سیاسی

درگیری دوازده‌روزه ایران و اسرائیل در خرداد 1404 نقطه عطفی در مناسبات منطقه‌ای بود. جنگی که آغاز آن با حملات غافلگیرانه اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران بود، در ادامه با پاسخ موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل مواجه شد. این جنگ نشان داد که ایران توانسته است بازدارندگی خود را حفظ کرده و تهدیدات را به داخل اسرائیل منتقل کند. در حالی که هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی این جنگ برای اسرائیل سنگین بود، ایران توانست زیرساخت‌های خود را حفظ کرده و آمادگی خود را برای هرگونه سناریوی آینده اعلام کند.

تحلیل راهبردی:

1. توانمندی و بازدارندگی ایران:
   • حملات ایران نشان داد که این کشور توانایی مقابله با تهدیدات نظامی را دارد. استفاده از موشک‌ها و پهپادها به شکلی کارآمد توانست سامانه‌های دفاعی پیشرفته اسرائیل را به چالش بکشد. این اقدامات به ایران این امکان را داد تا پیام قوی‌تری به متحدان و مخالفان منطقه‌ای خود ارسال کند و ثابت کند که هیچ‌گونه تهدید نظامی بدون هزینه نخواهد بود.
2. آسیب‌پذیری‌های اسرائیل:
   • اسرائیل با وجود برتری تکنولوژیکی و پشتیبانی ایالات متحده، در برابر حملات موشکی و پهپادی ایران آسیب‌پذیر بود. خسارات اقتصادی به مراتب بالاتر از پیش‌بینی‌ها بود و حملات موشکی توانست زیرساخت‌های حیاتی اسرائیل را هدف قرار دهد. همچنین، نگرانی‌های داخلی و اختلاف‌نظرهای اجتماعی در اسرائیل بر شدت بحران افزود.

پیامدهای منطقه‌ای:

• جنگ به تغییرات قابل توجهی در تعادل قدرت در خاورمیانه منجر شد. ایران توانست اعتبار بازدارندگی خود را ارتقا دهد، و این امر بر محاسبات قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار بود. همچنین، این جنگ نشان داد که اقدامات نظامی علیه ایران می‌تواند عواقب غیرقابل پیش‌بینی برای امنیت انرژی و ثبات منطقه‌ای داشته باشد.

برنامه اقدام پیشنهادی برای ایران:

1. تقویت پدافند و موشکی:
   • ایران باید با استفاده از تجربیات جنگ، توان موشکی و پهپادی خود را تقویت کرده و سیستم‌های پدافند هوایی خود را به‌روز کند تا آسیب‌پذیری در برابر حملات هوایی کاهش یابد.
2. تنوع‌بخشی اقتصادی:
   • تنوع‌بخشی به اقتصاد ایران ضروری است تا بتواند در برابر فشارهای تحریمی و جنگی مقاومت کند. توسعه بخش‌های فناوری، کشاورزی و ایجاد صندوق‌های ارزی می‌تواند به ثبات اقتصادی کمک کند.
3. دیپلماسی فعال:
   • ایران باید از دستاوردهای سیاسی جنگ برای تقویت روابط منطقه‌ای و جلب حمایت بین‌المللی استفاده کند. آمادگی برای مذاکرات هسته‌ای و امنیت جمعی باید همچنان در دستور کار قرار گیرد.
4. حمایت از جامعه و بازسازی:
   • توجه به خانواده‌های قربانیان و مناطق آسیب‌دیده و بازسازی زیرساخت‌های حیاتی از جمله اقداماتی است که به حفظ همبستگی داخلی و جلوگیری از نارضایتی اجتماعی کمک می‌کند.
5. توسعه قدرت نرم و رسانه‌ای:
   • ایران باید تلاش‌های بیشتری برای تقویت روایت‌های خود در سطح جهانی انجام دهد. استفاده مؤثر از رسانه‌های داخلی و خارجی می‌تواند به تبیین بهتر سیاست‌ها و رویکردهای ایران کمک کند.

جمع‌بندی:
جنگ دوازده‌روزه ایران و اسرائیل نشان داد که بازدارندگی، توان نظامی و مدیریت بحران از اهمیت بالایی برخوردار است. ایران با وجود هزینه‌ها و تلفات، توانست نشان دهد که هرگونه اقدام نظامی علیه آن هزینه‌بر خواهد بود و می‌تواند تهدیدات را به داخل دشمن منتقل کند. در سوی مقابل، اسرائیل متوجه شد که نباید تنها به فناوری تکیه کند و باید در برابر تهدیدات گسترده‌تری آمادگی داشته باشد. برای آینده، ایران باید بر تقویت توان دفاعی، تنوع‌بخشی اقتصادی، دیپلماسی فعال و حمایت از جامعه خود تمرکز کند تا از بروز درگیری‌های گسترده‌تر جلوگیری کند و توان بازدارندگی خود را حفظ نماید.

