به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، منطقه عملیاتی کربلای ۴ در جنوب غربی کشور ایران و جنوب شرقی شهر بصره عراق قرار دارد. این منطقه از شمال به آبگرفتگی‌های جنوب «زید»، از شرق به رودخانه اروند کبیر و اروند صغیر و از غرب به کانال زوجی و شهر «تنومه» عراق منتهی می‌شود.
منطقه عمومی بصره در جنوب، از مهم‌ترین مناطقی بود که مورد توجه فرماندهان بود و عملیات‌های متعددی همچون رمضان، خیبر، بدر و والفجر ۸ در این منطقه انجام شده بود. تنها منطقه‌ای که در آن عملیاتی صورت نگرفته بود، منطقه «ابوالخصیب»، جزیره «مینو» و بخشی از سرزمین شلمچه بود که در میان هدف‌های مطرح در اطراف «بصره»، به دلیل نزدیکی به شهر، مهم‌تر از بقیه بود و به همین دلیل این منطقه به منظور جلوگیری از نفوذ ایرانی‌ها توسط دشمن با موانع زیادی پوشیده شده بود.
زمین منطقه عملیاتی کربلای ۴ از دو جهت دارای خصوصیات مهمی بود. اول وجود نهر‌ها و کانال‌های کشاورزی که عمق مناسبی داشتند و از آن‌ها می‌شد برای پدافند استفاده کرد. دوم دو جناح منطقه عملیاتی بود که از شمال به آبگرفتگی شلمچه و کانال ماهی‌گیری و از جنوب به «خور زبیر» و زمین‌های باتلاقی اطراف آن منتهی می‌شد و دشمن در آن قدرت پاتک نداشت، یعنی اگر به هر دلیل نیروها در طول عملیات مجبور می‌شدند عقب بکشند، عقبه آن‌ها امن بود.
رزمندگان اسلام برای اینکه بتوانند به اهداف خود در این عملیات برسند، باید از رودخانه خروشان اروند عبور و بعد از تصرف جزایر کشور عراق، خود را به شهر بصره نزدیک می‌کردند و این سختی کار را برای رزمندگان دوچندان می‌کرد.
آمادگی کامل دشمن برای مقابله با نیرو‌های ایرانی
عملیات کربلای ۴ یکی از معدود عملیات‌هایی بود که اطلاعات آن از حیث استعداد نیروها، زمان و مکان حمله، اهداف عملیات و … تقریبا به طور کامل لو رفته و در اختیار عراقی‌ها قرار گرفته بود. قسمت عمده این اطلاعات از طریق آمریکائی‌ها و بخشی از آن نیز از طریق منافقین و ستون پنجم به رژیم بعثی داده شده بود. آمریکا حداقل از حدود دو سال قبل از عملیات کربلای ۴ تصمیم به حمایت اطلاعاتی از رژیم صدام گرفته بود. مطابق یک سند از طبقه‌بندی خارج شده، در سال ۱۹۸۴ «رونالد ریگان» در دستوری دولت آمریکا را موظف به جلوگیری از سقوط صدام در مقابله با جمهوری اسلامی کرده بود. دستوری که در سال‌های بعد، به کمک‌های اطلاعاتی موثر واشنگتن به بغداد انجامید.
فرماندهان و سیاسیون بعثی بعد از عملیات بصراحت اعلام کردند، در این عملیات برای اولین بار آمریکایی‌ها اطلاعات هواپیما‌های آواکس خود را در طول و حین عملیات در اختیار آن‌ها قرار داده‌اند.
در همین خصوص سردار شهید «احمد سوداگر» در خاطرات خود نقل کرده است: «حین کربلای ۵ کالکی را از یکی از سنگر‌های دشمن در جزیره بوارین پیدا کردم و نشان فرمانده سپاه دادم و گفتم این کالک، نقشه عملیات خودمان در کربلای ۴ است که به زبان عربی نوشته شده است. در آن کالک، نام همه لشکر‌ها و یگان‌های عمل‌کننده سپاه در کربلای ۴ نوشته شده بود.»
شرح عملیات
رژیم بعثی با طراحی پنج خط دفاعی که هر کدام از این خطوط شامل سیم خاردار‌های حلقوی، میادین مین و ایجاد آبگرفتگی در میادین، میلگرد‌های خورشیدی و تله‌های منور بود، مانع ورود نیرو‌های ایرانی می‌شد. از میان این موانع می‌توان به ۹ ردیف سیم خاردار و ایجاد دژ‌های هلالی شکل به شعاع ۲۰۰، عرض سه و ارتفاع شش و نیم متر اشاره کرد که بین خط اول و دوم (کانال جنوبی پنج ضلعی) قرار داشت و دشمن به راحتی از طریق کانال‌های به هم مرتبط دژ‌ها، نیرو‌های خود را انتقال می‌داد و بر حرکت قایق سواران و غواصان مسلط بود.
ساعت ۲۲:۳۰ روز سوم دی آغاز عملیات اعلام شد. ساعت ۲۱ همان روز نیرو‌های تخریبچی غواص وارد اروندرود شدند تا خود را به نقطه شروع عملیات «نقطه رهایی» برسانند. از ساعت ۲۱ تا ۲۲:۳۰ فرماندهان گردان‌ها خبر تمرکز دشمن بر روی تنگه‌های عبوری و تیربار‌های فعال عراقی را به فرمانده عملیات اعلام کردند.
