سکته

به گزارش مجاهدت از مشرق، سلول بنیادی مادر تمام سلول‌هاست و توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را دارد. این سلول‌ها توانایی خود نوسازی و تمایز به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند.

همچنین در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن به دنبال آسیب و جراحت موثر بوده و می‌توانند به درون بافت‌های آسیب دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آنها از بین رفته است، پیوند زده‌ شوند و جایگزین سلول‌های آسیب دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.

به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول‌های بنیادی، این سلول‌ها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی است. هم چنین تحقیقات در این زمینه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوین یک اندام از یک سلول منفرد افزایش داده و مهم تر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب دیده کمک کرده است.

امروز روز جهانی خون بند ناف است؛همان خونی که نجات دهنده بسیاری از بیماراران بیماری‌های مختلف است

سلول‌های بنیادی را بر اساس خصوصیات و ویژگی به سه دسته «سلول‌های بنیادی جنینی»، «سلول‌های بنیادی بالغ» و «سلول‌های بنیادی خون بند ناف» تقسیم می‌کنند.

سلول‌های بنیادی جنینی

از توده سلولی داخلی جنین ۱۶-۱۴ روزه گرفته می‌شود و قادر است تمام سلول‌ها و بافت‌های یک فرد کامل را بسازد.

سلول‌های بنیادی بالغ

به سلول‌هایی که پس از تولد از بافت‌های مختلف فرد بالغ جدا می‌شوند، گفته می‌شود. سلول‌های بنیادی خون ساز مستقر در مغز استخوان، مغز، کبد و سایر بافت‌ها از این دسته هستند که قدرت تمایز به برخی از بافت‌ها را دارند.

سلول‌های بنیادی خون بندناف

خون بندناف خونی است که پس از تولد در بند ناف و جفت باقیمانده و دور ریخته می‌شود. این خون غنی از سلول‌های بنیادی است. سلول‌های بنیادی خون بندناف همانند سلول‌های بنیادی خون ساز مغز استخوان به سلول‌های زیر تقسیم می‌شوند:

سلول‌های قرمز که اکسیژن را به تمام بدن حمل می‌کنند

سلول‌های سفید که در سیستم ایمنی فعالانه شرکت دارند

پلاکت‌ها که به انعقاد خون کمک می‌کنند. همچنین قادر به ساخت انواع سلول‌های دیگر و ترمیم و نگهداری سلول‌ها در هنگام جراحت هستند.

سلول‌های بنیادی چه کاربردی دارند؟

اولین پیوند خون بندناف در سال ۱۹۸۸ میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم خونی فانکونی (یک نوع کم خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا به امروز صدها پیوند موفق خون بندناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلول‌ها در کشورهای مختلف جهان تاسیس شده است.

مرور آمار منتشر شده نشان می‌دهد که هر ساله حدود ۳۰ هزار بیمار با بیماری‌هایی که با پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان، قابل درمان هستند شناسائی می‌شوند و حدود ۷۵ درصد این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهداء مغز استخوان نیستند.

از سوی دیگر جستجوی مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسیاری به خود اختصاص می‌دهد؛ به این ترتیب ذخیره خون بندناف زمان را کوتاه و میزان اهدا کننده را بیشتر می‌سازد و به این ترتیب زمان را برای مبتلایان به لوسمی‌های حاد، کم خونی‌ها و نقایص ایمنی که در زمان کوتاهی می‌میرند کوتاه تر می‌کند.

امروزه تحقیقات گسترده‌ای به منظور درمان بیماری‌ها و ضایعات عصبی، ترمیم بافت‌های آسیب دیده قلبی و استخوانی، ترمیم سوختگی‌ها و ضایعات پوستی، ترمیم لوزالمعده و ترشح انسولین و ترمیم سایر بافت‌های آسیب دیده با استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان، خون بندناف و سایر سلول‌های بنیادی یک فرد بالغ در حال انجام است.

ترمیم لوزالمعده و ترشح انسولین و ترمیم سایر بافت‌های آسیب دیده با استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان، خون بندناف و سایر سلول‌های بنیادی یک فرد بالغ درحال انجام است.

بیماری‌هایی که با خون بند ناف درمان شده‌اند

بیماری‌هایی که با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل است:

اختلالات سلول‌های بنیادی: کم خونی ،لوسمی حاد، لوسمی تمایز نیافته حاد و لوسمی مزمن

بیماری‌های نقص در تولید لنفوسیت‌ها،ناهنجاری‌های ارثی گلبول‌های قرمز تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل

اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی،نقص ارثی پلاکتی، بیماری آلزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته‌های قلبی و مغزی، بیماری‌های کبدی، دیستروفی عضلانی است.

البته در حال حاضر در کشورمان فقط بیماری هایی که منشاء خونی دارند از جمله تالاسمی، سرطان خون و کم خونی‌ها با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند.

چشم انداز استفاده از سلول‌های بنیادی

امروزه ثابت شده است که سلول‌های بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماری‌های مزمن و حاد هستند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌هایی چون پارکینسون، بیماری‌های قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیب‌های نخاعی و سکته در حال انجام است.

مرتضی ضرابی،مدیرعامل شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان خون با اشاره به اینکه بند ناف مملو از سلولهای بنیادی است که می‌توان از آن استفاده کرد،گفت:خون بند ناف در جفت در جریان است و بلافاصله می‌توان جمع آوری کرد و حجمی برابر با ۸۰ تا ۲۰۰ میلی لیتر دارد. بانک عمومی خو ن بند ناف بانکی است که خانواده‌های در آستانه تولد در این بانک نمونه قرار می‌دهند و در بانک خصوصی نیز خانواده نمونه خون بند ناف را برای خود نگه می‌دارد.

