سعید بیابانکی

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، چهارشنبه سوم خردادماه به مناسبت چهل و یکمین سالروز آزادسازی خرمشهر قهرمان، شاعران و عکاسان دوران دفاع مقدس در ادامه برنامه‌های رویداد ملی و منطقه‌ای «خانه‌ام خرمشهر» در مراسم شب شعر و شب خاطره که در منطقه آزاد اروند برگزار شد، حضور پیدا کردند.

در این آئین که اجرای آن را «سعید بیابانکی» برعهده داشت، شاعران آئینی، اشعاری با موضوع دفاع مقدس، رشادت‌ها و جانفشانی‌های رزمندگان اسلام در آن دوران خواندند و عکاسان آن حماسه بزرگ نیز روایت‌هایی شنیدنی از حضورشان در جنگ تحمیلی را بیان کردند.

اولین روایت
محمد حسین حیدری اولین رزمنده عکاسی بود که به بیان روایت خود از یکی از عکس‌هایش پرداخت و گفت: وقتی همانند دیگر رزمندگان، وارد شهر شدیم، در جای جای خرمشهر، آثار و خرابی‌های ناشی از جنگ را می‌دیدیم که هر کدام از آن‌ها دردمان را صد چندان می‌کرد.

سوم خرداد که خرمشهر آزاد شد، تا غروب در سطح شهر گشتم و از اطراف مسجد جامع، عکس‌های فراوانی را ثبت کردم. در این میان فضایی را دیدم که به نظرم رسید می‌توانم از آن، تصویری ماندگار ثبت کنم.

وی افزود: پرچمی را دیدم که دشمن، در طول دوران اشغال خرمشهر تلاش بسیاری داشت تا آن را از بین ببرد ولی نتوانسته بود این کار را انجام دهد. من نیز از آن پرچم عکس گرفتم.

حیدری گفت: هر زمان که به آن عکس‌ها نگاه می‌کنم، خرمشهر در ذهنم تداعی می‌شود و به خودم می‌گویم این شهر با تمام زخم‌ها و جراحاتی که از جنگ تحمیلی برداشته اما همانند همین پرچم همچنان استوار و مقاوم مانده است. امید است بتوانیم این پرچم را سرافراز کنیم و شهر را مثل روز اولش بسازیم تا به خرمشهری که در گذشته در ذهن ما تداعی شده است تبدیل شود.

روایت دوم
امیرعلی جوادیان (از عکاسان دوران دفاع مقدس) نیز با بیان خاطرات خود گفت: خدا لطف کرد تا من بتوانم در ۴۱ سال پیش، تصاویری را از دوران دفاع مقدس به ثبت برسانم، این عکاس دوران دفاع مقدس، عکاسان را تاریخ نگاران معاصر خواند و گفت: بیشترین عکاسان را در بین شهدا می‌بینیم.

وی افزود: در بین تصاویری که از دوران جنگ هشت‌ساله گرفتم، یکی از آن‌ها که را بیشتر دوست دارم عکسی که در عملیات بیت المقدس و فتح خرمشهر گرفتم و مربوط می‌شد به اولین رزمندگانی که وارد شهر می‌شدند و پوتین به پا نداشتند.

جوادیان بیان کرد: در عکسی که گرفتم، لباس عرق گیر و کتانی رزمندگان نشان دهنده این موضوع است که بچه‌های ما در مقابل رژیم بعث عراق که تا دندان مسلح بود چگونه ایستادگی کردند و امیدوارم که قدر این سلحشوری را بدانیم.

روایت سوم
علی فریدونی سومین عکاسی بود که روایتی از آن دوران بیان کرد و گفت: همانند سایر رزمندگان در سن پایین به جبهه رفتم، آن زمانی که به عنوان عکاس فعالیتم را شروع کردم تنها چهل روز از آغاز جنگ می‌گذشت.

این عکاس دوران دفاع مقدس، افزود: در آن دوران، بیش از ۲۰ هزار فریم عکس گرفتم، اما عکسی را که بیشتر از دیگر عکس‌هایی که گرفتم دوست دارم مربوط به عملیات والفجر ۸ است.

وی در توضیح درباره آن عکس گفت: « بچه‌ها برای عملیات شبانه آماده می‌شدند، قبل از شام خوردن، شروع کردند به آماده شدن و نوشتن وصیت نامه، همدیگر را بغل می‌کردند و با هم وداع می‌کردند، درهمین احوالات بودم که با یک صحنه شگفت انگیز روبه رو شدم، پیرمردی بالای ۷۰ سال را دیدم که چند رزمنده کنار او ایستاده بودند، یکی از آن‌ها به من گفت عکاس ببین ما شهید می‌شویم و فردا دلت می‌سوزد که چرا از ما عکس نگرفته‌ای، برگشتم از آن‌ها عکس گرفتم.

فریدونی با بیان خاطره‌ای دیگرگفت: تصویر بعدی مربوط به عملیات کربلای ۵ و ثبت لحظه شهادت یک رزمنده بسیجی بود که بسیار تحت تاثیر قرار گرفتم، این شهید والامقام حدود ۱۶ سال سن داشت، ما پشت خاکریز بودیم و عملیات پاتک عراق شروع شده بود، ایشان می‌خواست از محور عبور کند، شاید فاصله من با او ۵ متر هم نبود که ترکش به پیشانیش خورد، لحظه شهادتش همین که سر به آسمان کرد توانستم تصویر شهادت او را به ثبت برسانم.

روایت چهارم
علی رضا عابدی، یکی دیگر از عکاسان دوران دفاع مقدس با بیان اینکه ما خاطرات و روایت‌های بسیاری از جنگ تحمیلی داریم، گفت: قبل ازعملیات بیت القدس در موزه عملیاتی فتح المبین در تهران با همسرم که باردار بود در حال قدم زدن بودیم پس از شنیدن اینکه قرار است عملیات آزادسازی خونین شهر آغاز شود، ایشان را به منزل مادر بردم و صبح فردا حرکت کردم وعصرهمان روز در دشت عباس از خودرو پیاده شدم که بلافاصله خمپاره‌ای به زمین خورد.

وی گفت: در منطقه رقابیه قبل از عملیات در نظر داشتم با رزمندگان به خط مقدم بروم که فرمانده گفت اگر به جلو بروی دیگر امکان بازگشت وجود ندارد و این درحالی بود که رزمنده‌ها درحال اعزام بودند، اما با آن‌ها اعزام شدم.

این عکاس دوران جنگ تحمیلی گفت: در مسیر حرکت بودیم که تک تیراندازان دشمن مرتب شلیک می‌کردند، ما زمین‌گیر شده بودیم که رزمندگان شروع کردن به نوشتن وصیت‌نامه.

وی ادامه داد: خونریزی دو نفر از مجروحان خیلی شدید شده بود و قرار بود آن‌ها به عقب برگردند، فرمانده به من گفت تو عکس‌ها را گرفتی و حالا این دو مجروح را به عقب برگردان، در مسیر برگشت هر دو مجروح هر لحظه حالشان بدتر می‌شد اما با هر سختی‌ای که بود توانستیم به عقب برگردیم.

