میراث فرهنگی

به گزارش مجاهدت از مشرق، آیین نوروز با الحاق کشور مغولستان به پرونده ثبت جهانی، پنجشنبه ۱۵ آذرماه، در کمیته بین‌الدولی میراث‌فرهنگی یونسکو در پاراگوئه برای بار سوم در فهرست یونسکو به ثبت رسید.

نوروز باستانی با قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال، جشن و آیین فراگیر سرزمین‌های حوزه فرهنگ ایرانی است که به لحاظ تاریخی نیز از کهن‌ترین مشترکات مردمان ساکن این سرزمین است. گستره جغرافیایی نوروز از چین تا مدیترانه کشیده شده و پیشینه تاریخی آن نیز سبب شده تا در طول زمان با اندیشه‌ها، آرمان‌ها و جهان‌بینی‌های گوناگون درآمیزد و امروزه در هر نقطه‌ای از این پهنه جغرافیایی به شکلی درآید که در ریشه یکی است.

ارزش‌هایی چون صلح و همبستگی، دوستی، تنوع فرهنگی، سبک زندگی سالم و نوزایی محیط زندگی در طول هزاران سال توسط این آیین ترویج و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و می‌شود که در نتیجه منجر به احترام به طبیعت و نیز احترام متقابل میان فرهنگ‌ها می‌شود.

این آیین کهن نخستین بار در سال ۱۳۸۸ با مشارکت هفت کشور ایران، آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان، در سال ۱۳۹۵ برای بار دوم با الحاق ۵ کشور افغانستان، عراق، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان و در اجلاس سال جاری با الحاق کشور مغولستان به پرونده، برای بار سوم در فهرست یونسکو به ثبت رسید.

کشورهای مشارکت‌کننده در پرونده عبارتند از: ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، آذربایجان، ترکیه، پاکستان، هندوستان، عراق و مغولستان

به گزارش مجاهدت از مشرق، این روزها خبرهایی مبنی بر تخریب تدریجی میراث جهانی تخت‌جمشید به گوش می‌رسد و طبق آنچه باستان‌شناسان و متخصصان می‌گویند این اثر تاریخی ارزشمند در شرایط کنونی با عوامل تخریبی متعددی از جمله گل‌سنگ و فرونشست مواجه شده است.

با انتشار گسترده این اخبار و نگرانی از مرگ آرام تخت‌جمشید بر اثر این عوامل تخریب‌گر، متولیان و مدیران در عرصه میراث فرهنگی به تکاپو افتادند تا تدابیر اساسی برای حل این مشکلات را اتخاذ کنند اما گویا این دغدغه‌ها پایانی ندارد.

سالهاست که کنشگران میراث فرهنگی، آلاینده‌های حاصل از شرکت پتروشیمی در پیرامون مجموعه تاریخی و جهانی پارسه را تهدیدی جدی برای میراث هخامنشیان می‌دانند و هشدارهای بسیاری در این زمینه داده‌اند.

شامگاه پنجشنبه ۱۵ شهریورماه سال ۱۴۰۳ همایشی تحت عنوان «نقش جامعه محلی در توسعه پایدار میراث تخت‌جمشید» با حضور گروه‌های مردمی و شماری از مسئولان شهرستان مرودشت برگزار شد؛ همایشی که در آن مسائل مهمی در خصوص تأثیرات مخرب فعالیت‌های پتروشیمی بر این اثر تاریخی باارزش مطرح شد.

در این همایش که مدیرکل میراث فرهنگی فارس ایجاد پدیده گلسنگ در تخت جمشید را به فعالیت‌های پتروشیمی در نزدیکی این بنای باشکوه تاریخی نسبت داد اعلام شد که توقف فعالیت‌های پتروشیمی باید به عنوان یک مطالبه مردمی دنبال شود.

باستان‌شناسان و مسئولان شهرستان مرودشت در این همایش بر این باور بودند که آلاینده‌های شیمیایی و تصاعد گازهای آمونیاکی و ترکیبات نیتروژنی حاصل از مجتمع پتروشیمی واقع شده در منطقه تأثیرات مستقیمی بر سنگ نگاره‌های مجموعه ارزشمند و جهانی پارسه گذاشته و این آلاینده‌ها رشد گل‌سنگ‌ها را شتاب بیشتری بخشیده که اگر ادامه یابد آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را به دنبال دارد.