مقدمه

در نخستین ساعات بامداد ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵) رژیم صهیونیستی با مجموعه‌ای از حملات غافلگیرانه به پایگاه‌های نظامی و هسته‌ای ایران، جنگی را آغاز کرد که به نبردی دوازده‌روزه تبدیل شد. طبق گزارش‌های معتبر، این درگیری تا ۳ تیر همان سال ادامه یافت و با آتش‌بسی که با میانجی‌گری قطر و ایالات متحده شکل گرفت پایان یافت. در طول این دوازده روز، ده‌ها شهر ایران از تهران و اصفهان گرفته تا بوشهر و کرمانشاه هدف موشک‌ها و پهپادهای متخاصم قرار گرفتند؛ صدها نفر از فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته‌ای به شهادت رسیدند و هزاران شهروند کشته یا زخمی شدند. پاسخ ایران و محور مقاومت نیز با شلیک صدها موشک و پهپاد به پایگاه‌ها و شهرهای اسرائیلی همراه بود، به‌گونه‌ای که نبردی منطقه‌ای شکل گرفت و حتی نیروی هوایی آمریکا در روزهای پایانی وارد میدان شد. پایان جنگ با آتش‌بس، به معنای توقف خسارات مادی و جانی بود اما آثار روانی و اقتصادی آن همچنان باقی است.

در شش ماه گذشته، جامعه ایران به‌طور مداوم درگیر بازسازی زیرساخت‌ها، ترمیم زخم‌های اجتماعی و یافتن روایت‌های خود از این جنگ بوده است. در این میان، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی روایات متعددی از پیروزی‌ها، ناکامی‌ها و هزینه‌های نبرد ارائه کردند. در چنین فضایی، سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب در شب پنجشنبه ۶ آذر ۱۴۰۴ (۲۷ نوامبر ۲۰۲۵) اهمیت دوچندانی یافت؛ زیرا ایشان نه‌تنها ارزیابی رسمی خود از نتایج جنگ را بیان کردند بلکه پیام‌هایی درباره لزوم حفظ اتحاد ملی، تقویت بسیج و نگاه آینده‌نگرانه برای بازسازی کشور مطرح نمودند. این مقاله با نگاهی تحلیلی، محتوای سخنان رهبر انقلاب را مرور کرده و تلاش می‌کند ضمن ارائه تصویری جامع از پیام‌های اصلی، به چالش‌ها و فرصت‌هایی که پس از جنگ پیش روی ایران قرار دارد بپردازد.

خلاصه سخنان رهبر انقلاب

رهبر انقلاب در ابتدای سخنان خود بار دیگر بر نقش بسیج به عنوان «یک حرکت ارزشمند ملی و ثروت بزرگ» تأکید کردند. به اعتقاد ایشان، بسیج محدود به یک سازمان نظامی نیست بلکه گستره‌ای از جوانان، دانشمندان، کارگران، پزشکان و سایر اقشار است که با ایمان و انگیزه در عرصه‌های مختلف حضور دارند. وی نسل چهارم بسیج را جوانانی توصیف کرد که باید این حرکت را در نسل‌های آتی حفظ و تقویت کنند.

اما مهم‌ترین بخش سخنرانی مربوط به ارزیابی رهبر انقلاب از جنگ دوازده‌روزه بود. ایشان تأکید کردند که «ملت ایران بی‌تردید هم آمریکا و هم رژیم صهیونیستی را شکست داد». ایشان بیان داشت که دشمن پس از انجام شرارت و حملات گسترده «کتک خورد و دست خالی برگشت» و به هیچ‌یک از اهدافش دست نیافت. رهبر انقلاب گفتند دشمنان برای بیش از بیست سال برای چنین جنگی برنامه‌ریزی کرده بودند تا با تحریک افکار عمومی ایران، مردم را به شورش علیه نظام سوق دهند، اما نتیجه عکس شد و حتی کسانی که زاویه‌ای با نظام داشتند در کنار دولت قرار گرفتند.

ایشان همچنین اذعان داشتند که جمهوری اسلامی خساراتی دیده و جان‌های عزیزی از دست رفته است که «طبیعت جنگ» است، اما تأکید کردند خسارت‌های مادی و انسانی وارد شده بر دشمن بسیار بیشتر بوده است. وی با اشاره به تجهیز کامل آمریکا در این جنگ گفت که آمریکا از پیشرفته‌ترین تسلیحات آفندی و پدافندی، از زیردریایی‌ها و هواپیماهای جنگنده‌اش استفاده کرد اما نتوانست به هدف خود یعنی تضعیف اراده ملت ایران دست یابد.

