در پی ﭘﯿﺮوزى اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت و آزادﺳﺎزى ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ، ﺗﺤﻮﻟﻰ راﻫﺒﺮدى در روﻧﺪ ﺟﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻰ ﻋﺮاق در دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ اﻫﺪاف تجزیه‌طلبانه‌اش در اﯾﺮان و ﺑﺮاﻧﺪازى ﻧﻈﺎم ﻧﻮﭘﺎى ﺟﻤﻬﻮرى اﺳــﻼﻣﻰ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ آزادى ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺟﺮاﺣﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاﺛﺮ اﺷﻐﺎل آن ﺑﺮ روح و ﺟﺴﻢ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان وارد ﺷﺪه ﺑﻮد، اﻟﺘﯿﺎم ﯾﺎﻓﺖ و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﺎد ﺷﮑﺴﺖ و ﺣﻘﺎرت ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﺪام و ﭘﯿﺮوزى ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺷﺪ. اﯾﻦ روﯾﺪاد ﻣﻬﻢ ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﺛﺒﺎت ﺳﯿﺎﺳﻰ در داﺧﻞ اﯾﺮان و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪاى و ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﺸﻮر ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻰ ﻋﺮاق را ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮى ﺗﻬﺪﯾﺪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می‌آمد، ﺑﻪ ﮐﺸﻮرى بی‌ثبات ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد. با توجه به اینکه عملیات بیت‌المقدس از دهم اردیبهشت سال ۱۳۶۱ تا سوم خرداد ۱۳۶۱ انجام شد، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس بر آن شده است تا اتفاقات این رویداد بزرگ و مهم را به‌صورت روزبه‌روز از کتاب روزشمار جلد نوزدهم جنگ ایران و عراق با عنوان «آزادسازی خرمشهر» به‌صورت گزارش بیان کند.
دومین حمله نیرو‌های ایرانی در مرحله سوم با هدف تکمیل محاصره خرمشهر به نتیجه نرسید
در ادامه دومین شب از مرحله سوم عملیات که از ساعت ٢٣:١٠ روز گذشته آغاز شد، باوجود دستور قرارگاه مرکزی کربلا به قرارگاه نصر مبنی‌بر آغاز حمله، به دلیل ناهماهنگی و آماده‌نبودن تعدادی از یگان‌های این قرارگاه مانند نصر٢ (تیپ٢٧ محمد رسول‌الله (ص) سپاه و تیپ٢ پیاده لشکر٢١ ارتش) و نصر٣ (تیپ٣١ عاشورای سپاه و تیپ٣ پیاده لشکر٢١ ارتش) شروع عملیات قرارگاه نصر به تأخیر افتاد. باتوجه‌به این تأخیر، زمان باقیمانده از شب برای اجرای عملیات و تأمین هدف‌ها کافی نبود؛ زیرا تجربه‌های عملیاتی بیانگر آن بود که یگان‌های خودی که با استفاده از عامل تاریکی و غافلگیری در شب از توان رزمی مناسب برخوردارند، با شروع روز به علت دید و تیر دشمن قدرت عملیاتی‌شان کاهش یافته و بسیار آسیب‌پذیر می‌شوند و در مقابل، عراقی‌ها در روز بهتر از شب می‌جنگند و علاوه بر تحرک و مانور قوای زرهی، هواپیما‌های آن‌ها هم وارد عمل می‌شوند.
با گذشت دو ساعت از نیمه‌شب، درحالی‌که قوای قرارگاه فتح* در کیلومتر ٢٥ تا کیلومتر ١٣ در شمال نوار مرزی شلمچه (در حاشیه غربی مرز) با تانک‌های دشمن در نبرد بودند، قرارگاه نصر به دلیل تأخیر در حرکت نیرو‌های خود، هنوز فرمان آغاز درگیری یگان‌های تحت امرش را صادر نکرده بود. سرانجام، با نزدیک‌شدن اغلب یگان‌ها به مواضع دشمن، قرارگاه نصر در ساعت ٠٢:٠٦ فرمان آغاز عملیات را ابلاغ کرد. لحظاتی بعد، نصر٢ خبر داد که با تانک‌های عراقی در حاشیه غربی نوار مرزی (حدفاصل کیلومتر ١٣ تا کیلومتر هشت شمال شلمچه) درگیر شده است.
