نقل و البته امکان افزایش تعداد بیشتر موشک روی پرتابگرهای متحرک نیز تفسیر می شود.
این موشک کمتر از ۳۰ متر خطا داشته و البته بر اساس گمانه زنی های رسانه ای انجام شده در خصوص آن به نظر به راحتی توان رسیدن به سرعت هایی بین ۵ تا ۷ برابر سرعت صوت را دارد. موشک مورد نظر جدیدترین و به نوعی پیشرفته ترین عضو خانواده فاتح و البته پیشرفته ترین موشک تاکتیکی بالستیکی ایران در حال حاضر به حساب می آید تا مشخص شود جمهوری اسلامی ایران که حدود ۲۰ سال قبل، هیچ جایگاهی در این حوزه نداشت، در سال ۲۰۲۰ اجازه جلو افتادن رقبای منطقه ای و جهانی در این حوزه را نخواهد داد و پا به پای آنها پیش می رود.