اما دغدغه تخریب تخت‌جمشید بر اثر فعالیت پتروشیمی‌ دغدغه تازه‌ای نیست که تنها در این همایش مطرح شده باشد؛ سالهاست که کنشگران میراث فرهنگی، آلاینده‌های حاصل از یک شرکت پتروشیمی در پیرامون مجموعه تاریخی و جهانی پارسه را تهدیدی جدی برای میراث هخامنشیان می‌دانند و هشدارهای بسیاری در این زمینه داده‌اند.

در حقیقت در سال‌های گذشته نیز کارشناسان یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های رخنه گل‌سنگ‌ها بر سنگ نگاره‌های ۲۵۰۰ ساله مجموعه جهانی پارسه را آلاینده‌های شیمیایی وابسته به شرکت پتروشیمی همجوار این اثر تاریخی قلمداد کرده‌اند؛ آلاینده‌هایی که به آرامی روی پوسته سنگ‌ها نشسته و با گذشت زمان، موجب نابودی آن‌ها می‌شود.

پژوهشگران از رخنه این عوامل بیولوژیکی (گل‌سنگ‌ها) به عنوان مرگ خاموش یگانه‌ترین و بی‌همتاترین یادمان ملی و جهانی ایران نام می‌برند.

با این حال این پتروشیمی که در دامنه کوهی در مسیر این کلانشهر به سمت مرودشت قرار دارد و وجود ارتفاعات در یک سمت آن باعث شده آلایندگی‌های ناشی از این مجموعه به سمت مجموعه جهانی تخت جمشید روانه شود همچنان در جای خود ایستاده و زیر بار طرح‌های مطالعاتی و آسیب‌شناسی پایگاه‌ میراث‌فرهنگی نمی‌رود.

فعالیت‌های پتروشیمی با توجه به نقش مخرب آن بر میراث جهانی تخت‌جمشید در حالی ادامه دارد که تیرماه سال جاری برپایی کنسرت چند روزه علیرضا قربانی در این میراث کهن بسیار سرو صدا کرد و حاشیه‌ساز شد؛ اگر کنسرتی چند روزه می‌تواند موجبات آسیب به این مکان تاریخی ارزشمند را فراهم کند، سال‌ها فعالیت مستمر و بدون توقف یک مجتمع پتروشیمی چه تأثیرات جبران‌ناپذیری برای تخت‌جمشید به همراه خواهد داشت؟

البته شرکت پتروشیمی یاد شده نه قصد جابه‌جایی دارد و نه با وجود هشدارهای بسیار در خصوص اثرات نامطلوب فعالیت‌هایش بر تخت جمشید تلاشی برای حل این دغدغه می‌کند.

فعالیت‌های پتروشیمی با توجه به نقش مخرب آن بر میراث جهانی تخت‌جمشید در حالی ادامه دارد که تیرماه سال جاری برپایی کنسرت چند روزه علیرضا قربانی در این میراث کهن بسیار سرو صدا کرد و حاشیه‌ساز شد به گونه‌ای که برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی و دوستداران میراث فرهنگی نگرانی‌ و دغدغه خود را در خصوص احتمال وارد شدن آسیب به این بنا مطرح کردند و حتی کارزاری در فضای مجازی با هدف درخواست لغو کنسرت تخت جمشید علیرضا قربانی برای جلوگیری از تخریب این بنای تاریخی شکل دادند.

حالا این پرسش مطرح است که اگر کنسرتی چند روزه می‌تواند موجبات آسیب به این مکان تاریخی ارزشمند را فراهم کند، سال‌ها فعالیت مستمر و بدون توقف یک مجتمع پتروشیمی چه تأثیرات جبران‌ناپذیری برای تخت‌جمشید به همراه خواهد داشت؟ وقتی برگزاری چند روزه یک کنسرت به دغدغه بزرگ دوستداران میراث فرهنگی تبدیل می‌شود چرا آلایندگی‌های بی‌پایان پتروشیمی مورد بحث و بررسی جدی و نتیجه‌بخش قرار نمی‌گیرد؟