وجود ۱۹۰ هزار نمونه خون بند ناف در بانک خون بند ناف 

وی  تصریح کرد: بیش  از ۱۸۵ هزار نمونه خصوصی و در بانک عمومی بیش از ۵ هزار نمونه خون بند ناف در بانک عمومی وجود دارد. نمونه‌های از خون بند ناف از کشورهای مجاور و حتی اروپایی در ایران دادیم؛ ضمن اینکه ۴۵ نمایندگی در سراسر کشور داریم که بعد از جمع آوری در تهران ذخیره سازی می‌شود.

مدیرعامل شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان با اشاره به استانهای پیشرو در نمونه‌های خون بند ناف،خراسان رضوی، البرز، اصفهان‌، فارس،کرمان، آذربایجان غربی و شرقی و کرمان را دارنده بیشترین نمونه برشمرد.

۵۵ درصد نمونه خون بند ناف مربوط به پسران و ۴۵ درصد مربوط به دختران است

وی گفت: سلول‌های بنیادی در بند ناف در درمان بیماری مانند تالاسمی،کم خونی مادر زادی و سرطانها کاربرد دارد؛ضمن اینکه ۵۵ درصد نمونه خون بند ناف مربوط به پسران و ۴۵ درصد مربوط به دختران است.

۱۷ درصد نمونه خون بند ناف مربوط به زایمان طبیعی است

ضرابی یادآور شد: ۱۷ درصد نمونه‌های مربوط به خون بند ناف مربوط به زایمان طبیعی و ۸۳ درصد مربوط به سزارین است.همچنین بیش از ۴۰۰ کار آزمایی بالینی در دنیا برای درمان بیماری‌های مختلفی همچون ناهنجاری قلبی نوزادان و…انجام شده است.

هزینه ۴۰ هزار دلاری خون بند ناف 

وی متذکر شد: همچنین هر نمونه خون بند ناف هزینه‌ای برابر با ۳۵ تا ۴۰ هزار دلار به دنبال دارد. ضمائم زایمانی بعد از تولد فرزند دو ریخته می‌شود و شامل خون بند ناف،پرده جنین و جفت بوده که ارزشمند هستند و اینها دور ریختنی نیست و قابل استفاده است.

هزینه ۶.۵ میلیون تومانی نگهدای نمونه خون بند ناف در بانک خصوصی

به گفته ضرابی در بانک نمونه عمومی بدون هزینه نمونه خون بند ناف را نگهداری می‌کنند و اما هزینه در بانک خصوصی ۶.۵ میلیون تومان و سالانه ۲۸۰ هزار تومان است و تا ۲۵ سال نگهداری می‌شود. البته تسهیلاتی به صورت یک سوم نقد و بقیه اقساطی پرداخت می‌شود.

وی در پاسخ به پرسش درباره دریافت نمونه از دندان شیری،گفت: یکی از منابع سلولهای بنیادی سلولهای بنیادی در ریشه دندان شیری و دندان عقل است که مشخص شده سلولهای بنیادی در آن وجود دارد؛البته با آنکه قدرت تکثیر زیادی دارد اما مقدار سلولهای بنیادی در ریشه دندان زیاد نیست و  تا پایان سال تلاش می‌کنیم این قسمت را هم راه اندازی کنیم.

فریبا الماسی، استاد بیماری‌های زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره خون بند ناف بیان داشت:گرفتن خون بند ناف برای این است که سلول بنیادی مورد استفاده قرار گیرد تا اگر نوزاد به دنیا آمده در سالهای آینده نیاز مند آن شد ؛ آن هم به علت مشکلات سرطان خون استفاده کند.

وی با بیان اینکه اگر اقوام در جه یک نوزاد مانند پدر و مادر و برادر نیز دچار مشکل شوند نیز می توانند از سلولهای خون بند ناف استفاده کنند، ابراز کرد:‌خانمهای بار دار می توانند بعد ماه هفته بارداری با بانک خون بند ناف تماس گرفته و با هماهنگی با این بانک آزمایشاتی را در طی بارداری انجام دهند که اگر نرمال باشد می توانند در زمان زایمان طبیعی و سزارین از طرف این بانک مراجعه کرده و نمونه را دریافت می‌کنند.

الماسی خاطرنشان کرد:‌فرد مراجعه کننده از بانک خون بند ناف نمونه را گرفته و در بانک خون بند ناف ذخیره می کند و بیشترین کسی که می تواند از این نمونه استفاده کند همان نوزاد دهنده است اما اگر اقوام نزدیک نوزاد مانند پدر، مادر و برادر نیز دارای HLA شبیه به آن باشد نیز می توانند از آن استفاده کنند؛ ضمن اینکه افراد دیگر نیز در صورت وجود این تشابه می توانند استفاده کنند.

کلام آخر اینکه؛ باید فرهنگ ذخیره سازی خون بند ناف و ضمائم دیگر زایمان در جامعه جا بیفتد و خانواده ها با توجه به این موضوع و در هنگام بارداری و انجام زایمان این نمونه ارزشمند را به بانک نگهداری خون بند ناف تحویل دهند تا با استفاده از ان جان بیماران نیازمند نجات داده شود.