روایت پنجم
مهرزاد ارشدی- عکاس- نیز در این آئین گفت: پیش از آزادسازی خرمشهر مجروح شده بودم، سوار اتوبوس در حال برگشت به عقب بودم، ناگهان صدای رادیو که گوینده‌اش می‌گفت: خرمشهر آزاد شد در اتوبوس ما طنین‌انداز شد، همان لحظه با پای ترکش خورده به طرف مسجد جامع رفتم.

این عکاس دوران دفاع مقدس با بیان اینکه قشنگترین جشن ملی را در کنار مسجد جامع خرمشهر دیدم، گفت: عکس‌های زیادی گرفته شد اما خودم عکسی را گرفتم که خیلی جالب بود، وارد مسجد که شدم یک تکه قالی خاکی آنجا پهن کرده بودند، ناگهان دیدم یک رزمنده با لباس خاکی کوله به دوش آمد و دو رکعت نماز خواند. شاید این اولین نمازی بود که پس از آزادسازی خرمشهر با ذکر یک رزمنده خوانده می‌شد. همانجا عکس گرفتم، و این یکی از بهترین عکس‌هایم بود.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، نشست خبری اولین جشنواره ملی شعر «قصه عشاق» با محوریت بزرگداشت شهید دانشمند محسن فخری‌زاده با حضور «ناصر پروانی» دبیر رویداد در سرای کتاب موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

«ناصر پروانی» دبیر جشنواره قصه عشاق با بیان اینکه این رویداد در همکاری دانشگاه شهید بهشتی، جهاد دانشگاهی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و چندین نهاد و سازمان دیگر برگزار می‌شود، اظهار داشت: پوستر این جشنواره ادبی چهارم اردیبهشت رونمایی شده است و پیش‌بینی می‌شود چندین هزار اثر به دبیرخانه این جشنواره ارسال شود.

وی با بیان اینکه دبیرخانه دائمی برای جشنواره در دانشگاه شهید بهشتی دایر شده است و تا ۲۲ اردیبهشت مهلت جمع‌آوری آثار خواهد بود، افزود: بعد از سه مرحله داوری، اختتامیه سوم خرداد در دانشگاه شهید بهشتی برگزار خواهدشد.

دبیر جشنواره با اشاره به اینکه داوری در مرحله نخست توسط برگزیدگان جشنواره‌های قبلی انجام می‌شود، ادامه داد: این جشنواره دانشجویی است و در کارگروه فنی و اجرایی از دانشجویان استفاده شده است. در داوری نهایی با اساتید بنام همکاری خواهد شد. اساتیدی مانند رضا عبدالهی، هادی خورشاهیان، علی داودی و سعید بیابانکی با این جشنواره همکاری می‌کنند و دیگر اساتید به آنها اضافه خواهند شد.

مدیر امور پشتیبانی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: این جشنواره تخصصی شعر است و در آن داستان کوتاه و دلنوشته جایی ندارد. جشنواره قصه عشاق در دو محور شعر پایداری و مقاومت و شعر آزاد برگزار خواهدشد.

وی درباره جامعه هدف جشنواره «قصه عشاق» گفت: داوری آثار در سه رده سنی، دانشجویان وزارت علوم و علوم پزشکی و دانشگاه آزاد، اعضای عیات علمی دانشگاه‌ها و کارکنان دانشگاه‌های سراسر کشور خواهد بود.

دبیر جشنواره قصه عشاق در معرفی شورای سیاست‌گذاری این جشنواره عنوان کرد: حجت‌الاسلام خدیوی مسئول نهاد رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، سمیه اسماعیلی معاون دانشجویی فرهنگی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، حسین نظری شورای دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی، ناصر پروانی شاعر و حمید حمزه‌زاده رئیس جهاد دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به عنوان شورای سیاست‌گزاری و بنده به عنوان دبیر جشنواره فعال هستیم.

پروانی با اشاره به مقام علمی شهید فخری‌زاده توضیح داد: به همین دلیل بود که این جشنواره به نام او مزین شده ‌است. با اینکه حدود سه سال است که جشنواره فخر ایران توسط حوزه هنری برگزار می‌شود، شهدا برای همه مردم ایران هستند و شهید بستر رویش‌های فرهنگی است، به همین دلایل این جشنواره اینگونه نامگذاری شد.

وی در توضیح معیارهای ارزیابی آثار در جشنواره عشاق عنوان کرد: برای داوران این جشنواره معیارهای فنی (به خصوص در شعرهای کلاسیک) و مضمون‌های آثاری که به جشنواره ارسال می‌شود، تازگی و نو بودن مضامین مد نظر است. شعرهایی که حرف‌هایی داشته باشد که تا به حال بیان نشده باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

دبیر جشنواره قصه عشاق در خصوص بودجه این جشنواره گفت: تیمی دانشجویی مسئولیت اجرایی را بر عهده گرفته است و به شکل جهادی عمل می‌کنند و ارتباط ریالی بزرگی ندارند، هزینه عمده برای تهیه جوایز است زیرا این جشنواره ۳۶ نفر برگزیده دارد که ۱۲ نفر اول تندیس، لوح افتخار و هزینه سفر به مشهد را دریافت می‌کنند. مراتب دوم و سوم که در گروه‌های ۱۲ نفره هستند، هدایای ریالی دریافت خواهند کرد.

وی افزود: بعد از اختتامیه تکلیفی نداریم که آثار به شکل کتاب باشد، کتابی شدن بستگی به غنای آثار ارسالی دارد. همچنین در روز اختتامیه، از کتابم با عنوان گمنام در قله‌ها رونمایی خواهدشد.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «رضا اسماعیلی» پژوهشگر و منتقد ادبی در نشست بررسی ادبیات اعتراض در فضای شعر امروز به ضرورت برگزاری جلساتی درباره شعر اعتراضی اشاره کرد و اظهار داشت: در جریان اتفاقات اخیری که در کشور رخ داد، جامعه انتظار داشت که اصحاب فکر و فرهنگ، نویسندگان، شاعران بخصوص شاعران گفتمان انقلاب اسلامی که همیشه دغدغه‌مند بوده‌اند و در صحنه‌های تاریخ انقلاب حضور داشتند، در خصوص وقایع و اتفاقات اجتماعی اخیر واکنش نشان دهند و موضع خود را مشخص کنند و احساس من در این باره این است که ما کمی منفعلانه عمل کرده‌ایم؛ یعنی آنگونه که شایسته و بایسته است حضور تاثیرگذار و فعال نداشتیم و همین باعث شد در مقابل افکار عمومی قرار بگیریم.

حوزه هنری کرسی آزاداندیشی برگزار کند

وی افزود: در این میان حوزه هنری هم به عنوان پاتوق شاعران و ادیبان و هنرمندان انقلاب اسلامی این حق مسلم را دارد که با برگزاری برنامه و نشست‌های مختلفی، از اهالی فکر و فرهنگ دعوت کند تا با تعامل، هم‌اندیشی و هم‌افزایی، حضوری موثر در عرصه اتفاقات اخیر شکل دهد.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی با اشاره به صحبت‌های رهبر معظم انقلاب درباره برپایی کرسی آزاداندیشی اعلام کرد: برگزار نشدن این کرسی‌ها بخاطر محافظه‌کاری و تنگ‌نظری مدیران میانی است که دغدغه حفظ موقعیت خود را دارند و بر همین اساس لازم است حوزه هنری که محل رفت و آمد نخبگان، فرهیختگان و اهالی فکر و ادب است، در برگزاری نشست‌هایی چون شعر اعتراضی پیش‌قدم و پرچمدار شود.