اگر چه صنعتی شدن استان فارس در سال‌های اخیر به عنوان یکی از مهمترین رویکردهای مسئولان استان فارس دنبال می‌شود و ادامه یافتن فعالیت‌های شرکتی مانند پتروشیمی هم از نظر برخی متولیان اقتصادی ضرورت دارد اما اهمیت فعالیت‌های این واحد صنعتی و تکاپوی مسئولان برای صنعتی شدن استان فارس نباید موجب فراموشی این دغدغه مهم شود که آلاینده‌های شیمیایی رها شده در هوا از سوی این شرکت پتروشیمی و رطوبت حاصل از باران های اسیدی، بدترین و زیان‌آورترین آسیب به سنگ نگاره‌های پارسه است و این تأثیرات مخرب میراث تاریخی تخت‌جمشید که نه تنها در ایران بلکه در جهان دوستداران بسیاری دارد را تهدید می‌کند؛ لذا باید تمهیدات لازم هر چه سریعتر اتخاذ و بر اساس مطالعات علمی برای حل این دغدغه چاره‌اندیشی شود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، محسن معصوم علیزاده عصر پنجشنبه در جمع خبرنگاران اظهار کرد: در پی پرتاب یک ترقه در شب گذشته ۲۳ اسفند به یکی از کتیبه های گنج‌نامه همدان توسط شخص یا اشخاصی و پخش دوده ناشی از آن بر روی کتیبه، به محض دریافت اطلاع گروه مرمت برای اصلاح وضعیت به مجموعه اعزام شد.

وی ادامه داد: پس از بررسی‌های کارشناسی انجام شده، مشخص شد هیچ آسیبی به بنا وارد نشده است و تنها دوده ناشی از این ترقه به درستی باعث ایجاد نگرانی برای فعالان میراث‌فرهنگی شده بود.

مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت: دقایقی پیش عملیات پاکسازی دوده‌ها به پایان رسید و این کتیبه ارزشمند به حالت اولیه خود بازگشت و امیدواریم دیگر شاهد این اتفاقات نباشیم.

معصوم علیزاده افزود: اقدامات حفاظتی لازم در شب چهارشنبه‌سوری در تمامی اماکن استان پیش‌بینی شده بود، اما این اتفاق در شب گذشته و به صورت ناگهانی رخ داد که به محض اطلاع اقدامات بعدی انجام گرفت.

وی ادامه داد: حفاظت از آثار نیاکان نیازمند فرهنگ سازی، توجه همگانی و نیز کمک تمام آحاده مردم را می طلبد و امیدواریم مردم در این راستا این اداره کل را یاری رسانند

مهرماه امسال بود که فیلم منتشر شده از صعود یک مرد ماجراجو از کتیبه‌های تاریخی گنج نامه همدان در فضای مجازی انتقادهای گسترده مردم در رابطه با وضعیت حفاظت از این اثر تاریخی را همراه داشت تا اینکه سیدمجتبی حسینی معاون استاندار همدان ضرب الاجل یک هفته‌ای را برای رسیدگی به این اتفاق و برنامه ریزی برای صیانت بهتر از این اثر تعیین کرد.

اکنون به فاصله کمتر از ۶ ماه از آن اتفاق بازهم شاهد اقدام تخریبی در خصوص کتیبه‌های گنج نامه بودیم و فرد یا افرادی با بی‌اخلاقی و پرتاب بمب دست‌ساز به کتیبه‌های تاریخی گنجنامه، آسیب جدی به این یادگاری مربوط به میراث هخامنشیان در دل کوه‌های الوند وارد کردند.

این کتیبه‌ها از معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین آثار تاریخی دیار هگمتانه به شمار می‌رود، این ۲ کتیبه نوشتارهایی از دوران حکمرانی داریوش و خشایارشای هخامنشی است که بر دل صخره‌های الوند در فاصله پنج کیلومتری غرب همدان و در انتهای دره سبز و خرم حکاکی شده ‌است.

به اذعان کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، کتیبه‌های گنجنامه در اواسط قرن نوزدهم میلادی توسط اوژن فلاندن نقاش و جهانگرد فرانسوی و پاسکال کست مورد بررسی و گرته برداری قرار گرفت.

سنگ نوشته‌های باستانی گنجنامه در مسیر یکی از شعبات اصلی راه شاهی قرار داشته که در عهد هخامنشیان، هگمتانه پایتخت تابستانی شاهان هخامنشی را به غرب و جنوب کشور مرتبط می‌ساخت و از راه‌های پر رفت وآمد و امن دوران باستان محسوب می‌شده است.

در این مکان سنگ نوشته داریوش کبیر در سمت چپ و کتیبه خشایارشاه در سمت راست آن و کمی پایین‌تر از کتیبه نخست قرار دارد.

براساس آمارهای اعلام شده؛ کتیبه‌های تاریخی گنجنامه، بعد از غار علیصدر بیشترین بازدید کننده را در ایام مختلف سال به خود اختصاص داده و همواره مورد استقبال گردشگران و مسافرانی که به همدان سفر کرده‌اند قرار گرفته است.