نصر٣ (تیپ٣١ عاشورای سپاه و تیپ٣ پیاده لشکر٢١ ارتش) که حدود نیم ساعت بعد حرکت خود را در حاشیه شرقی نوار مرزی به‌طرف جاده شلمچه خرمشهر آغاز کرد، باوجود تلاش بسیار، کاری از پیش نبرد و مقاومت و فشار تانک‌ها و تیربار‌های دشمن باعث شد که این یگان‌ها نتوانند به جاده دست یابند، نصر٧ (تیپ٢٥ کربلای سپاه و تیپ٥٥ هوابرد ارتش) هم اگرچه موفق شد در جناح چپ نصر٣ تا جاده مذکور پیش رود، لیکن با فشار شدید دشمن عقب رانده شد و هم‌ردیف با نصر٣، در یک کیلومتری شمال جاده متوقف شد.
به‌این‌ترتیب، عملیات امروز قرارگاه نصر به‌جز نصر٢ که موفق شد ضمن انهدام بخشی از قوای زرهی دشمن قسمتی دیگر از مرز (حدود یک کیلومتر) را تأمین و تا هفت کیلومتری شمال شلمچه پیشروی کند، نتیجه مهمی در پی نداشت و هیچ‌کدام از اهداف موردنظر تحقق نیافت. در مقابل، ارتش عراق نیز با مقاومت خود، نشان داد که در ادامه اشغال خرمشهر سرسخت است و به‌راحتی تسلیم نخواهد شد. [۱]
بررسی چگونگی ادامه عملیات به‌سوی خرمشهر و شلمچه
به دلیل ناکامی رزمندگان ایران در دستیابی به جاده خرمشهرـ شلمچه در مرحله سوم عملیات بیت‌المقدس که در دو شب گذشته اجرا شد، صبح امروز فرماندهان نظامی با حضور در پایگاه فرماندهی نصر١ به بحث و بررسی چگونگی ادامه عملیات به‌سوی خرمشهر و شلمچه پرداختند. در این نشست، اگرچه برخی فرماندهان معتقد بودند که حمله به‌سوی این دو هدف بدون وقفه ادامه یابد، اما برخی نیز به دلیل خستگی نیروهایشان به تعویق افتادن ادامه عملیات را خواستار بودند. [۲] در این جلسه که در ساعت ١٠:٣٠ برگزار شد، برخی از فرماندهان معتقد بودند که حمله به‌سوی خرمشهر و شلمچه باید بدون وقفه ادامه یابد، لیکن برخی دیگر از فرماندهان به خستگی نیرو‌های یگان‌های عملیاتی اشاره داشتند. پس از دو ساعت بحث و بررسی، در نهایت مقرر شد ادامه عملیات بیت‌المقدس چهار روز به تعویق افتد تا رزمندگان استراحت کنند و یگان‌ها بازسازی شوند و سپس، پیشروی به‌سوی خرمشهر و شلمچه با توانی مضاعف آغاز شود. [۳]
تأخیر در اجرای چهارمین مرحله از عملیات بیت‌المقدس به‌منظور بازسازی و سازمان‌دهی نیرو‌ها
پس از اجرای سومین مرحله از عملیات بیت‌المقدس که فقط به انهدام بخشی از قوای ارتش عراق در شلمچه و حاشیه غربی نوار مرزی شمال این منطقه انجامید، فرماندهان عملیات به این نتیجه رسیدند که به دلیل کاهش توان عملیاتی یگان‌های خودی و لزوم سازمان‌دهی مجدد آن‌ها، ادامه عملیات با چند روز تأخیر اجرا شود. بر همین اساس، به فرماندهان یگان‌ها دستور داده شد تا ضمن بازسازی و سازمان‌دهی مجموعه تحت امر، آمادگی خود را برای مرحله چهارم عملیات افزایش دهند. در این وضعیت، محل استقرار قرارگاه‌ها و یگان‌های تحت امر آن‌ها در خطوط دفاعی چنین می‌باشد:
– قرارگاه قدس
مقر فرماندهی این قرارگاه در شرق کیلومتر ۷۰ جاده اهواز خرمشهر است و مواضع پدافندی آن عبارت‌اند از:
تیپ٣٧ نور سپاه و تیپ٣ زرهی ارتش در منطقه جفیر. تیپ٥٨ ذوالفقار و یک گردان سوار زرهی ارتش در مقابل کوشک. تیپ‌های ٢١ امام رضا (ع) و ٤٣ بیت‌المقدس سپاه و تیپ١ زرهی لشکر١٦ ارتش در پشت جاده اهواز خرمشهر در حدفاصل کیلومتر ٧٠ تا کیلومتر ٨٠. در مقابل، یگان‌های ارتش عراق علاوه بر استقرار در پشت نوار مرزی طلائیه، کوشک تا مقابل ایستگاه حسینیه، نیرو‌های تأمین و پوششی خود را در شمال طلائیه، مقابل کوشک و پشت دژ مرزی ایران مستقر کرده است.
– قرارگاه فتح
مقر فرماندهی این قرارگاه در منطقه ایستگاه ۹۰ است و مواضع پدافندی آن عبارت‌اند از:
فتح١ (تیپ١٤ امام حسین (ع) سپاه و تیپ١ زرهی لشکر٩٢ ارتش) در حاشیه غرب نوار مرزی از کیلومتر٢٥ تا کیلومتر١٩ شمال شلمچه. فتح٣ (تیپ٨ نجف سپاه و تیپ٣ زرهی لشکر٩٢ ارتش) در حاشیه غربی نوار مرزی از کیلومتر١٩ تا کیلومتر١٣ شمال شلمچه.
– قرارگاه نصر
مقر فرماندهی این قرارگاه در منطقه گرمدشت است و آخرین مواضع پدافندی آن عبارت‌اند از:
نصر١ (تیپ٧، ولی عصر (عج) سپاه و تیپ١ لشکر٢١ ارتش) و نصر٢ (تیپ٢٧ محمد رسول‌الله (ص) سپاه و تیپ٢ پیاده لشکر٢١ ارتش) در حاشیه غرب نوار مرزی از کیلومتر ١٣ تا کیلومتر چهار شمال شلمچه. نصر٣ (تیپ٣١ عاشورای سپاه و تیپ٣ پیاده لشکر٢١ ارتش) در شرق نوار مرزی در یک کیلومتری شمال جاده شلمچه خرمشهر. نصر٧ (تیپ٢٥ کربلای سپاه و تیپ٥٥ هوابرد ارتش) در جناح چپ هم‌زمان و هم‌ردیف نصر٣. نصر٥ (تیپ٢٢ خرمشهر سپاه و تیپ٢٣ نوهد ارتش) در شمال سیل‌بند عرایض. نصر٦ (تیپ٤٦ فجر سپاه) در غرب جاده اهواز خرمشهر تا سیل‌بند عرایض. [۴]
آمار تعداد شهیدان و مجروحان عملیات بیت‌المقدس از آغاز این عملیات تا بعدازظهر امروز
بخش تعاون واحد امور پاسداران قرارگاه مرکزی کربلا با اعلام اینکه امروز ٤٢٠ نفر از رزمندگان سپاه و بسیج به شهادت رسیده‌اند، مجموع شهیدان عملیات بیت‌المقدس تا ساعت ٦ بعدازظهر امروز را چهار هزار و ٦٧٧ نفر گزارش کرد و متذکر شد که از این تعداد، ٨٢٧ شهید از ارتش و بقیه (سه هزار و ٨٥٠ نفر) از سپاه و بسیج هستند.
