تهران

به گزارش مجاهدت از مشرق، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان در گفتگویی از تعامل سازنده با جهان بر پایه اصول بنیادین «عزت، حکمت و مصلحت» دفاع کرد، اما این را هم گفت که در ماه‌های اولیه آغاز به کار ضروری می‌نمود گام‌های معناداری برای جلوگیری از یک جنگ فراگیر منطقه‌ای بردارد و ادبیات مخصوص جنگ را بکار گیرد. وی می‌گوید: «یک جنگ تمام عیار، ادبیات و لحن خاص خود را دارد و سیاست خارجی کشور به دلیل شرایط جنگی وارد این عرصه شد. ما تعامل فراگیر را دنبال می‌کنیم و اثرگذاری سیاست را در نظر داریم.»

توضیحات عراقچی درباره دوگانه‌سازی‌های کهنه تاریخ روابط خارجی ایران به این جمله ختم شد: «من دیپلمات تربیت شدم که ملی فکر کنم و در همین جهت هم حرکت خواهم کرد. به هر جا که فکر کنم منافع ملی کشور تأمین می‌شود، می‌روم و وظیفه خود را انجام می‌دهم. حالا می‌خواهد در نیویورک باشد یا در کابل یا بیروت.»

صبرمان انفعالی نیست

بازگشت قابل انتظار «دونالد ترامپ» به کاخ سفید که نشان داد می‌خواهد همان مسیر را طی کند، کار را برای عراقچی که این بار در قامت وزیر امور خارجه، مسئول پرونده هسته‌ای هم شده، سخت‌تر کرده است. «ترامپ» با دیپلماسی مخصوص به‌خود که گاه با ابزار تحریم اقتصادی و گاه تهدید نظامی القای ترس و تهدید کشور مقابل را جست‌وجو می‌کند، می‌خواهد سناریوی تکراری خود را بازی کند.

عراقچی در توضیح واکنش ایران به سیاست فشار «ترامپ» می‌گوید: «اگر در شرایطی که طرف فشار حداکثری تحمیل می‌کند، وارد مذاکره شویم، از موضع پایین وارد مذاکره شده‌ایم و دستاوردی نخواهیم داشت. این موضوع سر لجبازی یا آرمان خواهی نیست و یک موضوع کارشناسی است. باید به طرف مقابل ثابت شود که سیاست فشار کارآیی ندارد تا آن موقع بتوانیم در شرایط برابر پشت میز مذاکره بنشینیم.»

این اما پاسخی نبود که بتوان به راحتی از آن گذشت و باز هم نپرسید؛ آیا تجربه مقاومت حداکثری در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ نمی‌توانست مبنای محاسبه او برای ناکارآمدی دوباره اش علیه ایران باشد؟ راهبرد صبر ایران مبتنی بر چه ویژگی‌ها و اقتضائاتی است و آیا می‌تواند در عین عدم امکان مذاکره مستقیم با آمریکا روزنه‌های امید را برای دیپلماسی باز بگشاید؟

عراقچی به این سوال این طور پاسخ داد: «راهبرد صبر ما مبتنی بر یک صبر انفعالی نیست، بلکه صبر همراه با ابتکار عمل است. ما اصلاً یک سیاست منفعلانه نداریم که بنشینیم نگاه کنیم چه تصمیمی برای ما می‌گیرند؛ نه، حتی در خصوص مذاکرات احتمالی هسته‌ای هم طراحی داریم و برنامه‌ریزی کرده‌ایم. مذاکرات که به صورت غیرمستقیم جریان دارد. کانال سه کشور اروپایی برقرار است؛ با آقای گروسی و آژانس هسته‌ای همکاری داریم و یک ایده جدید برای حل مسائل مطرح است که داریم بررسی می‌کنیم.»

پلن «محدودسازی دشمنی»

در این طراحی و ابتکار عمل دیپلماتیک جای کشورهای متخاصم کجاست؟ عراقچی میانداری اروپایی‌ها در مذاکرات برجام را یادآور می‌شود و می‌گوید: «اروپایی‌ها در دور گذشته نقش واسط خوبی ایفا کردند، الان هم می‌توانند ایفا کنند. ما این مذاکرات با اروپایی‌ها را ادامه می‌دهیم و به موازات آن رایزنی‌های نزدیک با روسیه و چین ادامه دارد. اما نهایتاً آمریکا باید تحریم‌ها را بردارد ولی زمانی وارد مذاکره مستقیم خواهیم شد که از حوزه برابر و فارغ از فشار و تهدید باشیم و مطمئن باشیم که در آن صورت منافع ملی مردم تأمین خواهد شد.»