وی برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی را راهکاری برای برون رفت از مشکلات امروز جامعه معرفی کرد و سپس درباره رسالت هنر و هنرمند گفت: تولستوی، کتابی در فلسفه هنر به نام «هنر چیست» دارد که در آن می‌گوید هنر باید ارتباط احساسی مشخص بین هنرمند و مخاطب برقرار کند، طوریکه مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد؛ بنابراین هنر واقعی باید ظرفیت لازم برای اتحاد مردم از طریق ارتباط را داشته باشد و انسان را از حیات فردی به حیات جمعی ارتقا دهد. این مباحث به آموزه‌های دینی ما بسیار نزدیک است چراکه درون مایه هنر اسلامی نیز تعهد است.

مولفه‌های هنر خوب از نگاه تولستوی

اسماعیلی در بخش بعدی سخنانش به مولفه‌های هنر خوب از نگاه تولستوی اشاره کرد که شامل محتوای ارجمند انسانی، صداقت و صمیمیت در خلق آثار هنری، بیان احساسات و عواطفی که روی مخاطب تاثیرگذاری داشته باشد و همچنین سادگی و صراحت است.

وی در ادامه گفت: هنرمند باید نماینده و سخنگوی افکار عمومی جامعه و همچنین حلقه پیوند دولتمردان و مسئولان، با افکار عمومی باشد؛ یعنی هنرمند نباید خود را تافته جدا بافته بداند، بلکه با توجه به دغدغه مردم باید مطالبات را به صورت تلطیف شده و با لحاظ مسائل سیاسی و اجتماعی و امنیتی به مسئولان انتقال دهد.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی در ادامه با مطرح کردن این سوال که آیا در طول سه ماه اخیر، هنرمند به رسالت خود عمل کرده؟ گفت: من می‌گویم نتوانسته‌ایم حرف مردم را به گوش دولتمردان برسانیم. نکته مهم این است که هنرمند و ادیب باید خرجش را از سیاستمداران جدا کند، چراکه سیاستمدار به اقتضای رسالتی که دارد، امنیت اجتماعی و مصلحت را در نظر می‌گیرد ولی هنرمند و ادیب باید با زبان ادبی با مردم صحبت کند؛ یعنی ما باید با ادبیات به عرصه سیاست ورود پیدا کنیم.

هنرمندان همواره به دنبال آرمان‌گرایی بوده‌اند

اسماعیلی در بخش دیگری از سخنانش، رسالت هنرمند را مطالبه‌گری دانست و ادامه داد: همواره هنرمندان در تمام دوره‌ها دنبال آرمان‌گرایی بودند و همواره وضع موجود را برای دستیابی به وضع مطلوب نقد می‌کردند. هنرمندان همیشه سعی می‌کردند فاصله بین حقیقت و واقعیت را کم کنند و با ترسیم آرمان‌شهر و مدینه فاضله، سعی در نشان دادن افق موعود به جامعه داشتند. با ترویج عدالت و ارزش‌ها و کرامت‌های انسانی جامعه را به سمت آرمان شهر دعوت می‌کردند و بر همین اساس هم اکثر هنرمندان روحی لطیف و تعهد انسانی دارند.

وی بیان کرد: اکثر هنرمندان نمی‌توانند به فطرت انسانی خود پشت پا بزنند؛ بنابراین از میان هزاران هنرمند، شاید یک نفر دچار تخلف و جرم شود. اگر نگاهی به شاعران قبل از انقلاب اسلامی هم داشته باشیم، می‌بینیم افرادی چون نیما یوشیج، احمد شاملو، اخوان ثالث، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری و … اگرچه گاه دیدگاه‌های تند سیاسی و اجتماعی داشتند، ولی در مواجهه با آثارشان متوجه می‌شویم که چه روح لطیفی داشتند و همیشه دنبال احیای کرامت‌های انسانی بوده‌اند.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی با تاکید بر اینکه سیاستمداران باید وارد گفتمان با هنرمندان شوند تا بجای آتش ریختن در خشم مردم تلطیف‌سازی فضا انجام شود تصریح کرد: هنرمندان انقلاب اسلامی دلسوزان انقلاب هستند و ثابت کرده‌اند که پای انقلاب می‌ایستند. آنها دغدغه‌مندانه انتقاد کرده‌اند و حتی هزینه پرداخت کرده‌اند و امروز هم به همین کار مشغول هستند.

اعتراض فرزند درد است

وی با اشاره به اینکه نباید در عالم ادبیات تابوسازی کنیم به معرفی شعر اعتراض پرداخت و گفت: اعتراض فرزند درد است و فریاد طبیعی‌ترین عکس‌العمل در زمان ایجاد درد محسوب می‌شود و اکنون که شاعران فریاد اعتراضی دارند و جامعه ملتهب شده می‌گویند که دردی وجود دارد و باید دنبال التیام آن باشیم پس اگر بخواهیم صداها را خاموش کنیم و بگوییم اوضاع عادی و هیچ اتفاقی نیفتاده است خودمان متضرر می‌شویم.

اسماعیلی افزود: شاعر اگر فریاد نکشد و درد را نشان سیاستمدار ندهد دچار فروپاشی اجتماعی خواهیم شد بنابراین باید درد را تشخیص داد تا به دنبال درمان رفت.

وی بیان کرد: از شعر اعتراض به عنوان شعر مقاومت، شعر زیرزمینی، شعر انتقادی، شعر پرخاش و شعر ستیز نام برده می‌شود و اگر بخواهیم سابقه شعر اعتراض را در ادبیات فارسی بررسی کنیم به سده ۵ و ۶ یعنی زمان ناصر خسرو و سنایی غزنوی باز می‌گرددکه دست روی دردهای اجتماعی گذاشتند.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی با معرفی حافظ به عنوان سیاسی‌ترین شاعر ادبیات ما به عصر مشروطه که زمان شاعران منتقدی چون ایرج میرزا، عارف قزوینی، ملک الشعرای بهار و فرخی یزدی بوده اشاره کرد و گفت: ما فکر می‌کنیم شعار «زن، زندگی، آزادی» شعار جدیدی است؛ در حالیکه من ردپای آن را در عصر مشروطه یافتم و متوجه شدم این شعار به عصر مشروطه بر می‌گردد؛ چراکه شعار «وطن، زن، آزادی» شعار مشروطه‌خواهان بوده است و اتفاقا در عصر مشروطه، شاعران، زنان را مخاطب خود قرار می‌دادند؛ چراکه متاسفانه ادبیات ما زن‌ستیز بوده و جنبه‌های شخصیتی زن نادیده گرفته می‌شده است؛ بنابراین در عصر مشروطه مخاطب نهضت عدالت‌خواهی و آزادی‌خواهی زنان بودند.