در این گزارش تعداد مجروحان امروز سپاه و بسیج نیز ٨٥٠ نفر و مجموع مجروحان این دو نهاد از ابتدای عملیات تاکنون ١٤١٢٥ نفر اعلام شده است. از تعداد مجروحان ارتش گزارشی در دست نیست. [۵] در این آمار تعداد شهدایی که در مناطق میانی خطوط مقدم قوای ایران و عراق برجای مانده‌اند لحاظ نشده است. روز بعد (۱۳۶۱/۰۲/۲۲) محسن رضایی فرمانده کل سپاه، در تماس با حجت‌الاسلام‌والمسلمین اکبر هاشمی رفسنجانی سخنگوی شورای عالی دفاع، تعداد شهیدان را چهار هزار و ۷۰۰ نفر و مجروحان ارتش و سپاه را ۱۷ هزار نفر اعلام کرد که حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی این ارقام را اسف‌بار توصیف کرد. [۶]
انهدام ایستگاه رادار عراق در دهانه فاو
امروز در شبیخون نیرو‌های خودی به مواضع دشمن در یکی از ارتفاعات منطقه سرپل ذهاب، تعدادی از نیرو‌های عراقی کشته یا زخمی شدند. در همین حال، نیروی دریایی ارتش نیز ایستگاه رادار عراق در دهانه فاو را منهدم کرد.
به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از واحد اطلاعات و عملیات سپاه پاسداران منطقه ٧ در باختران (کرمانشاه)، در ساعت دو بامداد یک گروه گشتی از نیرو‌های سپاه و ارتش به قله «کله‌قندی کاسه کبود» شبیخون زدند. در این اقدام علاوه بر کشته یا زخمی‌شدن ٢٠ نفر از نیرو‌های عراقی، تعدادی سنگر انفرادی و اجتماعی آنان نیز منهدم شد. از نیرو‌های خودی نیز ٣ نفر مجروح شدند. [۷] از سوی دیگر، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ایستگاه رادار عراق در دهانه فاو را منهدم کرد. به گفته رادیو کلن آلمان فدرال، عراقی‌ها از این ایستگاه برای ردیابی تحرکات قوای نظامی ایران استفاده می‌کردند.
یک مقام نظامی آگاه در تماس با خبرگزاری جمهوری اسلامی ضمن اعلام این خبر افزود: «ایستگاه رادار دشمن که در رأس‌البیشه و در دهانه منطقه عمومی فاو مستقر بود، اهمیت خاصی برای مزدوران بعثی داشت. نیروی دریایی ارتش عراق در این ایستگاه کلیه نقل و انتقالات و تردد یگان‌های ما را تحت کنترل خود داشت. صبح امروز تفنگ‌داران و تکاوران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طی عملیاتی این ایستگاه را به‌کلی منهدم کردند.» [۸] رادیو کلن آلمان فدرال هم در این‌باره گفت: «عراقی‌ها تا قبل از انهدام تأسیسات این ایستگاه رادار قادر بودند تمامی حرکات و نقل و انتقالات نیرو‌های مسلح ایران را در جبهه جنوب زیر نظر بگیرند.» [۹]
فرمانده کل ارتش خلقی عراق جنگ ایران و عراق را جنگ قومی و فرصتی تاریخی است
فرمانده کل ارتش خلقی عراق هنگام بازدید از مرکز آموزش نیرو‌های داوطلب کشور‌های عرب، حضور آنان را یک فرصت تاریخی دانست و گفت اکنون این فرصت در جنگ قومی و مقدس ما در برابر دشمن ایرانی فراهم آمده است.