رهبر انقلاب در ادامه سخنرانی خود، آمریکا را به جنگ‌افروزی در مناطق مختلف جهان از اوکراین تا خاورمیانه متهم کرده و گفت که این کشور هر کجا دخالت کرده «یا جنگ‌افروزی است یا نسل‌کشی». ایشان تاکید کردند که رژیم صهیونیستی و آمریکا در جنگ ۱۲ روزه بی‌آبرو و بدنام شده‌اند و منفورترین چهره در دنیای امروز رئیس دولت صهیونیستی است. همچنین شایعات مطرح‌شده مبنی بر ارسال پیام از طرف ایران به آمریکا را «دروغ محض» دانستند و گفتند که جمهوری اسلامی به‌هیچ‌وجه به دنبال همکاری با دولتی نیست که سیاست اصلی‌اش جنگ‌افروزی و چپاول منابع دیگر کشورهاست.

در پایان، رهبر انقلاب چند توصیه عملی به مردم ارائه کردند: حفظ و تقویت اتحاد ملی، حمایت از دولت و ادامه راه نیمه‌تمام شهید رئیسی، پرهیز از اسراف در منابعی مثل آب، نان، گاز و بنزین، و تقویت ارتباط با خداوند برای طلب باران، امنیت و عافیت. به عقیده ایشان، اتحاد در برابر دشمن و توجه به ساده‌زیستی عامل مهمی برای اقتدار ملی است.

برنامه آینده:

۱. بازسازی زیرساخت‌ها و حمایت از آسیب‌دیدگان – دولت باید نقشه راهی جامع برای بازسازی شهرهای آسیب‌دیده، ترمیم تأسیسات هسته‌ای و صنعتی و بازگرداندن خدمات عمومی تدوین کند. این برنامه باید شامل کمک‌های مالی به خانواده‌های شهدا، حمایت روانی از آسیب‌دیدگان و ایجاد اشتغال در مناطق خسارت‌دیده باشد.

۲. تقویت آمادگی نظامی و پدافندی با رویکرد بازدارندگی هوشمند – جنگ اخیر نشان داد که توان موشکی و پهپادی ایران عامل اصلی بازدارندگی بوده است. توسعه سامانه‌های پدافند هوایی، ارتقای فناوری سایبری و بهبود شبکه‌های اطلاعاتی ضروری است، اما این اقدامات باید با ارزیابی دقیق هزینه–فایده و توجه به پیامدهای دیپلماتیک همراه باشد.

۳. گسترش دیپلماسی فعال – لازم است دستگاه سیاست خارجی ایران از فرصت آتش‌بس و همراهی برخی کشورهای اسلامی برای شکل‌دهی به ابتکارهای منطقه‌ای استفاده کند. ایجاد کانال‌های ارتباطی با کشورهای غربی، استفاده از میانجی‌ها برای کاهش تنش و بهره‌گیری از سازمان‌های بین‌المللی برای محکوم کردن حملات آینده می‌تواند از بروز جنگ‌های بعدی جلوگیری کند.

۴. اصلاح رویکرد اطلاع‌رسانی و شفافیت – دولت و رسانه‌های رسمی باید روایت‌های شفاف و مستند از جنگ و پیامدهای آن ارائه کنند. انتشار آمار دقیق تلفات، خسارات و هزینه‌های اقتصادی نه‌تنها زمینه‌ساز قضاوت صحیح جامعه می‌شود، بلکه جلوی سوءاستفاده رسانه‌های دشمن را می‌گیرد.

۵. تقویت مشارکت مدنی و بسیج مردمی – همان‌طور که رهبر انقلاب تأکید کردند، بسیج تنها یک سازمان نظامی نیست بلکه ظرفیتی اجتماعی است. دولت باید امکان مشارکت جوانان، متخصصان و نخبگان را در فرآیند بازسازی و تصمیم‌گیری فراهم کند. این مشارکت می‌تواند به شکل طرح‌های داوطلبانه، کمک‌های فنی، کارآفرینی و پروژه‌های اجتماعی باشد تا سرمایه اجتماعی حاصل از همبستگی در جنگ حفظ و تقویت شود.

۶. مدیریت منابع و فرهنگ مصرف – پرهیز از اسراف که رهبر انقلاب بر آن تاکید کردند، نه‌فقط یک توصیه فردی بلکه یک سیاست عمومی است. اصلاح الگوهای مصرف آب، انرژی و کالاهای اساسی، بهبود بهره‌وری در صنایع و ترویج سبک زندگی ساده می‌تواند فشارهای اقتصادی پس از جنگ را کاهش دهد. دولت باید سیاست‌های مشوق صرفه‌جویی را تدوین و اجرا کند.