وی با اشاره به وضعیت شعر اعتراض در دوره انقلاب اسلامی تشریح کرد: معتقدم شاعران انقلاب اسلامی در حوزه شعر اعتراضی، شعر انتقادی و شعر سیاسی و اجتماعی سنگ تمام گذاشتند و با تحمل ریاضت‌های فراوان، کم‌فروشی نکردند. افرادی چون احمد زارعی، الگوهایی چون شهید بهشتی و حضرت امام (ره) را داشتند و بدون هیچ ترسی به عنوان چهره‌های عدالت‌طلب و آزادی‌خواه فریاد می‌کشیدند. در نسل اول انقلاب شاعرانی چون سلمان هراتی، قیصر امین‌پور، حمید سبزواری و طاهره صفارزاده این راه را ادامه دادند و در ادامه امروز می‌بینیم که شاعران دهه ۸۰ از جمله علی محمد مودب و سعید بیابانکی فریاد عدالت‌خواهی سر می‌دهند.

مولفه‌های شعر اعتراض

اسماعیلی با خواندن شعر انتقادی «شکر ایزد! فناوری داریم» از توجه سعید بیابانکی به مطالبات و انتظارات مردم در قالب شعر اشاره کرد. وی در ادامه نشانه‌ها و مولفه‌های شعر اعتراض را معرفی کرد که شامل ملیت، ایران دوستی و وطن دوستی، عدالت خواهی، آزادی‌خواهی، ظلم ستیزی، روشنگری و اصلاح‌طلبی، حقوق شهروندی، افتخار و غرور ملی و ترویج قانون‌مندی است.

وی یکی از رسالت‌های شاعران معترض را تقویت روح همبستگی و اتحاد ملی دانست و آزادی را اصلی‌ترین کلیدواژه شعرهای سیاسی اجتماعی معرفی کرد.

مخاطب شعر اعتراض عموم مردم هستند

در بخش دیگری از این نشست علی داودی (شاعر و طنزپرداز) ویژگی‌های شعر اعتراض را با توجه به حوادث اخیر تشریح کرد.

وی گفت: شعر اعتراض و اساسا اعتراض، بیش از اینکه از گونه شعر شمرده شود به ذات شعر برمی‌گردد؛ زیرا شعر یک پدیده و رفتار منتقد و مهاجم است و همانطور که در عنصر زبان تصرف می‌کند به همان نسبت در جهان نیز تصرف می‌کند.

داودی افزود: ما در بحث اعتراض، به یک زبان صریح می‌رسیم؛ چراکه مخاطب عام است و در اینجا اتفاقا عناصر شعری عقب می‌نشینند و با صراحت بیشتری شاعر صحبت خود را مطرح می‌کند. این فضای سیاه و سفید امروزه چندان مطرح نیست؛ چراکه جامعه امروز ما، جامعه خاکستری‌ها است؛ یعنی ما در جامعه‌ای هستیم که با تنوع مختلفی از نوع نگاه در کنار هم زندگی می‌کنیم؛ بنابراین شعر اعتراض امروز با شعر ۲۰ سال پیش مطابقت ندارد و بیشتر دادخواهی است و بیشتر سمت و سوی اصلاح دارد.

در ادامه این نشست، اسماعیلی، شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی به انواع اعتراض و تقسیم‌بندی شاعران معترض پرداخت و گفت: اعتراض یا برون مرزی و جهانی است (مثل اعتراض به مظالم جهانی) و یا درون مرزی که نمونه آن مشروطه است که به استبداد داخلی اعتراض داشت.

وی نمونه‌هایی از اعتراض درون مرزی را اعتراض به شکاف طبقاتی، اعتراض به فاصله اجتماعی، اعتراض به تورم و گرانی، اعتراض به فقر و بیکاری، اعتراض به کارتن خوابی و فقدان آزادی معرفی کرد و در دسته‌بندی شاعران یک قشر را شاعرانی دانست که در چارچوب ساختار جمهوری اسلامی نقد دارند و با هدف اصلاح ساختار خواهان بازسازی نظام سیاسی هستند؛ دسته دوم شاعران اعتراضی نیز از نگاه او، نقد برون گفتمانی و خارج از چارچوب نظام جمهوری اسلامی دارند و هدفشان مخالفت، نه گفتن به نظام و جدایی دین از سیاست است.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی شاعران انقلاب اسلامی را به دو دسته اصولگرا و اصلاح طلب تقسیم کرد و در ادامه به شاعران فراجناحی مستقل و آزاد که ادعا دارند عضو حزب و جناحی نیستند، پرداخت.

وی همچنین شاعران فراجناحی را در دو دسته فعال و بالفعل معرفی کرد که شاعران فراجناحی فعال، شاعرانی هستند که دغدغه‌مندانه شعر می‌گویند و هدفشان توسعه آزادی‌خواهی در جامعه است. وی این دسته را شاعرانی دانست که از دولت، خواهان به رسمیت شناختن حداقل حقوق شهروندی هستند.

اسماعیلی همچنین شاعران فراجناحی غیرفعال را شعرایی معرفی کرد که شعر گفته‌اند اما منتظر مساعد شدن شرایط برای انتشارشان هستند.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی به ضرورت رعایت ادب در اشعار اعتراضی اشاره کرد و گفت: ادبیات ذاتش مودب بودن و فرهیختگی است و شعر اعتراضی با حفظ اخلاق به نقد می‌پردازد؛ پس اگر انتقادها با استدلال و عقلانیت همراه باشد از سوی مسئولان پذیرفته می‌شود و به اصلاح منتهی خواهد شد.

شعر اشتلم

در بخش پایانی نشست بررسی ادبیات اعتراض در فضای شعر امروز، محمدرضا سنگری (نویسنده و پژوهشگر و رئیس اندیشکده ادبیات پایداری در حوزه هنری) به پیشینه عجیب اعتراض انسان اشاره کرد و گفت: بحث اعتراض دامنه بسیار وسیعی دارد و یک حوزه شعر اعتراض که من نام آن را «شعر اشتلم» گذاشته‌ام شعری است که انسان در آن به خدا و هستی معترض است.

وی گونه‌ای دیگر از اعتراض را به ناسازی وجود خود انسان مربوط دانست که در عرصه ادبیات اصلا کاویده نشده است.

سنگری اظهار کرد: همه ما با اعتراض زیست می‌کنیم و دائم به خویش معترض هستیم و این اعتراض شاخه بزرگی دارد که در هیچ دوره‌ای از تاریخ به اندازه عصر انقلاب اسلامی نیست؛ به طوریکه شاعر این برهه خودستیز است و به عبارتی خود اتهامی می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه در هیچ دوره‌ای به اندازه دوره انقلاب اسلامی شعر اعتراض وجود نداشته و هیچ جمعی به اندازه شاعران انقلاب معترض نبوده‌اند، به اشعاری اشاره کرد که حکایت از نقد شاعران نسبت به جامعه و مسئولان داشت.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، نخستین مجلس شعرخوانی با عنوان «به آیین آسمان» به مناسبت عید سعید غدیر خم و جمعی از شاعران آیینی برگزار شد.

در این آیین، «یاسر احمدوند» معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه استاد محمدعلی مجاهدی، سالیان سال است که شمع روشن محفل شعر آیینی در کشور ما و در شهر قم هستند، اظهار داشت: از خانه کتاب و ادبیات ایران برای برپایی این مراسم ارزشمند و از شاعران و آفرینندگان مفاهیم زیبا در ساختار شعر تشکر می‌کنم.