رادیو صوت‌الجماهیر در گفتار ساعت ٢٢:٣٠ خود اعلام کرد: «رفیق طه یاسین رمضان فرمانده کل ارتش خلقی، امروز از مرکز آموزشی رزمندگان داوطلب عرب از کشور‌های یمن شمالی، مصر، سومالی، سودان، فلسطین، اردن، جیبوتی، سوریه و مغرب بازدید به عمل آورد. طه یاسین رمضان ضمن ارائه رهنمود‌هایی به مسئولان مرکز آموزشی پیرامون اهمیت فراگیری روش‌های رزم ویژه و طرز به‌کارگیری سلاح‌های گوناگون در رویارویی با دشمن، گفت حضور جنگجویان عرب در این مرکز برای وحدت اراده انسان عربی از رویارویی با خطرات، یک فرصت تاریخی به شمار می‌رود و اکنون این فرصت در جنگ قومی و مقدس ما در برابر دشمن ایرانی حمایت‌شده از طرف امپریالیسم، صهیونیسم و خیانت‌پیشگان امت عربی [دمشق] فراهم آمده است.» [۱۰]
وال‌استریت ژورنال: از دست دادن خرمشهر ضربه بزرگی را بر عراق وارد خواهد ساخت
هم‌زمان با تکمیل حلقه محاصره خرمشهر از سوی رزمندگان ایران، روزنامه وال‌استریت ژورنال، روزنامه آمریکایی، نوشت از دست دادن خرمشهر ضربه بزرگی را بر عراق وارد خواهد ساخت. در همین حال رادیو بی‌بی‌سی هم خاطرنشان کرد در چنین صورتی عراق جای پای خود را در شرق اروندرود از دست خواهد داد. [۱۱]
منابع
[۱] سند شماره ٤٩٧٨/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: (بحث پیرامون چگونگی عملیات روی خاک عراق و بازسازی یگان‌ها) عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ ، نوار شماره ٢٨٣٥)، عبدالله درویشی، صص ١١ ١؛ و سند شماره ٧٥٣١ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ ، صص ٣ – ١.
[۲] سند شماره ٢٨٣٥ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص ٤٢ – ٣٠.
[۳] سند شماره ٣٨/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه کربلا در عملیات بیت‌المقدس، ۱۳۶۱/۰۱/۲۱ تا ۱۳۶۱/۰۲/۳۰ ، عبدالله درویشی، صص ٢٣٣ و ٢٣٤.
[۴] سند شماره ٢٨٣٥/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص ٤٣ ١؛ و سند شماره ٢٦٩٠/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص ٩ ١؛ و سند شماره ٤٩٨١/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص٢٨؛ و سند شماره ٢٧٠٤/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: (بررسی مانور) عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ۱۳۶۱/۰۲/۲۲ ، نوار شماره ٢٧٠٤)، عبدالله درویشی، ص٣٥.
[۵] سند شماره ٣١٩٩٠ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: واحد تعاون امور پاسداران قرارگاه کربلا به فرماندهی قرارگاه کربلا، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ ؛ و سند شماره ٣١٩٩٢ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: واحد امور پاسداران قرارگاه کربلا به فرماندهی قرارگاه کربلا، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ .
[۶] اکبر هاشمی رفسنجانی، پس از بحران (کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۱)، به کوشش محسن هاشمی، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ سوم ۱۳۸۶، ص ۷۸.
[۷] سند شماره ٧١٩٢٧ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفن‌گرام از اطلاعات عملیات سپاه منطقه ٧ (باختران) به اطلاعات عملیات ستاد مرکزی سپاه، ۱۳۶۱/۰۲/۲۷ .
[۸]خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه خبر‌ها و گزارش‌ها (ایران در ٢٤ ساعت گذشته)، شماره ٥٢، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ ، ص٤٠، آبادان – خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ .
[۹]واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیو‌های بیگانه، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ ، ص٩، رادیو کلن، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ .
[۱۰]خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ٥٣، ۱۳۶۱/۰۲/۲۲ ، ص٣٠، رادیو صوت‌الجماهیر، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱ .
[۱۱]واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیو‌های بیگانه، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱، ص٣، رادیو صدای امریکا، ۱۳۶۱/۰۲/۲۱.
انتهای پیام/ 141
منبع خبر