درگیری دوازدهروزه ایران و اسرائیل در خرداد 1404 نقطه عطفی در مناسبات منطقهای بود. جنگی که آغاز آن با حملات غافلگیرانه اسرائیل به تأسیسات هستهای و نظامی ایران بود، در ادامه با پاسخ موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل مواجه شد. این جنگ نشان داد که ایران توانسته است بازدارندگی خود را حفظ کرده و تهدیدات را به داخل اسرائیل منتقل کند. در حالی که هزینههای اقتصادی و اجتماعی این جنگ برای اسرائیل سنگین بود، ایران توانست زیرساختهای خود را حفظ کرده و آمادگی خود را برای هرگونه سناریوی آینده اعلام کند.
تحلیل راهبردی:
- توانمندی و بازدارندگی ایران:
- حملات ایران نشان داد که این کشور توانایی مقابله با تهدیدات نظامی را دارد. استفاده از موشکها و پهپادها به شکلی کارآمد توانست سامانههای دفاعی پیشرفته اسرائیل را به چالش بکشد. این اقدامات به ایران این امکان را داد تا پیام قویتری به متحدان و مخالفان منطقهای خود ارسال کند و ثابت کند که هیچگونه تهدید نظامی بدون هزینه نخواهد بود.
- آسیبپذیریهای اسرائیل:
- اسرائیل با وجود برتری تکنولوژیکی و پشتیبانی ایالات متحده، در برابر حملات موشکی و پهپادی ایران آسیبپذیر بود. خسارات اقتصادی به مراتب بالاتر از پیشبینیها بود و حملات موشکی توانست زیرساختهای حیاتی اسرائیل را هدف قرار دهد. همچنین، نگرانیهای داخلی و اختلافنظرهای اجتماعی در اسرائیل بر شدت بحران افزود.
پیامدهای منطقهای:
- جنگ به تغییرات قابل توجهی در تعادل قدرت در خاورمیانه منجر شد. ایران توانست اعتبار بازدارندگی خود را ارتقا دهد، و این امر بر محاسبات قدرتهای منطقهای و جهانی تأثیرگذار بود. همچنین، این جنگ نشان داد که اقدامات نظامی علیه ایران میتواند عواقب غیرقابل پیشبینی برای امنیت انرژی و ثبات منطقهای داشته باشد.
برنامه اقدام پیشنهادی برای ایران:
- تقویت پدافند و موشکی:
- ایران باید با استفاده از تجربیات جنگ، توان موشکی و پهپادی خود را تقویت کرده و سیستمهای پدافند هوایی خود را بهروز کند تا آسیبپذیری در برابر حملات هوایی کاهش یابد.
- تنوعبخشی اقتصادی:
- تنوعبخشی به اقتصاد ایران ضروری است تا بتواند در برابر فشارهای تحریمی و جنگی مقاومت کند. توسعه بخشهای فناوری، کشاورزی و ایجاد صندوقهای ارزی میتواند به ثبات اقتصادی کمک کند.
- دیپلماسی فعال:
- ایران باید از دستاوردهای سیاسی جنگ برای تقویت روابط منطقهای و جلب حمایت بینالمللی استفاده کند. آمادگی برای مذاکرات هستهای و امنیت جمعی باید همچنان در دستور کار قرار گیرد.
- حمایت از جامعه و بازسازی:
- توجه به خانوادههای قربانیان و مناطق آسیبدیده و بازسازی زیرساختهای حیاتی از جمله اقداماتی است که به حفظ همبستگی داخلی و جلوگیری از نارضایتی اجتماعی کمک میکند.
- توسعه قدرت نرم و رسانهای:
- ایران باید تلاشهای بیشتری برای تقویت روایتهای خود در سطح جهانی انجام دهد. استفاده مؤثر از رسانههای داخلی و خارجی میتواند به تبیین بهتر سیاستها و رویکردهای ایران کمک کند.
جمعبندی:
جنگ دوازدهروزه ایران و اسرائیل نشان داد که بازدارندگی، توان نظامی و مدیریت بحران از اهمیت بالایی برخوردار است. ایران با وجود هزینهها و تلفات، توانست نشان دهد که هرگونه اقدام نظامی علیه آن هزینهبر خواهد بود و میتواند تهدیدات را به داخل دشمن منتقل کند. در سوی مقابل، اسرائیل متوجه شد که نباید تنها به فناوری تکیه کند و باید در برابر تهدیدات گستردهتری آمادگی داشته باشد. برای آینده، ایران باید بر تقویت توان دفاعی، تنوعبخشی اقتصادی، دیپلماسی فعال و حمایت از جامعه خود تمرکز کند تا از بروز درگیریهای گستردهتر جلوگیری کند و توان بازدارندگی خود را حفظ نماید.