گردان‌های تخریبچی غواص که با رشادت خود را به محل‌های تعیین شده رسانده بودند، راس ساعت ۲۲:۳۰ با رمز محمد رسول الله (ص) عملیات را آغاز کردند.
ساعت ۱۲:۱۰ بامداد غواصان با عبور از موانع ایجاد شده خط نخست، اهداف اولیه خود را بدست آوردند و در برابر حملات شدید دشمن مقاومت کردند. در ام‌الرصاص نیرو‌های شهید «حسین خرازی» در لشکر ۱۴ امام حسین (ع)، نیرو‌های شهید «قاسم سلیمانی» در لشکر ۴۱ ثارالله، نیرو‌های «مرتضی قربانی» در لشکر ۲۵ کربلا و نیرو‌های شهید «احمد کاظمی» در لشکر ۸ نجف اشرف، خط اول عراقی‌ها را شکسته و پیشروی در عمق را آغاز کرده بودند.
رزمندگان با گذشتن از رودخانه، به سختی نفوذ خود را به جزایر «ام‌الرصاص»، «ام‌البابی»، «بلجانیه»، «سهیل» و «قطعه» آغاز کردند، اما دشمن که با اطلاعات قبلی بر منطقه تسلط داشت، پاتک ضد غواص و شناور را شروع و عقبه نیرو‌های ایرانی را بر روی اروندرود به شدت بمباران کرد و همچنین به رزمندگانی که با رشادت از خط اول عبور کرده و خود را به خشکی رسانده بودند اجازه عبور از تنگه مهم ام‌الرصاص ـ بوارین را نداد (منطقه‌ای از رودخانه اروند که منتهی الیه شرقی جزیره ماهی و نوک غربی جزیره ام‌الرصاص در دو طرف آن قرار دارد و نوعی معبر آبی ایجاد کرده را تنگه می‌گفتند) و با حجم بالای تیرهایی که توسط تیربار‌های خود می‌نواخت، اجازه پیشروی به رزمندگان اسلام ر ا نمی‌داد.
در واقع دشمن وقتی از یکی از موانع ۹گانه‌ای که در قبل ذکر شد، عقب رانده می‌شد، در خط بعدی که نسبت به خط قبلی اشراف داشت، مقاومت می‌کرد. پاتک‌های دشمن به حدی بود که ادامه حرکت غواصان و قایق‌سواران برای رسیدن به اهداف موج دوم و سوم حمله با سختی روبرو شد.
تدبیر فرماندهی در توقف جنگ
ساعت شش صبح روز چهارم دی سال ۱۳۶۵ با دستور عقب‌نشینی فرماندهان موافقت شد و نیروهایی که مواضع خود را به دست نیاورده بودند، از ادامه حرکت خودداری کردند. ساعت ۱۱ صبح عراق پاتک سنگین خود را علیه رزمندگان ایرانی شروع کرد و در ساعت ۲۳:۴۵ همان روز دستور توقف عملیات اعلام شد.
در واقع در عملیات کربلای ۴ فرماندهان جنگ وقتی متوجه آگاهی کامل دشمن از این عملیات و مقاومت شدید دشمن در برابر رزمندگان اسلام شدند، به این نتیجه رسیدند که علی‌رغم رشادت‌ها و ایثارگری‌های رزمندگان، ادامه عملیات باعث از دست دادن نیرو‌های خودی شده و خسارات جبران‌ناپذیری را می‌تواند برای ایران به همراه داشته باشد، لذا از ادامه عملیات منصرف شده و از شرکت دادن سایر نیروها که حدود ۲۱۰ گردان بود، جلوگیری کردند که خود تصمیمی بجا و منطقی محسوب می‌شد. مضاف بر اینکه از این نیروها در عملیات مهم و بزرگ کربلای ۵ که به فاصله دو هفته بعد از آن عملیات انجام شد، بهره برده شد.
نتایج عملیات
در عملیات کربلای ۴ اهداف پیش‌بینی شده محقق نشد، اما برای نخستین بار نیرو‌های ایرانی با گذشتن از دژ‌های محکم آبی دشمن، وارد خشکی‌های کشور عراق شدند و خسارات سنگینی را بر دشمن تحمیل کردند.
آتش شدید دشمن و موانع وسیع ایجاد شده، باعث شد اهداف نهایی عملیات کسب نشده و فقط مواضع تصرف شده در مرحله اول حمله مثل جزایر ام‌الرصاص، بوارین و… تثبیت شود.
هرچند کشور ایران نتوانست به اهداف نهایی خود که تهدید شهر بصره بود برسد، اما با انجام عملیات بزرگتر یعنی «کربلای ۵» به فاصله دو هفته از این عملیات، از اصل غافلگیری دشمن نهایت استفاده را برد.
در همین رابطه سپهبد «رعد مجید رشید حمدانی» از فرماندهان گارد ریاست جمهوری عراق در کتاب «جنگ ایران و عراق از دیدگاه فرماندهان صدام» درباره عملیات کربلای ۴ می‌گوید: «به دلیل حجم بالایی که برای تلفات دشمن ادعا شده بود، صدام نبرد مقابل ایرانیان را، نبرد روز بزرگ «معرکه الیوم العظیم» نامید و با این احتمال که حمله ایرانیان شش ماه عقب افتاده، به نیروها راحت باش و مرخصی داد و آن‌ها را برای سازماندهی مجدد و گذراندن آموزش‌های بیشتر به مناطق پشت جبهه بردند.»
گزارش از خسرو هداوندخانی
انتهای پیام/ 112
منبع خبر