امیرعلی عموزاده نیز در این مراسم بیان کرد: پاک و منزه است خدایی که بنده‌اش را از مسجدالحرام به مسجدالاقصی رساند و از آنجا به بالا رساند. در اینجا سوالی مطرح می‌شود که چرا به آسمان و بالا رفت؟ به این دلیل که آیاتش را ببیند؛ بنابراین نبی مکرم اسلام به معراج رفت تا بزرگ‌ترین آیه را به نظاره بنشیند. «اصول کافی» یکی از کتاب‌های حدیثی شیعه است؛ وقتی این کتاب نوشته شد حضرت حجت (عج) پشت آن را امضا می‌کند و می‌نویسد کتاب اصول کافی برای شیعیان ما کفایت می‌کند. در این کتاب حدیثی از حضرت امیرالمومنین (ع) آمده که می‌گوید بزرگ‌ترین آیه و نشانه، من هستم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم اظهار کرد: حمایت از شعر آیینی کشور، حمایت از نشر معارف اهل‌بیت‌ (علیهم‌السلام) است و ما با راه‌اندازی دفتر شعر آیینی کشور در شهر مقدس قم، اهتمام و تلاش جدی خود برای رشد و گسترش و تعالی شعر آیینی را نشان دادیم.

در ادامه، استاد محمدعلی مجاهدی نیز در این آیین بیان کرد: خداوند بزرگ را سپاس می‌گویم که در این روز مبارک و عید بزرگ در محضر شما فرهیختگان و دولت‌مردان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و شاعران آیینی‌سرای بنام کشور هستم. در این آیین از نشئات قلمی شما شاعران عزیز استفاده خواهیم کرد. برای شاعران جوان این تجربه را عرض می‌کنم که در خلوت‌های خودشان با خدای بزرگ، امام زمان(عج) یا مولی علی (ع) به این موضوع توجه داشته باشند که اتصالات از طرف آنها رخ می‌دهد. ما باید برای حضور در آن محضر، آمادگی و استحقاق کامل پیدا کنیم؛ در این صورت خواهیم فهمید چه اتفاقاتی رخ می‌دهد.

رئیس دبیرخانه شعر آیینی کشور ادامه داد: ترکیب‌بندی که در این آیین،‌بخشی از آن را می‌خوانم حدود ۱۹۶ بیت است. زمان سرودن این ترکیب‌بند، طوری شعر می‎بارید که مجال نوشتن نبود. ضبط صوتی داشتم که فقط این شعرها را در آن ضبط کردم و بعدا آن را پیاده کردم.

استاد مجاهدی در ادامه شعر زیر را خواند:

چون وجود مقدس ازلی
شاهد دلربای لم‌یزلی

وقت پیمان‌گرفتن از ذرّات
با صدایی رسا و بانگ جلی

«ها! اَلَستُ بِرَبِّکُم؟» فرمود
پاسخ آمد ز هرطرف که: بلی!

تا بسنجد عیارشان، افروخت
آتشی در کمال مشتعلی

داد فرمان روند در آتش
تا جدا گردد اصلی از بدلی

فرقه‌ای ز امر حق تمرُّد کرد
گشت مطرود حق ز پُرْحِیَلی

با شقاوت قرین و همدم شد
شد پریشان ز فرط منفعلی

فرقۀ دیگری در آتش رفت
ز امر یزدانِ قادرِ ازلی

نار شد بهرشان چو خلد برین
که بوَد این سزای خوش‌عملی

با سعادت قرین و همدم شد
گشت مقبول حق ز بی‌خَلَلی

بهر این فرقه حق عیان فرمود
جَلَواتِ نبی و نور ولی

که: منم نور احمد مختار
مهر من نیست غیر مهر علی

ناگهان شد عیان در آن وادی
نور مولا علی ز بی‌حللی

چون به خود آمدند، می‌گفتند
در حضور خدای لم‌یزلی

که علی دست قادر ازلی‌ست
رشتۀ ماسوی به دست علی‌ست

سعید بیابانکی که اجرای این آیین را بر عهده داشت، گفت: در فرهنگ دینی و اسلامی ما شعر با معارف اسلامی و دینی همواره پیوند عمیقی داشته است؛ به‌خصوص درباره عید غدیرخم که علامه امینی در کتاب «الغدیر» فصل مفصلی به شعر اختصاص داده است. شاعران بزرگ به واسطه فرخندگی این روز، شعرهای ویژه و خاصی سروده‌اند؛ یکی از کارهای شعر در طول تاریخ این است که اتفاقات بزرگ تاریخی را مستندنگاری می‌کند چرا که شعر به تعبیر استاد زرین‌کوب، بی‌دروغ و بی‌نقاب است؛ شاعران اهل دروغ گفتن نیستند و شعر نیز دروغ نمی‌گوید.

در ادامه، سیدمحمدجواد شرافت شعر زیر را خواند:

یاد تو آیینه و نام تو نور
ذکر تو خیر است و کلام تو نور

آینه در آینه مات توام
محو مرور کلمات توام

شعر بخوان ای نفس آسمان!
«إِنَّ مِنَ الشِّعرِ لَحِكمَة»؛ بخوان!

شعر بخوان معجزه نازل شود
آتش جان متوکل شود

لرزه‌ای افتد به دلش، پیکرش
مستی دنیا بپرد از سرش

شعر کم و محکم تو خواندنی‌ست
شعر تو در ذهن زمان ماندنی‌ست

ماه تمامی و کلام تو نور
ذکر تو خیر است و سلام تو نور

باز از آداب زیارت بگو
باز هم از شأن امامت بگو

سورۀ لبخند خدا جامعه‌ست
جامع اوصاف شما جامعه‌ست

باز دلم نور خدایی گرفت
شور «وَ کُنتُم شُفَعائی» گرفت

آینه در آینه مات توام
محو مرور کلمات توام

وقت زیارت شد و یوم الغدیر
وصف غدیریه و ذکر امیر

سیر کن آیات و روایات را
وصف کن آن پاک‌ترین ذات را

از جلواتی ازلی گفته‌ای
از صد و ده وصف علی گفته‌ای

در شب ظلمت‌زدگان ماه اوست
«أَوَّلُ مَن آمَنَ بِالله» اوست

هر چه بر اوضاع جهان بگذرد
در دو جهان هر چه زمان بگذرد

آنچه تغیر نپذیرد علی‌ست
و آن‌که نمرده‌ست و نمیرد علی‌ست

آینه در آینه مات توام
محو مرور کلمات توام

کاش به آیین تو شاعر شوم
با نظر لطف تو زائر شوم

باز دلم تشنۀ ایوان اوست
باز هوای حرمش آرزوست

عالیه مهرابی از دیگر شاعرانی بود که در این آیین، شعر زیر را خواند:

هر چه این گل وا کند قفل دهان را بیشتر
سمت عطرش می‌کشد هفت آسمان را بیشتر

اشهد ان محمد… اشهد ان علی…
باد، عالمگیر کن عطر اذان را بیشتر

نخل پرباری که شهدش را به سلمان‌ها چشاند
می‌برد دل از دل خرمافروشان بیشتر

شمع بیت‌المال را وقتی که او خاموش کرد
تازه روشن کرد تکلیف جهان را بیشتر

علم یعنی او که حتی با الفبای سکوت
کرده حیران خودش علم بیان را بیشتر

نخل سرشاری که شهدش را به سلمان‌ها چشاند
شب به شب می‌گستراند سایبان را بیشتر

رود هر چه در مسیرش عاشق و جاری‌تر است
می‌زند بر سینه سنگ دیگران را بیشتر

پای هر نهج‌البلاغه صد کمیل آورده است
تا به وجد آرد مفاتیح‌الجنان را بیشتر

از مرام پهلوانان قصه‌ها آورده‌اند
می‌شناسد درب خیبر، پهلوان را بیشتر

از شکاف ذوالفقارش می‌توان تصویر کرد
طرز لب‌واکردن آتشفشان را بیشتر

چاه، تنها چاه می‌داند پس از ظهر غدیر
می‌فشارد در گلویش استخوان را بیشتر

کاش برمی‌گشت دنیا پای بیعت‌های خود
تا که عدلش پر کند چشم جهان را بیشتر

کبری حسینی بلخی، دو شعر زیر را برای حاضران در این آیین خواند:

دو شاخه نخل

غدير از خُم چشمان تو شكوفا شد
و رود پيش تو تعظيم كرد و دريا شد

جهان به خاك قدم‌هايت اى امير شكفت
شراب از خم تو مست شد غدير شكفت

ز آبِ تيغ تو نخل يقين به بار آمد
همين كه خنده زدى عشق روى كار آمد

دو شاخه نخل گره خورد تا كه بالا رفت
شعاع بیرق دين سمت عرش اعلا رفت

تو پادشاه يقين و شكوه ايمانى
امام شيعه نه‌تنها، امام انسانى

ستاره منتظر لطف و گوشه كرمت
و آسمان چو گدايان نشسته در حرمت

غدیر

هوا ز عطر گلاب محمدی پر بود
تمام دشت پر از مرد و اسب و اشتر بود

تمام قافله‌ها صف به صف قطار شده
غرور سرکش قوم عرب مهار شده

محمد آمده تا حرف آخرینش را
نهاده رو به جهان منبر برینش را

که تا نزول دهد وحی آسمانی را
به این جهان بزند حرف‌ آن‌جهانی را

غدیر از می اوصاف مرتضی لبریز
به گوش گوش ستاره شده طلاآویز

ز قله‌های زمین مهر و ماه تابیدند
تمام ریگ بیابان به چشم سر دیدند

سخن به کام پیمبر چو وحی شیرین بود
که آخرین سخنش در کمال این دین بود

گرفت دست علی را به مهر بالا کرد
«علی ولی شما» گفت و خطبه انشا کرد

«علی ولی شما» گفت و گوش‌های سکوت
شنید و دید ولی روز بعد حاشا کرد

دو روز بعد سران مهاجر و انصار
به شکل سنگ بیابان فقط تماشا کرد

عاطفه جوشقانیان نیز شعر زیر را خواند:

خبر دهید که یاران رفته برگردند
پیادگان و سواران رفته برگردند

خبر رسید به نقل از سبو، به نقل از خم
شراب ناب رسیده به هوش ای مردم!

در اوج هجمه گرما خبر گوارا بود
خبر شکفتن چشمه میان صحرا بود

خبر که سینه به سینه، خبر دهان به دهان…
خبر مناره‌مناره، خبر اذان به اذان…

خبر که راه زیادی‌ست در سفر بوده
رسانده است به ما آنچه عشق فرموده

میان آن همه تزویر و حیلة دائم
خبر رسید یدالله فوق ایدیهم

اگرچه بود فراوان و کم رسید به ما
به رغم توطئه‌ها باز هم رسید به ما

خبر حنین، خبر نهروان، خبر خیبر
خبر ولایت مولا و آل پیغمبر

خبر یکی‌ست ولی با دوازده عنوان
که گاه، صلح نموده‌ست و گاه در میدان…

خبر برادر پیغمبر است؛ می‌دانی؟
خبر علی‌ست، خبر حیدر است، می‌دانی؟

به قول حضرت هادی همان وقوع عظیم
قیامتی‌ست فشرده که در دل تقویم

خبر که بال زد و رفت و در جهان پیچید
پرنده‌تر شد و در هفت‌آسمان پیچید

خبر نبود، صدا بود در شب معراج
علی صدای خدا بود در شب معراج

خبر بهانة تبریک بین مردم شد
خبر امانت حق بود؛ پس چرا گم شد؟

خبر اگرچه پر از خنده بود، محزون شد
هنوز اول آن بود و قلب او خون شد…

خبر که خانه‌نشین شد، که صبر شد کارش
که شقشقیه شد و آه سینه، شد یارش

خبر رسید برادر، به شمع بیت‌المال
و بعد از آن جگرش سوخت از غم خلخال

نشست یکه و تنها، کسی نشد یارش
خبر رسید به ما بغض این عمارش…

خبر دهید که یاران رفته برگردند
پیادگان و سواران رفته برگردند

خبر دهید زمان غروب تردید است
غدیر چشم‌به‌راه طلوع خورشید است

اعظم سعادتمند از دیگر شاعران حاضر در این آیین نیز شعر زیر را خواند:

فقط یک برکه بودی، مست و بی‌پروا شدی با او
به راه افتادی و رودی شدی، دریا شدی با او

به راه افتادی و وادی به وادی زندگی دادی
تپیدن‌های هر جنبنده‌ی صحرا شدی با او

به راه افتادی و از خاک‌ها افلاک رویاندی
درختان بلند جنت‌الاعلی شدی با او

مسیرت جنگل مهرگیاهی شد، پناهی شد
دلیل سرخ ابراز محبت‌ها شدی با او

ببین ای برکه‌ی گمنام در برّ بیابان‌ها
درخشیدی و ماهی در شب دنیا شدی با او

درخشیدی و لبخندی شدی بر چهره‌ی عاشق
بهار خاطرات حضرت زهرا شدی با او

زیارت کردمت دریای من! با چادر آبی
اگر در عکس‌ها افتاده‌ام چون رود بی‌تابی

زیارت کردمت با حسّ آن نقاشی غمگین
که می‌گریند دنبال ردایت چند مرغابی

چه چیزی از سفر در عمق اقیانوس، زیباتر؟
برای قصه‌ی ماهی‌سیاه تلخ تنگابی

ببخش ای شاه اگر من این گدای مست شیرین‌عقل
نمی‌جویم برای گفت‌وگویت هیچ آدابی

شب است و مرغ حق آواز سر داده‌ست با یادت:
جهان خسته‌ست از دست ترازوهای قلابی

چه می‌ماند کنار عدلت از قانون کشورها
به جز لوحی گِلی‌تر از قوانین حمورابی

زیارت کردمت یک روز از نزدیک از نزدیک
تو ای صحن و سرای آسمانی که در این قابی

در ادامه این آیین، محمد حسین(فراز) ملکیان دو شعر زیر را خواند:

کرامت‌پیشه‌ای بی‌مثل و بی‌مانند می‌آید
که باران تا ابد پشت سرش یک‌بند می‌آید

کسی که نسل او را می‌شناسد، خوب می‌داند
که او تنها نه با شمشیر، با لبخند می‌آید

همان تیغی که برقش می‌شکافد قلب ظلمت را
همان دستی که ما را می‌دهد پیوند، می‌آید

همه تقویم‌ها را گشته‌ام، میلادی و شمسی
نمی‌داند کسی او چندِ چندِ چند می‌آید

جهان می‌ایستد با هرچه دارد روبه‌روی او
زمان می‌ایستد، بوی خوش اسفند می‌آید

ولی‌الله، عین‌الله، سیف‌الله، نورالله
علی را گرچه بعضی برنمی‌تابند، می‌آید

برای یک سلام ساده تمرین کرده‌ام عمری
ولی می‌دانم آخر هم زبانم بند می‌آید

بخوان شاعر! نگو این شعربافی در خور او نیست
کلاف ما به چشم یوسف ارزشمند می‌آید

به در می‌گویم این را تا که شاید بشنود دیوار
به پهلوی کبود مادرم سوگند… می‌آید

شعر زیر نیز از سوی محمدحسین(فراز) ملکیان در این آیین خوانده شد:

به جا آورد پیغمبر تولی و تبرَی را
همین که بین مردم برد بالا دست مولا را

چه دستی بود آن دستی که بالا برد پیغمبر؟
همان دستی که خود جا داد در آن دست زهرا را

کدامین دست؟ آن که در هوا چرخاند خیبر را
کدامین دست؟ آن که روی خاک انداخت بت‌ها را

همان دستی که پشت پا به دنیا زد که نفروشد
به نان گرم و آب سرد دنیا فیض عقبی را

همان دستی که میزان کرد شاهین ترازو را
که بالا برد پایین را و پایین برد بالا را

همان دستی که کشف علم و ستر عیب کرد، آری
که پیدا کرد پنهان را و پنهان کرد پیدا را

که بالا رفت اگر، با تیغ بالا رفت در میدان
که غالب بود با شمشیر و بی شمشیر، دعوا را

که هر انگشت آن گنجینه‌الاذکار و هر بندش
کلیدی بود از یک باغ جنت، اهل تقوا را

که کف‌بین‌های عالم مانده حیران در خم خطش
که جز شخص محمد کس نخواند این خط خوانا را

علی را بر جهازی مرتفع آورد پیغمبر
و در واقع گرفت از جمعیت، دیوار حاشا را

و جبریل امین هم بوسه زد روز غدیر خم
به دستانی که روزی عده‌ای بستند آن‌ها را

احمد شهریار از دیگر شاعران حاضر در این آیین بود که شعر زیر را خواند:

آن روز ندا آمد از افلاک که: مردم
اکملت لکم دینکم اتممت علیکم

مردم، که شنیدید “فهذا علی” را
این حکم خدا را برسانید به مردم

ای برکه، ببین کیست کنون صاحب منبر
این حضرت دریاست، بگیر اذن تلاطم

حق خواست که این بار که تقسیم شود نور
از مهر به ماهی رسد، از ماه به انجم

… در کاسه‌ی چشم دل من گشته سرازیر
دیدار تو آن کهنه‌شرابی‌ست که از خم…

با اذن خدا خاک شدی، خاک‌ترین جسم
ای جسم، تو ای خاک، تو با اذن علی قم

همچنین شعر زیر سروده احمد شهریار است که در این آیین خوانده شد:

درخت بود و گلی بر سر بهار نزد
کسی که پُر شد از عشق علی و جار نزد

مگر به کعبه ندیدی دری است در دیوار
به دست باد مگر پرده را کنار نزد؟

علی رجز خواند و خصم مُرد و باز علی
در این مبارزه دستی به ذوالفقار نزد

کسی که غیر صراط امیر را می‌رفت
تمام عمر به جز پرسه در غبار نزد

فقط به پیکر او اکتفا نمود عدو،
صدای میثم تمّار را که دار نزد

در انتظار تو بود ای علی آخر ما
نیامدی و دگر قلبِ شهریار نزد

محمد میرزایی بازرگانی نیز در ادامه این آیین شعر زیر را خواند:

بسم الله الرحمن الرحیم

و به نستعین

إنّهُ خیرُ ناصرٍ و معین

که علی شد امامِ اهلِ یقین

که به جز او و دوست‌داشتنش

هان بگو چیست؟ چیست معنی دین؟

ای مفسر! بگو کتاب خدا

بی علی چیست جز ضلالِ مبین؟

وحده لا اله الا هو

هیچ حرفی نمانده الا این

که چه خوش گفت، پرچمش بالاست

پیر ما در طریقت و آیین:

«که علی دستِ قادرِ ازلی ست

رشته ماسوی به دستِ علی ست»

همچنین نماهنگی در این آیین پخش شد که محمد میرزایی بازرگانی شعر زیر را در وصف آن خواند:

زندگی یک زمینِ سوخته بود
نخل‌ها تلخ و کال می‌رویید

ذاتِ این خاک، سبز بود، ولی
در بهارش زوال می‌رویید

***

سال‌ها در همین زمینِ عزیز
جرم -حتی محال- امکان داشت

قتل، غارت، جدال، خونریزی
زندگی شکلِ مرگ جریان داشت

***

من کجایم؟ جهانم اینجا نیست
در سرم وهم بود و فکر و خیال

بین خوف و رجا و بیم و امید
مانده بودم دچارِ استیصال

***

مانده بودم که در هجومِ خطر
مرگ، بالاسرم چه خواهد کرد؟

من که خواهم شکست، بعد از من
نیمهٔ دیگرم چه خواهد کرد؟

***

ناگهان دیدمش، ستبر و سترگ
از شکوهش دلم تنم لرزید

چشمش اما جهانِ دیگر داشت
نور بود و نوید بود و امید

***

مهربان بود و دردمان را دید
دل این قوم را تصرف کرد

می‌توانست مرگ‌مان باشد
او ولی زندگی تعارف کرد

***

ما اسیرش شدیم و از آن روز
خاک‌مان از مصیبت آزاد است

نامِ این روستای بابرکت
از همان روز، قاسم‌آباد است

محمد میرزایی بازرگانی شعر دیگری نیز در این آیین خواند:

«فاش می‌گویم و از گفته خود دلشادم»
من غلامِ علی‌ام «از دو جهان آزادم»

من از آن روز که نامِ علی آمد به لبم
«هر دم آید غمی از نو به مبارک‌بادم»

بِـعَــلــیٍّ بِـعَــلــیٍّ بِـعَــلــیٍّ بِـعَــلـی
«چه کنم؟ حرف دگر یاد نداد استادم»

وسط معرکه شمشیر که می‌گردانی
«زلف بر باد مده تا ندهی بر بادم»

لحظة مرگ به چشمم اثری از غم نیست
آری «از بس که به دیدار عزیزت شادم»

بعد ایوان نجف هرچه که در دنیا بود
«به هوای سر کوی تو برفت از یادم»

گریه‌ام را بنگر رزق نجف را بنویس
«ورنه این سیلِ دمادم ببرد بنیادم»

شعر زیر نیز سروده مرتضی حیدری آل کثیر است که در این آیین خوانده شد:

صفحه تاریک بود و جوهر نور
قلم از شب رسیده بود به ماه

نقطه افتاد از دوات خدا
نقطه باء زیر بسم‌الله…

***

گَرد هستی نشست روی عدم
بر جبین ابد، تبی ازلی

نقطه نام من است… این یعنی
اولین خلقت خداست علی

***

نه که قبل از محمد او باشد
توأمان نورشان سرشته شده‌ست

جوهرِ آن قلم محمد بود
با محمد، علی نوشته شده‌ست

***

این دو نام آنقدَر یکی شده‌اند
که تمایز میانشان سخت است

درک این نکته کار هر کس نیست
هر که فهمیده است… خوشبخت است

***

دست‌هاشان به هم گره خورده‌ست
در غدیری که اینچنین زیبا

رو به جمعیّت ایستاد احمد
گفت: بعد از من است او مولا

***

آی مردم! به سینه‌ام دارد
وحیِ پروردگار می‌آید

به علی بعدِ من رجوع کنید
اسم اعظم به کار می‌آید

سیدمهدی موسوی نیز شعر زیر را خواند:

عرفان بدون عشق تو عرفان‌ کاذب است
این معرفت شکاف میان مذاهب است

دست قنوت ما متمایل به نور توست
اعمال مستحبی از این دست واجب است

اصل تو می‌رسد به خدا، می‌رسد به نور
از نسل توست نور امامی که غایب است

باطل از آستانه‌ی تو تفره می‌رود
«حق» تا علی نفس بکشد حق‌به‌جانب است

در شأن کیست وصف یدالله از ازل
آن کس که تا ابد اسدالله غالب است

صلّ علی محمد و صلّ علی علی
ناد علی که مظهر کل عجایب است

ما تشنه‌ی جمال و کمال علی شدیم
شاهد مثال در دل این بیت صائب است

«خون لاله لاله می‌چکد از رنگ آل او
گل‌گونه‌ی همند جمال و کمال او»

***

ما درک می‌کنیم فقط پرتوِ تو را
از ما گرفته‌اند به ناحق، توِ تو را

از برکت خداییِ «ناد علیاً» است
تا عرش می‌برند اگر پیرو تو را

درّ نجف نگین سلیمان شده‌ست و او
بوسیده صاف و سادگی لؤلؤ تو را

صد کوفه غربتی که تو در چاه ریختی
جبران نکرده ‌است غم شب‌رو تو را

شاید غدیر و زمزم از آن روی جاری‌اند
تا تَر کنند خشکی نان جو تو را

حتی زمانه نیز ندیده‌است یک نفس
کفش نو تو را و لباس نو تو را

محکم گرفته وصله‌ی کفش امیر را
علامه‌ی امینی اگر الغدیر را…

***

در گود زورخانه تویی آسمان‌ترین
رخصت! اجازه می‌دهی ای پهلوان‌ترین؟

ما بوسه می‌زنیم به خاک مرام تو
والاترین، شجاع‌ترین، مهربان‌ترین

مرشد همین‌که ضرب بگیرد فقط تویی
بین یلان میل به کف، در میان‌ترین

کباده می‌کشند به نام تو نامیان
کودک‌ترین و پیر‌ترین و جوان‌ترین

شور و نشاط بزم جوان‌مردها تویی
این رمز حلقه‌ای‌ست که از باستان‌ترین …

اسطوره‌ها نشان لیاقت نداشتند
آری؛ مگر به اذن تو ای قهرمانترین

آنان که پوریای ولی را شناختند
آیا یک از هزار علی را شناختند؟

محسن قاسمی نیز شعر زیر را در این آیین خواند:

گویی که خضر آب بقا را برد بالا
وقتی که ساقی جام ها را برد بالا

تيری به زهر آلوده شد وقتی که دلبر
تا مژه میل طوطیا را بالا

می خواستم ایمن ز تیغش بگذرم لیک
با چشم میزان خطا را برد بالا

می شست دست از خون ما آرام و خندان
دست مزین بر حنا را برد بالا

در راه رفتن خواست بیند روی ما را
سر را کمی کج کرد و پا را برد بالا

افزود حرف از باده بر مخموری ما
دود کبابی اشتها را برد بالا

خوش حال آن مستی که از مستی بسیار
با جام می ایوان طلا را برد بالا

افتاد از روی لبم،یا رب نجف را….
دست قنوتم این دعا را برد بالا

مستم به نامش در اذان گیرم فرشته
جای ادا چندین قضا را برد بالا

بیم از سبک مغزی و این بار گران نيست
جایی که چندین پر همارا برد بالا

بر عرش بود و ما به فرش اینگونه شد که
دامان او دست گدا را برد بالا

معمار دست حاجتم تا آسمان دید
گلدسته ی صحن رضا را برد بالا

میخواستم گویم ز هیجایش که شعرم
از ترس تیغ او هجا را برد بالا

آتش سزای خرمن کاهی ست کز شوق
تا کشتزارش کهربا را برد بالا

یعنی دلم میگفت تو رب منی باز
بی حسن تعلیل افترا را برد بالا

دل را چه غم گر سر شکست از سنگ تکفیر
رمی جمر نام منا را برد بالا

آمد غدیر و باز ساقی تا سر خم
پیمانه های جانفزا را برد بالا

اعجاز احمد بین که بسم الله گویان
این نقطه ی در زیر با را برد بالا

دنبال این تصویر جبریل از تحیر
تا عرش رب آیینه ها را برد بالا

ماندم نبی از سلسله عشق علی گفت
یا که صبا زلفی رها را برد بالا

انداخت پیغمبر بلای عشق در دل
وقتی که میزان ولا رابرد بالا

فریاد زد جبریل اکملتُ لکم را
تا دید پیغمبر صدا را برد بالا

جبران دستی که خدا از او گرفته است
دست نبی دست خدا را برد بالا

میشد نماد پهلوانی ها مشخص
داور که دست هر دوتا را برد بالا

فرعون به بَخٍ بَخٍ آمد پیش از ترس
تا دید موسایی عصا را برد بالا

می دید گویی مشکلاتم را پیمبر
کاین پنجه ی مشکل گشا را برد بالا

میخواست بتها را بفهماند که بت کیست
احمد به شانه مرتضی را برد بالا

یکبار اگر او مرتضی را برد بالا
صدبار شاه سرجدا را برد بالا

احمد نبرد ارباب را بر شانه در اصل
کعبه به دوشش کربلا را برد بالا

آتش چه گفت از نینوا کاین سان جگرسوز
تا صبح هرشب نی نوا را برد بالا

زد بانگ ادرکنی شباب الهاشمیون
وقتی که تنهایی عبا را برد بالا

خون علی بر آسمان پاشید و این سان
تا رب بهای خونبها را برد بالا

بعد از علی یکبار ديگر احمد آمد
دستان تندیس وفا را برد بالا

بخشید سلطان بر رعیتها کفن را
ناگاه نرخ بوریا را برد بالا

بر خوی دل چسبید نونش، خون دل شد
دشمن که چوب خیزرا را برد بالا

برعکس اشکی که ز چشم عاشق افتاد
صاحب عزا اهل بکا را برد بالا

از خوف هجر کربلا می سوختم که
یک سیب با عطرش رجا را برد بالا

با حسرت از درد غریبی گفتم و گفت
سلطان دل دردآشنا را برد بالا

در ادامه این آیین، گروه بین‌المللی انوارالهدی مدیحه‌سرایی کردند.

همچنین در پایان از حجت‌الاسلام محمدیعقوب بشوی، نویسنده کتاب «غدیر در قرآن از منظر تفاسیر اهل سنت» تقدیر شد.

انتهای پیام/ 121