این یعنی همان پلن «محدودسازی دشمنی» که بر اساس آن، تصمیم‌گیری معطوف به حوزه عمل و ضرورت‌های حوزه عمل صورت می‌گیرد؛ هدفی که وزیر خارجه در رابطه با آن می‌گوید: «ما می‌توانیم هزینه‌ها را کاهش بدهیم. آیا سیاست کاهش هزینه از مسیر احیای کانال مذاکره غیرمستقیم «مسقط» هم می‌گذرد؟» عراقچی با تأیید آن می‌گوید: «بله؛ شیوه عجیب و غریبی هم نیست مکرر در طول تاریخ اتفاق افتاده است؛ کشورهایی که حاضر نبودند با همدیگر مستقیم صحبت کنند، غیرمستقیم صحبت کردند. بنابراین مذاکره غیرمستقیم انجام شدنی است. این طور نیست که نشدنی باشد و این مدل خیلی محل ایراد نیست. مهم این است که اراده مذاکره و توافق منصفانه و عادلانه در شرایط برابر پیش بیاید و دیگر شکل آن مهم نیست.»

از آنچه عراقچی در مصاحبه مفصل خود با «ایران» گفت، این طور برمی‌آید که تهران الگوی کنش خود مقابل ترامپ را بر پایه «مقاومت حداکثری» در برابر «فشار حداکثری» شکل داده است؛ سیاستی که با تعریف زمین بازی جدید و تغییر معادله، مبنای استراتژی تهران در مواجهه با ترامپ دوم را تشکیل می‌دهد. البته باید دید سهم و نقش امید و تاب‌آوری ایرانیان برای رفع تحریم‌ها در این استراتژی چگونه دیده شده است. برای خواندن پاسخ این پرسش و پرسش‌های دیگر، گفت‌وگوی کامل ما با وزیر امور خارجه را در سالنامه نورزی‌مان بخوانید.

به گزارش مجاهدت از مشرق، محسن نذیری اصل روز چهارشنبه طی سخنانی در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «بر اساس جدیدترین گزارش اجرای پادمان‌ها (SIR ۲۰۲۳)، از میان ۴۶ کشوری که دارای توافقنامه پادمان هستند اما پروتکل الحاقی را اجرا نمی‌کنند، جمهوری اسلامی ایران به‌تنهایی ۷۵ درصد از کل بازرسی‌های پادمانی آژانس را شامل می‌شود.»

وی با اشاره به اینکه حدود یک‌چهارم از کل بازرسی‌های آژانس به تأسیسات هسته‌ای ایران اختصاص یافته است، افزود: «این در حالی است که این تأسیسات تنها سه درصد از مجموع تأسیسات هسته‌ای جهان را تشکیل می‌دهند. چنین سطحی از دسترسی برای آژانس، بدون همکاری مستمر ایران امکان‌پذیر نبود.»

نذیری اصل تأکید کرد: «این گزارش باید بر همکاری بی‌سابقه ایران در آژانس تأکید می‌کرد. در سال ۲۰۲۴، به‌طور میانگین ۹ بازرس یا کارشناس آژانس روزانه در ایران حضور داشته‌اند و در برخی روزها این تعداد به ۱۹ نفر نیز رسیده است. در مجموع، تیم پادمان آژانس در سال جاری بیش از ۳ هزار و ۴۰۰ روز کاری در ایران حضور داشته است. چنین سطح بالایی از همکاری، بدون تعامل سازنده ایران با آژانس امکان‌پذیر نبوده است.»

وی با اشاره به تعهد ایران برای ادامه همکاری صادقانه با آژانس در چارچوب توافقنامه جامع پادمان (CSA)، یادآور شد که این تعهد در نامه رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به مدیرکل آژانس نیز مورد تأکید قرار گرفته است. نذیری اصل تصریح کرد: «همکاری ما با آژانس صرفاً فنی نبوده، بلکه ایران در دو سال گذشته به‌طور فعالانه گفت‌وگوهای سازنده‌ای را دنبال کرده است. این رویکرد منجر به سفرهای متعدد مدیرکل آژانس به ایران شده و زمینه را برای انجام وظایف وی و تقویت همکاری‌های دوطرفه فراهم کرده است. با این حال، سه کشور اروپایی (E۳)/ اتحادیه اروپا و ایالات متحده همواره تلاش کرده‌اند تا این روند را تضعیف کنند و مانعی بر سر راه پیشرفت در حل و فصل مسائل موجود ایجاد کنند.»

سفیر کشورمان با انتقاد از رویکرد غیرسازنده سه کشور اروپایی و آمریکا، تأکید کرد: «اکنون نیاز مبرمی به یک گزارش جامع وجود دارد که به‌طور دقیق به اقدامات مخرب و تحریک‌آمیز این کشورها بپردازد، از جمله بیانیه مشترک آنها در نشست شورای حکام در سپتامبر ۲۰۲۳ و ارائه قطعنامه‌های اخیر، آن هم در شرایطی که مدیرکل آژانس با همکاری مقامات عالی‌رتبه ایران تمام تلاش خود را برای تقویت همکاری‌ها و حل دو مسئله باقی‌مانده به کار گرفته است.»