۷. ارتقای سیستم‌های هشدار و آمادگی شهری – آتش‌سوزی‌ها, کمبود آب و اختلال در خدمات ضروری در طول جنگ نشان داد که شهرهای بزرگ نیازمند سیستم‌های هشدار سریع، پناهگاه‌های ایمن و زیرساخت‌های مقاوم هستند. سرمایه‌گذاری در سامانه‌های پدافند شهری، توسعه زیرساخت‌های حیاتی در نقاط متعدد و آموزش عمومی برای مدیریت بحران باید در اولویت باشد.

در حالی‌که منطقه غرب آسیا همچنان شاهد بحران‌سازی‌های مستمر رژیم صهیونیستی است، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که آمریکا به‌عنوان حامی شماره یک این رژیم جعلی، از درگیری مستقیم میان ایران و اسرائیل چه منافعی دارد؟

تحلیل دقیق نشان می‌دهد که ایالات متحده، اگرچه در ظاهر خود را بی‌طرف یا نگران از تنش‌ها نشان می‌دهد، اما در عمل، از شعله‌ور شدن جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی سودهای مهمی می‌برد. این منافع عمدتاً در حوزه‌های اقتصادی، نظامی، ژئوپلیتیک و رسانه‌ای قابل تحلیل است:

۱. رونق بازار فروش تسلیحات

یکی از مهم‌ترین منابع سود آمریکا، صنعت جنگ‌افزاری آن است که با وقوع جنگ‌ها به‌شدت فعال می‌شود. با افزایش تنش در منطقه، نه تنها رژیم صهیونیستی بلکه کشورهای عربی همسو با غرب نیز به خرید میلیاردی سلاح‌های آمریکایی روی می‌آورند.

نمونه‌اش را می‌توان در قراردادهای تسلیحاتی سنگین پس از جنگ یمن یا در اوج درگیری‌های سوریه مشاهده کرد.

۲. تثبیت حضور نظامی در منطقه

با شعله‌ور شدن جنگ، آمریکا حضور نظامی خود در منطقه را توجیه و تقویت می‌کند. پایگاه‌هایش در قطر، بحرین، کویت، عراق و سوریه را گسترش می‌دهد و نفوذ اطلاعاتی و نظامی خود را بر دولت‌های منطقه تحمیل می‌نماید.

جنگ، بهانه‌ای است برای تبدیل شدن به “پلیس منطقه”، آن‌هم بدون هزینه رسمی جنگ.

۳. تضعیف هم‌زمان ایران و اسرائیل

یکی از سیاست‌های دیرینه آمریکا، درگیر کردن دشمنان و بازیگران مهم منطقه در جنگ‌های فرسایشی با یکدیگر است. همان‌طور که در جنگ هشت‌ساله ایران و عراق، آمریکا از هر دو طرف استفاده ابزاری کرد، در این جنگ احتمالی نیز تضعیف متقابل ایران و رژیم صهیونیستی، در خدمت منافع واشنگتن خواهد بود.

۴. کنترل افکار عمومی با ابزار رسانه

در زمان جنگ، رسانه‌های غربی و صهیونیستی با وارونه‌نمایی حقایق، تصویر قربانی بودن اسرائیل را تبلیغ می‌کنند و مقاومت مردم ایران و جبهه مقاومت را تروریستی جلوه می‌دهند. این پوشش رسانه‌ای، ابزار دیگری برای مشروعیت‌سازی اقدامات تجاوزکارانه است.

آیا این جنگ برای آمریکا بی‌هزینه نیست؟

هرچند آمریکا ممکن است در کوتاه‌مدت به منافع اقتصادی و راهبردی برسد، اما در بلندمدت، این بازی می‌تواند به ضرر آن تمام شود:

• افزایش قیمت جهانی نفت و گاز
• تهدید موجودیت رژیم صهیونیستی در صورت گسترش پاسخ مقاومت
• بیداری ملت‌های منطقه و افزایش نفرت از آمریکا
• تضعیف دلار در بازارهای جهانی
• ورود احتمالی قدرت‌هایی مانند روسیه و چین به معادله منطقه

نتیجه‌گیری

آمریکا نه تنها از وقوع جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی استقبال می‌کند، بلکه آن را ابزاری برای فروش سلاح، تضعیف قدرت‌های مستقل منطقه‌ای و تثبیت سلطه خود در غرب آسیا می‌داند.

اما آنچه از نظر تحلیل‌گران مستقل و واقع‌نگر مشخص است، این است که در این جنگ، اگرچه دشمنان ایران به‌دنبال منافع کوتاه‌مدت‌اند، اما بیداری ملت‌ها، هوشمندی محور مقاومت، و اراده ملت ایران، نهایتاً نقشه‌های آنان را با شکست مواجه خواهد کرد.