وی افزود: «این نهاد مهم نباید رویکرد غیرسازنده سه کشور اروپایی (E۳)/ اتحادیه اروپا و ایالات متحده را نادیده بگیرد. نمونه بارز آن قطعنامه‌ای است که در نشست قبلی شورای حکام در نوامبر ۲۰۲۴ ارائه شد و کمترین میزان رأی مثبت ثبت‌شده در تاریخ را به خود اختصاص داد. این قطعنامه در زمانی مطرح شد که مدیرکل آژانس در حال انجام مذاکرات فعال با مقامات ارشد ایرانی در تهران بود؛ مذاکراتی که در نهایت به یک تفاهم مشترک برای حل مسائل مورد علاقه طرفین منجر شد.»

نذیری اصل تصریح کرد: «سه کشور اروپایی (E۳)/ اتحادیه اروپا و ایالات متحده در حالی که از تریبون شورای حکام سوءاستفاده می‌کنند، منافع محدود و سیاسی خود را بر منافع کل جامعه بین‌المللی ترجیح داده‌اند. جامعه بین‌المللی همچنان شاهد نقض تعهدات این کشورها ذیل پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است، به‌ویژه از طریق به‌اشتراک‌گذاری تسلیحات هسته‌ای، عدم پایبندی به تعهدات ماده ۶، و محروم‌سازی نظام‌مند کشورهای عضو از حقوق مسلم خود بر اساس ماده ۴ معاهده NPT و اساسنامه آژانس.»

وی با اشاره به اینکه ارائه قطعنامه علیه ایران، بخشی از راهبرد غرب برای تشدید تنش‌ها و پیچیده‌تر کردن اوضاع است، گفت: «دستورکار این کشورها کاملاً روشن است. از همین رو، تصویب این قطعنامه در شورای حکام تأثیر منفی بر فضای مثبت ایجادشده ناشی از همکاری مستمر ایران و آژانس، از جمله سفر اخیر مدیرکل، گذاشت.»

نذیری اصل با اشاره به درخواست این قطعنامه برای ارائه یک ارزیابی جامع درباره مسائل باقی‌مانده، تأکید کرد که مسائل گذشته قبلاً در گزارش‌های رسمی آژانس بسته شده است و مسائل باقی‌مانده فعلی نیز از طریق مذاکرات فنی در حال بررسی است. وی افزود: «بنابراین، درخواست برای ارائه ارزیابی جامع از سوی مدیرکل فاقد هرگونه مبنای قانونی بوده و اقدامی غیرموجه و تنش‌زا است.»

نذیری اصل با تأکید بر ضرورت حفظ یکپارچگی نظام پادمان‌های آژانس گفت: «ایران در حال اجرای توافقنامه جامع پادمان (CSA) است و چارچوب همکاری، ارائه اطلاعات و دسترسی‌های لازم به آژانس به‌طور شفاف در این توافق مشخص شده است. از این رو، تفسیر ارائه‌شده از سوی حامیان این قطعنامه درباره وظایف آژانس و تعهدات کشورهای عضو، نگران‌کننده است. چنین رویکردی می‌تواند بدعتی خطرناک ایجاد کند که نه‌تنها نظام پادمان‌های آژانس را تضعیف می‌کند، بلکه حقوق مسلم کشورهای عضو را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

وی تصریح کرد: «ما در شرایط حساسی قرار داریم که موضوع مورد بحث، نه‌فقط پرونده ایران، بلکه اصول کلی نظام پادمانی آژانس را نیز دربرمی‌گیرد. در این راستا، باید تمام تلاش‌ها صورت گیرد تا حقوق کشورهای عضو کاملاً حفظ شده و به خطر نیفتد.»

سفیر کشورمان در پایان ابراز امیدواری کرد که رویکرد همکاری بر تقابل غلبه کند و افزود: «ایران کاملاً به همکاری با آژانس متعهد است، اما هرگونه اقدام تحریک‌آمیز که همکاری‌های متقابل را تضعیف کند، با واکنش متناسب در چارچوب حقوق مشروع ما مواجه خواهد شد.»

وی خاطرنشان کرد: «هیچ توجیهی برای اقدامات مخرب وجود ندارد، به‌ویژه در شرایطی که همکاری‌های مستمر و سازنده ادامه دارد. رویکرد تقابلی هیچ هدفی را محقق نخواهد کرد، بلکه صرفاً وضعیت را پیچیده‌تر خواهد ساخت.